SOSYAL BİLGİLER 7
ÜLKEMİZDE NÜFUS ÜNİTESİ DERS NOTLARI
NÜFUS: Sınırları belli bir alanda yaşayan insan sayısı.
NÜFUS YOĞUNLUĞU:
’ye düşen insan sayısıdır. Nüfusun o yerleşim yerinin alanına
bölünmesiyle elde edilir. Örneğin; Hoşgörü şehrinin nüfusu 1.000.000 kişi olsun,bu şehrin
alanı da 2000 km
olsun. 1.000.000’u 2000 km
’ye böleriz. 500 sonucunu buluruz yani
Hoşgörü şehrinin nüfus yoğunluğu 500 kişiymiş.
Yerleşim yerleri nüfus miktarlarına göre adlandırılmış. Köy,Kasaba,Şehir,Büyükşehir.
Nüfus’u 2000’in altındaysa Köy,
Nüfusu 2000-10000 arası ise Kasaba,
Nüfusu 10.000-500.000 arası ise Şehir,
Nüfusu 500.000’den fazlaysa Metropol veya Büyükşehir denir.
Ülkemizde 81 tane Şehir vardır. Bunlardan 30 tanesi Büyükşehirdir.
Peki nüfus her yerde dengeli mi dağılmıştır? Tabi ki hayır kimi yerler yoğun nüfuslu,kimi
yerler seyrek yani az nüfusludur. Niçin her yerde nüfus aynı değildir?Nüfusun dağılışına
etki eden faktörler nelerdir?
Nüfusun Dağılışına Etki Eden Faktörleri 2’ye ayıracağız.
a) Doğal Faktörler:
– İklim
– Yeryüzü Şekilleri
– Yer altı Kaynakları
– Su Kaynakları
– Bitki Örtüsü
b) Beşeri(İnsani) Faktörler:
– Sanayi
– Ticaret
– Ulaşım
– Tarım
– Teknoloji2
NOT: Nüfusun dağılışına etki eden faktörler kimi yerde nüfus miktarını artırırken,kimi
yerde de nüfus miktarını azaltmaktadır. Örneğin sanayinin geliştiği,iş imkanlarının fazla
olduğu İzmit’te nüfus fazla iken,sanayinin gelişmediği,iş imkanlarının az olduğu
Kastamonu’da nüfus azdır.
TÜRKİYE’DE NÜFUS YOĞUNLUĞU
Ülkemizin nüfus yoğunluğu incelendiğinde, genellikle ılıman iklim şartlarının hakim
olduğu,ulaşımın kolay olduğu ve tarımın elverişli olduğu kıyı kesimlerde nüfusun
yoğunlaştığı görülmektedir.
Arazinin engebeli olduğu,karasal iklimin görüldüğü iç kesimlerde nüfus yoğunluğu azdır.
Bir yerde nüfus yoğunluğunu hesaplayabilmemiz için 2 veri gerekmektedir.
1- Nüfus Miktarı
2- Yüz ölçüm
Türkiye’de Nüfusun en fazla olduğu bölge : Marmara Bölgesi
Türkiye’de Nüfusun en az olduğu bölge: Doğu Anadolu Bölgesi
Türkiye’de Nüfus yoğunluğun en fazla olduğu bölge: Marmara Bölgesi
Türkiye’de Nüfus yoğunluğun en az olduğu bölge: Doğu Anadolu Bölgesi
Türkiye’de Nüfusun en fazla olduğu il : İstanbul
Türkiye’de Nüfusun en az olduğu il: Bayburt
Türkiye’de Nüfus yoğunluğun en fazla olduğu il: İstanbul (2666 Kişi)
Türkiye’de Nüfus yoğunluğun en az olduğu il: Tunceli (18 Kişi)
Yukarıda da görüldüğü gibi ülkemizde nüfusun dağılışı dengeli değildir. Bunun da sebebi
Nüfusun Dağılışını Etkileyen Doğal ve Beşeri Faktörlerdir.
Türkiye’de nüfusu en fazla olan 5 ile baktığımızda (İstanbul,Ankara,İzmir,Bursa,Adana) :
Genellikle iklimlerinin ılıman,ulaşımlarının gelişmiş,Turizm,Sanayi,Tarım,Ticaret gibi
faaliyetlerin ön planda olduğunu görürüz.
Türkiye’de nüfusu en az olan 5 ile baktığımızda (Bayburt, Tunceli, Ardahan,Kilis,
Gümüşhane) : Genellikle İklimlerinin sert,ulaşımın zor,turizm,sanayi,tarım ve ticaretin
gelişmediğini görürüz.
Eğer bir yerde nüfus artışı sadece mevsimsel artıyorsa(genellikle yazın) o yerdeki nüfus
artışını tarım ve turizme bağlayabiliriz. Ama nüfus yıl içinde fazla değişmiyorsa,sürekli
fazla ise orada sanayinin geliştiğini söyleyebiliriz.
Yine bir yerleşim yerinde kadın nüfusu fazla ise oranın gelişmediği,erkek nüfus fazla ise
oranın geliştiği ile ilgili yorum yapabiliriz. Çünkü erkek nüfus fazla ise orada sanayi vardır
ve erkekler çalışıyordur.
