31 MART OLAYI (23 NİSAN 1909)

ÖNEMİ:

Bu olay Osmanlıda mevcut yönetimi ve anayasal düzeni değiştirmeye yönelik ilk isyandır. Bu olay tutucu ve gerici çevrenin hürriyete başkaldırmasıdır.

31 Mart gerici hareketi Meşrutiyet ve Anayasa yani hukuk devleti fikrine karşı “Şeriat elden gidiyor” parolası ile ayaklandırılan asker ve sivil kütlelerin İstanbul da kanlı karışıklıklara sebep olması olayıdır. Volkan gazetesinde “Vahdeti” imzalı yazılar, aydı yobazların camilerdeki demogojik konuşmaları hürriyet mefhumunu iyi anlamayan halkı ayaklandırmış ve Hürriyetin ilanına rağmen gazetecilerin öldürülmesi katilin bulunamaması heyelanı içindeyken 13 Nisan / 31 Mart günü İstanbul da yeni bir hareket başladı. Meşrutiyeti korumak amacıyla Rumeli den getirilen avcı taburları Şeriat isteğiyle ayaklandılar. Bu duruma şehirdeki ordu birlikleri müdahale etmediğinden İstanbul kargaşa içinde kaldı.  Bu olaya karşı Selanik ve Edirne’deki “hareket ordusu” adı ile anılan kuvvetler 23 Nisan da İstanbul’a  yürümüş 26 Nisan da ayaklanma bastırılmıştır. Bu ordunun düzenleme işi ve kurmay başkanlığını Mustafa Kemal yapmıştır. İstanbul halkına hazırlanan beyannameyi de Mustafa Kemal kaleme almıştır.bu olaydan sonra Bu kışkırtmadan sonra Abdülhamit ‘in faal bir rol oynadığı tespit edilememiştir. Fakat hareket onun haklarını koruma ve dini esirgeme motifleri ile yapılmıştır.  II. Abdülhamit tahttan indirilmiş, V. Mehmet Reşat getirilmiştir. Herkesin hürriyet ve eşit haklara sahip olması bilhassa Müslüman olmayanların Müslümanlar kadar haklara sahip olması “Şeriat elden gidiyor” havasını yaratmıştır. Aslında bu gerici hareket Genç Osman’ın ,III: Selim’i, Kadı Paşa’ yı ve Alemdarı öldürten hareketin devamından başka bir şey değildir.

1909 da anayasa da değişiklikler yapılmıştır. Yeni rejime yönelinmiştir. Yürütme organının başı olan hükümdarın yetkileri sınırlandırılmış , kabinenin meclise karşı sorumluluk ilkesi kabul edilmiş,yasama organının bağımsızlığı kabul edilerek yetkileri genişletilmiştir. Buna rağmen durum düzelmemiş, içeride ve dışarıda birçok olay çıkmış ,mali zorluklar, Arnavutluk ve Arap ayaklanmaları 1911 Trablusgarp, 1912 I. Balkan 1913 II. Balkan savaşı patlak vermiştir.Trablusgarp yenilgisi iç politikada huzursuzluğa neden olmuş , muhalefet güçlenmiş , Osmanlılık ve yerinden yönetim ilkesini savunan Hürriyet ve İtilaf Fırkası İttihat ve Terakki partisini tehdit eder duruma gelmiştir.

İttihat ve Terakki padişaha meclisi feshettirmiş anayasayı değiştirmiş ,padişahın yetkilerini genişletmiştir. 1912 de başa gelen yeni meclis başarılı olmamış , ordu içinde İttihat ve Terakki partisi aleyhtarı grupların teşekkülü (halaskar Zabitan Grubu ) ,iktidar partisinden ayrılmalar üzerine sadrazam Sait Paşa’nın yerine tarafsız Gazi Ahmet Muhtar Paşa atanmıştır. Oğlu Mahmut Muhtar Paşa’nın Bahriye Nazırı olması nedeniyle “Büyük kabine veya Baba- Oğul kabinesi ) adı ile anılan bu hükümet 3 aylık iktidarı döneminde I. Balkan savaşı ile kaşı karşıya kalmıştır. İttihat ve Terakki’nin desteği ile 4 Ağustos 1912 de meclis yeniden feshedilmiş, Kamil Paşa sadrazam olmuştur. Balkan yenilgisi üzerine yıkılan Kamil Paşa darbe ile uzaklaştırılmış yerine nisbeten tarafsız Mahmut Şevket paşa getirilmiştir. Bu iktidarla İttihat ve Terakki iktidarı yeniden başlamıştır.

Mahmut Şevket Paşa suikastte öldürülmüş (11 Haziran 1913  Hürriyet ve İtilaf Partisi tarafından gerçekleştirilmiştir.) Yerine prens Sait Halim Paşa getirilmiştir. Edirne’nin kurtarılması İttihat ve Terakki’nin iktidarını güçlendirdi. Tek başına iktidar olduğu 3. genel seçimler yapıldı. 14 Mayıs 1914 de Mebusan meclisi toplandı. Meclis I.Dünya savaşı nedeni ile 28 Eylül 1915 den sonra çalışmasını tatil etmiştir. Böylece I.Dünya savaşı’nın idare ve sorumluluğu da İttihat ve Terakki partisine aittir.

Genlikle II.Meşrutiyet’in tüm iç ve dış olaylarında İttihat ve Terakki’nin damgası vardır. Bir görüşe göre bu parti bir çok vebal, kusur ve başarısızlıklarına rağmen Türk siyasi tarihinde seçkin bir yere sahipken ; Bir görüşe göre de İttihat ve Terakki demokratik manada bir siyasi parti olmaktan çok bir nevi gizli cemiyetti. Meşrutiyet için oluşturulmuş, iktidara daha sonra hükümet darbesi ile gelmiş muhaliflerini ezip ,bir parti diktatörlüğü tesis etmiştir. Partinin başlıca erkanı Cema, Talat ve Enver paşalar idi. Enver halk nazarında hürriyet kahramanı idi. Ancak bunlar memleketin bulunduğu güç şartları bertaraf etmek için bilgi ve tecrübeye sahip değillerdi.

NEDENLERİ

1- Eskiye dönme çabası içinde olan II. Abdülhamit’in gerici basın ve din adamları ile birlikte hareket etmesi

2- İttihat ve Terakki partisinin yönetime tam anlamıyla hakim olmaması ve bu dönemde toprak kayıplarının halkı huzursuz etmesi.

II. meşrutiyet’in ilan edildiği bu dönemde ülkedeki iç karışıklığı değerlendiren;

a-Bulgaristan 1908 de bağımsızlığını ilan etmiş

b-Avusturya – Macaristan imparatorluğu Bosna – Hersek ‘ topraklarına katmıştır.

c-1908 de Girit Rumları ayaklanarak Yunanistan’ katılmışlardır.

13 Nisan 1909 da İstanbul’ da meydana gelen ayaklanma hareket ordusu komutanı Mahmut Şevket paşa ve kolağası Mustafa Kemal tarafından bastırılmıştır.

Bu olay sonucunda Kanun-ı Esasi de değişikliğe gidilerek;

a-Meclisin üstünlüğüne dayanan yeni bir sistem kurulmuştur.

b-Toplanma,cemiyet kurma hakları verilmiş

c-Fertlerin hakları ile ilgili tehdit edici maddeler çıkarılmıştır.

alınıtı www.sosyalbilgiler.org