Türklerin İslamiyeti Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri Özet

TÜRKLER’İN İSLAMİYETİ KABULÜ VE İSLAMİYET’E HİZMETLERİ

• HZ. Ömer zamanında İran’ın fethi ile Türkler ve Araplar komşu oldular.
• HZ. Osman zamanında Kafkasya’da Hazarlarla ilk Türk-Arap savaşları başladı.
• Emeviler döneminde Türgişler, Emevilerin Asya içlerine doğru ilerlemelerini durdurdular. Bu dönemde Emevilerin ırkçı politikaları nedeniyle Türkler Müslüman olmaya pek yanaşmamıştır.

Abbasi devleti kurulmadan beş yıl önce Orta Asya’da II. Göktürk Devleti yıkılmış, Uygur Devleti kurulmuştu. Uygurlar tam bir siyasi otorite sağlayamadılar. Bu durumdan yararlanmak isteyen Abbasiler ve Çinliler arasında Orta Asya ve İpek Yolu hakimiyeti için Talas Savaşı (751) yapıldı. Savaşı bölgede yaşayan Türklerin yardımıyla Araplar kazandı. Böylece; 1) Orta Asya Çin istilasından kurtuldu.

2) Arap Türk düşmanlığı yerini dostluğa bıraktı. İslamiyet Türkler arasında yayılmaya başladı.

3) Çinlilere ait önemli teknik buluşlar (kağıt, pusula, barut) İslam dünyasında öğrenildi.

Türklerin Müslüman olmasında etkili olan faktörler;

1) Göktanrı dini ile İslamiyet arasındaki benzerlikler. (Tek Tanrı anlayışı, temizlik anlayışı, kurban kesme, ahiret inancı)

2) Türk sosyal yapısının İslam’a uygunluk göstermesi (Ahlak anlayışı, fetih-cihat anlayışının dünya hakimiyeti düşüncesine benzemesi)

3) Ticaretle uğraşan tüccarların Müslüman tüccarlarla ilişki kurması

4) Abbasilerin Türklere karşı uyguladığı hoşgörülü politika.

Türklerin İslamiyet’e Hizmetleri;

1) İslam uygarlığını geliştirip Anadolu, Orta Avrupa, ve Hindistan ülkelerine yaymışlardır.

2) İslam dininin koruyuculuğunu üstlenmişlerdir.

3) İslam dünyasındaki karışıklıkları sona erdirip, birlik ve beraberliği sağlamışlardır.

4) halifeliği korumuşlar ve devam etmesini sağlamışlardır.

5) İslam kültürünün gelişmesini ve evrenselleşmesini sağlamışlardır.

İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ

A) KARAHANLILAR (840-1212)

• Uygur Devletinin yıkılması üzerine Bilge Kül Kadir Han tarafından Batı Türkistan’da Balasagun merkez olarak kurulur.
• Kuruluşunda Karluk, Basmil, Yagma ve Çiğil Türkleri etkili olmuştur.
• Saltuk Buğra Han zamanında İslamiyet resmi din olarak kabul edilmiştir. (932)
• 1042’de Doğu ve Batı Karahanlılar olmak üzere ikiye ayrıldılar. Doğu Karahanlılar Karahıtaylar, Batı Karahanlılar ise Harzemşahlar tarafından yıkıldı.

Karahanlılar’ın Özellikleri ve Türk Tarihindeki Önemi:

1. 1. İlk Türk-İslam devletidir.
   2. İslamiyet’i kabul etmekle birlikte Türklük özelliklerini korumaya büyük önem vermişlerdir.
   3. Karahanlılar Türk ve İslam kültürlerini birleştirerek Türk-İslam kültür sentezini başlatmışlardır.
   4. İlk Türk İslam eserleri verilmiştir. Kaşgarlı Mahmut Divan-ı Lügat’üt Türk, Yusuf Has Hacip Kut’atgu Bilig adlı eserlerini bu dönemde yazmışlardır.
   5. İpek Yolu üzerinde kervansaraylar yapmışlar, birçok bölgede hastaneler, çeşmeler, aşevleri ve medreseler yapmışlardır.

B) GAZNELİLER (963-1187)

• Samanoğulları devleti zayıflayınca bu devletin Horasan valisi Alp Tigin, Afganistan da Gazne şehrinde Gazneliler devletini kurdu.
• En ünlü hükümdarı Gazneli Mahmut’tur. Hindistan’a 17 sefer düzenledi Kuzey Hindistan’a egemen oldu. İslamiyet’i bu bölgeye kadar yaydı.
• Sultan Mesut zamanında Selçuklularla yapılan Nesa, Serahs ve Dandanakan Savaşları kaybedildi. Bu savaşlardan sonra dağılma sürecine girdi. 1187’de Afganistan’ın yerli halkı Gurlular tarafından yıkıldı.
• Gaznelilerin belirgin özellikleri ve önemi:

1. 1. 1. Çok uluslu bir yapıya sahiptirler.
      2. Resmi yazı dili Arapça, edebiyat dili Farsça, saray ve orduda Türkçe kullanmışlardır.
      3. Sultan unvanını ilk kez kullanmışlardır.
      4. İslamiyet’i Hindistan’da yayarak Kast Sisteminin yıkılmasına zemin hazırlamışlardır.
      5. İranlı şair Firdevsi, Şehname adlı eserini bu dönemde yazmıştır.

   C) BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1040-1157)

• Büyük Selçuklu Devleti Oğuzların Üçok kulana bağlı Kınık Boyu tarafından kurulmuştur.
• Selçuk Bey Oğuz Yabgusu ile arası açılınca kendisine bağlı beylerle birlikte Cend Şehrine geldi. (962) burada İslamiyet’i kabul etti. Gaznelilerin egemenliğinde yaşamışlar. Ancak Gazneliler Selçukluları tehlike olarak görmeye başlayınca ve Selçukluların başındaki Aslan Bey’i sürgüne gönderince aşiretin başına Tuğrul Bey geçer.
• Tuğrul ve Çağrı Beyler Dönemi ( 1025-1063)