Örneklerle İnceleyelim:
Yaz Turizminin Geliştiği Yerler:
Antalya,Alanya,Didim,Kuşadası,Fethiye,Bodrum,Çeşme,Ayvalık,Muğla
Sanayinin Geliştiği Yerler:
İzmit,İzmir,İstanbul,Kayseri,Denizli,Gaziantep,Bursa,Konya,Adana
Madenciliğin Geliştiği Yerler:
Batman(Petrol),Zonguldak(Taşkömürü)
Yaylacılığın Geliştiği Yerler:
Ordu,Giresun,Trabzon,Rize,Artvin,Antalya.
Kış Turizmin Geliştiği Yerler:
Ilgaz,Sarıkamış,Palandöken,Kartalkaya,Uludağ,Erciyes,Saklıkent,Davraz,Kartepe
Kuraklığın Yoğun Olduğu Yerler:
Tuz Gölü ve çevresi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi
Nüfusun Tenha Olduğu Yerler:
Yıldız Dağları Bölümü(Marmara) Biga Yarımadası(Marmara) Menteşe Yöresi (Ege) Teke
ve Taşeli Platoları(Akdeniz) Hakkari Yöresi(Doğu Anadolu)
Örnek Sorular:
1- Niçin Marmara’da nüfus yoğunluğu fazladır?
2- İç Anadolu’nun nüfusu Güneydoğu Anadolu’dan fazladır. Ancak Güneydoğunun
nüfus yoğunluğu İç Anadolu’dan fazladır.Bunun sebebi ne olabilir?
NÜFUS SAYIMI
Türk tarihinde ilk nüfus sayımı 1831 yılında II. Mahmut zamanında yapılmıştır.Ve sadece
Müslüman erkeklerle,küçükbaş hayvanlar sayılmıştır. Nedenini araştırınız.
Cumhuriyet tarihinde ise ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapılmıştır.Ve nüfusumuz yaklaşık
13 Milyon olarak hesaplanmıştır.4
2005 yılına kadar nüfus sayımını ülkemizde DİE(Devlet İstat
2005 yılında DİE’nin yerine TÜİK(Türkiye İstatistik Kurumu) kurulmuştur.Günümüzde
nüfusla ilgili bilgileri bize TÜİK sunmaktadır. 2007 yılından itibaren Adrese Dayalı Nüfus
Kayıt Sistemine yani ADNKS’ye geçilmiştir. Ve TC Kimlik Numaraları ile ülkemizin nüfusu
her yıl güncel olarak tespit edilmektedir.Daha fazla bilgi isteyenler için işte adres:
http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul
Peki nüfus sayımları niye yapılır?
Nüfus sayımları devletin aynasıdır. Devlet planlamasını nüfus sayımlarına göre yapar.
Nüfus Sayımları ile Ülkenin Nüfus Miktarı,Yaş Grupları,Kent ve Kır Nüfusu,Nüfusun
Eğitim Durumu,Nüfusun Cinsiyet Durumu,Nüfusun Eğitim Durumu,Nüfusun
Hareketleri(Göç vs.) gibi bilgilere ulaşılır.
ÜLKEMİZİN NÜFUSUNUN ÖZELLİKLERİ
Türkiye’nin nüfusu 75.627.384 kişidir. (Aralık 2012)
Ülke nüfusunun % 77,3’ü il ve ilçe merkezlerine yaşamaktadır.(Kent Nüfusu)
Ülke nüfusunun %22,7’si belde ve köylerde yaşamaktadır.(Kır Nüfusu)
Nüfusun %49 u Hizmet,% 26 sı Sanayi,% 25 i Tarım sektöründe çalışmaktadır.
Buna göre gelişmekte olan bir ülkeyiz. Bana sektörel dağılımını söyle sana nasıl bir
ülke olduğunu söyleyeyim
Nüfusun % 50 si 30 yaşının altında. Yani genç nüfusumuz fazla. İyi
değerlendirebilirsek gelecekte dünyada lider ülke olabiliriz.
Nüfusun % 67,5’i 15-64 yaş aralığındadır. 0-14 = Bağımlı Nüfus 15-64= Aktif
Nüfus 65-65 + Bağımlı nüfus. Yani bizim aktif,üretici nüfusumuz fazla.
Nüfusumuzun % 50,18 i erkek, % 49,82 si kadındır. Yani kadın ve erkek nüfus
oranı birbirine yakındır.
Nüfusumuz sürekli artmaktadır ancak artış hızı sürekli düşmektedir. Bu madde
İngiltere-Gelişmiş Ülke Nüfus Piramidi
ÜLKEMİZDE GÖÇ VE NEDENLERİ
İnsanların bir yerden başka bir yere geçici ya da kalıcı olarak,çeşitli sebeplerden dolayı
gitmesine göç denir.
Göçlerin Temelde Dört Nedeni Vardır;
a) Doğal Nedenler
– Deprem
– Kuraklık
– Heyelan
– Sel
– Çığ
– Taşkın
– Volkanik Olaylar
b) Ekonomik Nedenler
– Turizm
– Ticaret
– İş Sahası Büyütme
– İş Bulma
– Doğal Kaynaklar
Kaynak: Mustafa TONBUL