II. Ölçeklerine Göre Haritalar
A) Büyük ölçekli Haritalar
Büyük ölçekli haritalarda, yeryüzü şekilleri daha az küçültülerek düzleme aktarıldıklarından daha fazla ayrıntı gösterirler.
B) Orta Ölçekli Haritalar
1/200.000 ile 1/500.000 arasında değişen haritalardır. Duvar haritaları orta ölçekli haritalardır.
C) Küçük Ölçekli Haritalar:
Ölçekleri 1/500.000’den daha küçük olan haritalardır. Atlaslar küçük ölçekli haritalardır.
Büyük ve Küçük ölçekli haritalar arasındaki fark
| Büyük Ölçekli Haritalar | Küçük Ölçekli Haritalar |
| Paydası küçüktür. | Paydası büyüktür. |
| Küçültme oranı azdır. | Küçültme oranı fazladır. |
| Ayrıntısı fazladır. | Ayrıntısı azdır. |
| Hata oranı azdır. | Hata oranı fazladır. |
| Daha küçük alanları gösterir. | Daha geniş alanları gösterir. |
| Aynı alan çizildiğinde harita alanı daha büyük olur. | Aynı alan çizildiğinde harita alanı daha küçük olur. |
ÖLÇEK
Haritadaki küçültme oranına ölçek denir. Ölçek, harita uzunluğu ile gerçek uzunluğun birbirine oranıdır. Bir haritanın ölçeği iki şekilde gösterilir
Kesir Ölçek
Haritalarda uygulanan küçültme oranı kesirle ifade edilir. Kesir ölçekte pay daima 1 ile gösterilir. 1/100 000, 1/2 000 000 gibi paydadaki sayı, çizimin ne kadar küçültüldüğünü ifade eder.
Kesir ölçeklerde, ölçek ile ölçek paydası arasında ters orantı vardır. Ölçeğin paydası büyüdükçe ölçek küçülür, ölçek paydası küçüldükçe ölçek büyür.
Çizgi Ölçek
Küçültme oranının çizgi şeklinde gösterildiği ölçeklerdir. Eşit aralıklara bölünmüş olan çizgi üzerinde, aralıkların gerçekte ne kadar uzaklığa eşit olduğu belirtilir.
| 20 | 0 | 20 | 40 | 60 | 80 km | |||||||
| 1cm | ||||||||||||
ukarıda verilen ölçekte, haritadaki 1 cm’lik uzunluk, arazide 2 000 000 cm’yi yani 20 km’yi göstermektedir.
Haritalarda genellikle çizgi ve kesir ölçek birlikte kullanılır. Çizgi ölçek, kesir ölçeğe göre daha kullanışlıdır. Bunun nedeni harita, fotoğraf veya fotokopi ile küçültülüp büyütülse de çizgi ölçeğin gösterdiği uzunlukların değişmemesidir. Çünkü bu işlem sırasında çizgi ölçek de aynı oranda küçültülmüş veya büyütülmüş olur.
ÖLÇEKLERİN DÖNÜŞÜMÜ
Kesir Ölçeğin Çizgi Ölçeğe Çevrilmesi
Kesir ölçeğin çizgi ölçeğe çevrilmesi için haritadaki 1 cm’nin gerçekte kaç km’yi gösterdiğinin bulunması gerekir.
Örnek:
1/2 000 000 kesir ölçeğinin çizgi ölçek olarak ifadesi nedir?
Çözüm:
Haritadaki 1 cm gerçekte 2 000 000 cm’ye yani 20 km’ye eşittir.
Buna göre, 1 cm’nin 20 km olarak gösterildiği çizgi ölçek hazırlanır.
| 20 | 0 | 20 | 40 | 60 | 80 km | |||||||
| 1cm | ||||||||||||
Çizgi Ölçeğin Kesir Ölçeğe Çevrilmesi
Çizgi ölçeğin boyu haritadaki uzunluğu verir. Çizgi ölçek üzerindeki tüm bölümlerin toplamı gerçekteki uzunluğu ifade eder. Okumaya devam et