YUNAN İSYANI.1814
Sebepleri:
1.Rusların kışkırtmaları,
2.Rus Çarı’nın yaveri Alexandr İpsilinti’nin Yunanistan’a gelerek,Yunan bağımsızlığını sağlama ve daha sonra Bizans İmp.luğunu yeniden canlandırma amaçlı Etnik-i Eterya derneğini kurması.
Gelişme.
Etnik-i Eterya derneği faaliyetlerine Yunan bağımsızlığı için destek sağlamak üzere Avrupa’ da geniş çaplı bir kampanya başlattı.Etkili de oldu.
Avrupa,Eski Yunan kültürü ve Rönesans’ın hatırına Yunan isyanına ilgi gösterdi.Hatta Avrupa’nın birçok yerinden Yunanlıların yanında gönüllü olarak savaşmak üzere Yunanistan’a gidenler oldu.
İlk İsyan için Eflak tercih edildi.Nedeni ise Rusya’ya yakın olmak ve gerektiğinde kolayca yardım alabilmekti.Böylece ilk Yunan isyanı Eflak’ta başladı.1820.
İsyan;hem Avrupa’nın,hem de Yunanlıların tahmin etmediği şekilde kolayca bastırıldı. Umulduğu gibi Rus yardımı da alınamadı.
Yunanlılar ertesi yıl,bu defa Mora’da yeni den ayaklandılar.1821.
Osmanlılar,bu isyanı biraz hafife aldılar. Önemsemediler.Bu arada II.Mahmut’un iç sorun lardan dolayı bazı problemleri de vardı.Bu durum,Mora isyanının daha da büyümesi için uygun ortamı hazırladı.II.Mahmut Vaka-yi Hayriye de denilen olayla Yeniçeri Ocağını kaldırdı.1826.
Mora’ya müdahale için yeterli gücü olmayan Osmanlılar,Mısır’daki güçlü valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’dan yardım istedi.M.Ali Paşa
yardım karşılığı olarak Mora ve Girit valilik lerini istedi.Çaresiz bir durumda olan II.Mah- mut kabul etti.Ve Osmanlı+Mısır donanması
Mora’ya giderek isyanı bastırdı.M.Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa Mora’ya yerleşti.1827.
Bu gelişmeleri yakından takip eden İngil- tere,Osmanlıların Doğu Akdenizde güçlenmesini menfaatleri için tehlikeli görerek Mora’ya
müdahale etmeye karar verdi.Bu isyanı baştan beri destekleyen Rusya ve daha sonra Fransa’da İngiltere’ye katıldı.(Fransa, bu desteği verirken Viyana kongresinde ortaya çıkan soğukluğu ortadan kaldırmayı amaçlamıştı. Nitekim bu davranışı ile de affedilmiş oldu). Ve Navarin Limanı’ndaki Osmanlı ve Mısır gemilerini ani baskın ile yaktılar.
Bu olaya tarihte Navarin Olayı denir.1827.
Navarin Olayı,Osmanlılara aynı anda iki sorunun açılmasına neden olmuştur:
a.1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı,
b.Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı.
a.1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı.
Navarin Olayından sonra Osmanlılar,Mora isyanının bir iç mesele olduğunu,dış devletlerin karışmaması gerektiğini ileri sürerek yakılan gemiler için tazminat istedi.Bunun üzerine Ruslar savaş açtılar.1828.Ruslar,Kafkaslar ve Balkanlar dan saldırıya geçtiler.Mora’ya müdahalede bile
zorlanan Osmanlılar,Ruslara karşı dayanamadı-lar.Sonunda 1829 Edirne Antl.yapıldı.
Buna göre:
1.Yunanistan bağımsızlığına kavuştu.
2.Sırbistan özerk duruma getirildi.
3.Eflak ve Boğdan’a ayrıcalıklar verildi.
4.Ruslar Boğazlardan serbestçe geçebilecekler di.
5.Osmanlılar savaş tazminatı ödeyecekti.
Bu savaşlar sırasında Ruslar ilk defa Ermeni konusuna el atarak,ileride aktif hale geçirmek üzere Kafkaslarda dağınık halde yaşayan Ermenileri bir arada toplamıştır.Bu arada Fransa,Osmanlıların yaşadığı sorunları fırsat bilerek 1830da Cezayir’i işgal ettiler.Osman- lılar bu durumda Fransa’ya sadece teessüfde bulunabildiler.
b.Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı.
Navarin Olayı’ndan sonra M.Ali Paşa,Mora valiliğinin elinden çıkması üzerine,II.Mahmut’ dan Mora’nın yerine Suriye ve Adana valilikle rini istedi.İsteği kabul edilmeyince Fransız ların desteğinde isyan etti.İngiliz desteğini
de alan M.Ali Paşa,Kütahya’ya kadar ilerledi.
M.Ali Paşa’nın kısa zamanda bu kadar güçlenmesi İngilizleri endişelendirdi.Sömürge yolları bu defa M.Ali Paşa’nın tehditi altındaydı.Bu
nedenle Fransa ile birlikte araya girerek M.Ali Paşa’nın daha da güçlenmesini önlemek için Osmanlılarla M.Ali Paşa arasında bir ateşkes
sağladılar.
Yapılan 1833 Kütahya Antlaşmasına göre:
1.M.Ali Paşa’ya Mısır ve Girit valiliklerine
ek olarak Suriye,
2.İbrahim Paşa’ya da Cidde ve Adana valilikleri verildi.
Bu gelişmelerle,Osmanlı Devleti’nin bir valisi ile baş edemiyecek kadar aciz olduğu anlaşıldı.Öte yandan Osmanlılar ilk defa bir valisi ile bir antlaşma imzalamış oldu.
II.Mahmut,Kütahya Antlaşmasına rağmen hala kendisini huzurlu hissetmiyordu.Bu durumda ne M.Ali Paşa’nın bir daha saldırmayacağına
ne de bu konuda İngiliz ve Fransızların samimiyetlerine güvenemediğinden,kendini emniye te almak için Ruslarla 1833 Hünkar İskelesi Ant
laşması yaptı.Buna göre:
1.Osmanlı Devleti bir saldırıya uğrarsa,Ruslar yardım edecekti.
2.Rusya bir saldırıya uğrarsa Osmanlı Devleti boğazları kapatacaktı.
3.Bu antlaşma 8 yıl süreli olacaktı.
Rusya bu antlaşma ile Osmanlılardan diğer devletlerin savaş gemilerinin Boğazlara sokul-mayacağı sözünü de aldı.Böylece Boğazlarda etkili duruma geldi.
Bu gelişmeler İngilizleri iyice rahatsız etti.Kütahya Antlaşması ile ortaya bir Mısır Meselesi,Hünkar İskelesi Antlaşması ile de bir Boğazlar Meselesi çıkmış oldu.
İngiltere için Boğazlar Meselesi,Mısır Meselesinden daha büyük bir tehlike oluşturmak taydı.Çünkü Rusların Boğazları kontrolü demek,
Ege ve Akdeniz’e inmek;bu da Sömürge yollarının tehlikeye düşmesi demekti.Rusları Boğazlardan uzaklaştırmanın tek yolu,Osmanlılardaki bu M.Ali Okumaya devam et →
