MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 EKİM 1918)

Mondros Ateşkes Antlaşması, Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’ndan çekilmesiyle birlikte imzalanan ve imparatorluğun sonunu getiren en önemli antlaşmalardan biridir. Anlaşma, Osmanlı Devleti’nin temsilcisi Bahriye Nazırı Rauf Bey ile İtilaf Devletleri’nin temsilcisi İngiliz Amiral Calthorpe (Kaltorp) arasında imzalanmış olup, adı Ege Denizi’ndeki Limni Adası’ndaki Mondros Limanı’ndan alınmaktadır.

Belli Başlı Maddeler:

1. Madde:
   • Çanakkale ve İstanbul Boğazları açılacak ve bu boğazlardaki istihkâmlar İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecektir.
   • Yorum: Anadolu ve Rumeli arasındaki bağlantı kopmuş, işgallerin önündeki engeller ortadan kalkmıştır.
2. Madde:
   • Osmanlı Devleti’nin elindeki tüm savaş esirleri serbest bırakılacak, fakat İtilaf Devletleri’nin elindeki Türk esirleri geri verilmeyecektir.
   • Yorum: Devletler arası eşitliğe aykırı bir durum yaratılmıştır, Türk esirlerinin serbest bırakılmaması adaletsiz bir yaklaşımı göstermektedir.
3. Madde:
   • Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması dışında Osmanlı ordusu derhal terhis edilecektir.
   • Yorum: Osmanlı’yı işgallere karşı savunmasız bırakmak ve direnişi engellemek amacıyla bu madde konulmuştur.
4. Madde:
   • İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıkarsa herhangi bir stratejik noktayı işgal etme hakkına sahip olacaktır.
   • Yorum: Bu madde ile Osmanlı resmen işgallere açık hale gelmiş ve hukuki bir zemin hazırlanmıştır.
5. Madde:

• Geçitler, demir yolları, limanlar ve taşıt araçlarının kullanımı İtilaf Devletlerine bırakılacaktır.
• Yorum: Osmanlı Devleti’nin ekonomik bağımsızlığı kaybedilmiş, ulaşım ve ticaret İtilaf Devletleri tarafından kontrol altına alınmıştır.

12. Madde:

• Hükûmet haberleşmesi hariç telsiz, telefon, telgraf ve kabloları İtilaf Devletleri tarafından denetlenecektir.
• Yorum: Halkın işgallerden haberdar olmasının engellenmesi ve denetim altına alınması amaçlanmıştır.

24. Madde:

• Vilayat-ı Sitte (Altı Vilayet) adı verilen bölgelerde (Erzurum, Van, Elâzığ, Diyarbakır, Sivas, Bitlis) bir karışıklık çıkarsa, İtilaf Devletleri bu vilayetleri işgal edebilecektir.
• Yorum: Bu madde ile Doğu Anadolu’da bir Ermeni devleti kurma amacı güdülmüştür.

En Tehlikeli Maddeler:

• 7. Madde: İtilaf Devletleri’nin herhangi bir stratejik noktayı işgal etme hakkı, Osmanlı’nın tam anlamıyla işgallere açık hale gelmesine yol açmıştır.
• 24. Madde: Doğu Anadolu’daki bazı vilayetlerdeki karışıklıklara dayanarak, İtilaf Devletleri’nin bu bölgeleri işgal etmesi, bölgedeki Türk nüfusunun zayıflamasına ve Ermeni devleti kurulmasına zemin hazırlamıştır.

Sonuç: Mondros Ateşkes Antlaşması, Osmanlı Devleti’nin egemenliğini büyük ölçüde ortadan kaldıran, ülkenin topraklarının büyük bir kısmının işgaline yol açan ve imparatorluğun çöküşünü hızlandıran bir anlaşma olmuştur.

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI SONRASINDA İŞGAL EDİLEN OSMANLI TOPRAKLARI VE İŞGALCİLER

Mondros Ateşkes Antlaşması sonrasında, İtilaf Devletleri Osmanlı topraklarını işgal etmeye başlamışlardır. Aşağıda işgal edilen bölgeler ve işgalciler sırasıyla verilmiştir:

• İngilizler:
  • Musul, Urfa, Maraş, Antep, Samsun, Merzifon, Eskişehir, İzmit, Kütahya, Afyon, Irak
• Fransızlar:
  • Suriye, Hatay (Dörtyol), Lübnan, Mersin, Adana, Zonguldak
• İtalyanlar:
  • Antalya ve Konya çevresi
• Yunanlar:
  • İzmir ve çevresi

Önemli Notlar:

• İlk işgal edilen yer İngilizler tarafından Musul olmuştur.
• Anadolu’da ilk işgal edilen yer Fransızlar tarafından Hatay (Dörtyol) olmuştur.
• İşgale karşı ilk kurşunu Kara Mehmet Çavuş Hatay Dörtyol’da atmıştır.
• Batı Anadolu’da ilk işgal edilen yer Yunanlılar tarafından İzmir olmuştur.
• Batı Anadolu’da düşmana ilk kurşunu sıkan kişi ise Hasan Tahsin’dir.

PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 OCAK 1919)

Paris Barış Konferansı, I. Dünya Savaşı’nın sona ermesinin ardından, yenilen devletlerle barış antlaşmalarının şartlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Konferans, dünya genelindeki yeni sınırları çizmek ve Osmanlı topraklarının nasıl paylaşılacağı üzerine odaklanmıştır.

• İzmir ve Çevresinin Yunanistan’a Verilmesi:
  Paris Barış Konferansı’nda, gizli antlaşmalarla İtalya’ya verilmesi kararlaştırılan İzmir ve çevresi, İngiltere’nin desteği ile Yunanistan’a verilmiştir. Yunan ordusunun İzmir’i işgal etmesi kararlaştırılmıştır. Bu karar İtalya’nın tepkisini çekmiş ve İtalya konferansı terk etmiştir. Bu gelişme, İtilaf Devletleri arasında görüş ayrılıklarının olduğunu göstermektedir.
• Milletler Cemiyeti’nin Kurulması:
  Konferansta, uluslararası kalıcı barışı sağlamak amacıyla Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) kurulmasına karar verilmiştir. Bu cemiyet, ülkeler arasında barışı korumak ve çözüm aramak amacıyla faaliyet gösterecek bir kurum olarak tasarlanmıştır.
• Diğer Antlaşmalar:
  Görüşmeler sonunda Almanya ile Versailles (Versay) Antlaşması, Avusturya ile Saint Germain (Sen Cermen) Antlaşması, Macaristan ile Triannon (Triyanon) Antlaşması, ve Bulgaristan ile Neuilly (Nöyyi) Antlaşması imzalanmıştır.
• Osmanlı Devleti ile Barış Antlaşması:
  Osmanlı Devleti ile imzalanacak barış antlaşması, İtilaf Devletleri arasındaki görüş ayrılıkları nedeniyle sonraya bırakılmıştır. Bu durum, Osmanlı’nın geleceğini ve topraklarının paylaşımını belirleyecek antlaşmanın henüz imzalanmadığı anlamına gelmektedir. Bu antlaşma daha sonra Sevr Antlaşması olarak ortaya çıkacaktır.

Sonuç:
Paris Barış Konferansı, Osmanlı Devleti için zor bir dönemin başlangıcını işaret etmiş, İtilaf Devletleri arasındaki anlaşmazlıklar ve gizli antlaşmalar, bölgede karmaşık siyasi bir ortam yaratmıştır. Bu ortam, gelecekteki büyük savaşların temellerini atmış ve Osmanlı’nın çöküşünü hızlandırmıştır.