Osmanlı Devleti’nde Islahat Hareketleri
* Islahat ne demektir? Osmanlılar neden ıslahat yapmışlardır? Düzeltme, yenilik anlamlarına gelir. Osmanlılar, 17. yy.da Avrupa karşısında askeri, ekonomik, eğitim.. birçok alanda geri kalmış, işte bu yenilik-düzeltme hareketi ile devleti eski güçlü-zengin haline kavuşturmak amaçlanmıştır. Osmanlı Islahatları Özet
* İlk olarak hangi alanda ıslahat yapılacaktır? Neden?
Askeri, çünkü orduda bozulma ve disiplinsizlik nedeniyle savaşlar kaybedilmeye, toprakların kaybedilmesine, vergi gelirlerinin azalmasına yol açıyordu. Uzun süren savaşlar da devlet hazinesine yük oluyordu. Osmanlı Islahatları Özet
III. Selim döneminde kurulan Avrupai tarzda bir ordu olan Nizam-ı Cedit ordusu
Humbaracı Ahmet Paşa gibi Avrupa’dan subaylar, teknik elemanlar getirtildi.
Avrupa tarzında toplar döktürmek ve topçular yetiştirmek üzere Baron de Tott adında bir Fransız görevlendirdi. neyi kanıtlar?
Osmanlıların Avrupa’nın gerisinde kaldığını, Islahatların Avrupa örnek alınarak yapıldığını
Osmanlı Devleti’nde ilk kez Avrupa örnek alınarak sosyal ve kültürel yeniliklerin yapıldığı döneme Lale Devri (1718-1730) denilmektedir.
İlk olarak Paris, Londra, Viyana gibi önemli Avrupa başkentlerine elçiler gönderildi. Neden?
Avrupa’daki bilimsel-teknik gelişmeleri yakından takip etmek, oradaki yenilikleri Osmanlı ülkesine taşıyabilmek amacıyla
Paris’e elçi olarak gönderilen Yirmisekiz Mehmet Çelebi, döndüğünde getirdiği mimari çizimler ve kitaplar örnek alınarak İstanbul’da birçok saray, köşk ve çeşmeler yapıldı.
Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi’nin oğlu Sait Efendi, Fransa’da matbaa üzerine çalışmalar yaptı. Dönüşte İbrahim Müteferrika ile birlikte ilk Türk matbaası kuruldu(1727).
* Matbaanın kurulması, Osmanlı ülkesini nasıl etkilemiştir?
Çok sayıda kitap basıldı, kitaplar ucuzladı. Eğitim, kültür ve bilim de gelişme yaşandı. Kütüphanelerin sayısı arttı.
Evlerin genellikle ahşap olduğu İstanbul’da yangınlar kısa sürede yayılıyor, binlerce insan evsiz kalıyor-ölüyordu. Yangınları söndürmek üzere tulumba denilen araç kullanılmaya başlanıp, Avrupa’daki İtfaiye teşkilatı örnek alınarak her semtte Tulumbacı Ocağı kuruldu.
III. Selim zamanında, yerli malı kullanımı teşvik edildi, ithalata sınırlama getirildi. Yabancı üretim kumaştan elbise üretimi yasaklandı. Çuha(kumaş) fabrikası kuruldu. Neden?
Yerli-milli sanayinin kurulmasını-güçlenmesini sağlamak, ithalatı azaltmak
Birçok gazete ve dergi yayımlanmaya başlandı. Bu gazeteler/dergilerdeki uzun makaleler, adeta bir kitap/ansiklopedi görevi gördü. İnsanları birçok konuda bilgilendirdiler.
- yy.la kadar atlı ulaklar, devletin resmi haberleşmesini yapıyor, halk ise bu hizmetten yararlanamıyordu. 1840’da Posta Nezareti (günümüzde PTT) kuruldu. Vilayetlerde postaneler açıldı, önce kara yolu ile taşınan postalar, buharlı gemiler ve demir yolu ile taşınmaya başladı. Halkın da yararlandığı posta hizmetinde para, eşya ve gazete de taşınmaya başladı. Telgraf hatları kurulup, telgrafhaneler açıldı. Kısaca ülkede haberleşme-iletişim gelişmeye başladı.
Tüccarlar mektuplarını çok yavaş giden kervanlar ile gönderiyordu. Fiyatlarda ki gelişmeleri ve bir mala nerede-ne kadar ihtiyaç olduğunu tam olarak bilemiyorlardı. Tüccarların posta-telgraf hizmetinden yararlanmaları ticaretin gelişmesine büyük katkı sağlayacaktır.
Osmanlı Islahatları Özet
Avrupa’nın örnek alınması ulaşım alanın da oldu. İngiltere’den buhar gücü ile çalışan gemiler(vapur) satın alındı. Ulaşımı düzenli hale getirmek üzere 1851’de kurulan Şirket-i Hayriye (Şehir Hatları) günümüzde de hizmet vermeye devam etmektedir.
Ulaşım alanındaki ikinci atılım demiryolu yapımı ile gerçekleşti. İlk olarak İzmir-Aydın hattı inşa edildi(1856). İstanbul’u Avrupa ile bağlayan, İstanbul’dan Bağdat’a ve Medine’ye uzanan demiryolları yapıldı.
Zengin yer altı ve yer üstü kaynaklarının (demir, bakır, pamuk…) işletilmesi ve ihtiyaç duyulan yerlere ulaştırılması kolaylaştı. Kazanç artınca daha geniş alanlarda tarım yapılmaya başlandı. Demiryolu güzergâhındaki maden yatakları işletilmeye açılmasıyla maden üretimi arttı. Demir yollarının yapımı sadece ulaşımı değil ona bağlı ticaret, sanayi ve turizmin gelişmesine önemli katkı sağlayacaktır. İhracat arttı. Devletimizin gümrük(vergi) gelirleri arttı.
- yüzyılda bilimsel ve çağdaş eğitim vermekten uzak olan eğitim sisteminde önemli düzenlemeler yapıldı. Birçok ıslahatın öncülüğünü yapan II. Mahmut, yayımladığı fermanla ilköğretimin İstanbul’da zorunlu ve parasız yaptı.Osmanlı Islahatları Özet
▶ Avrupai tarzda eğitim veren rüştiyeler(ortaokul), İdadiler-Sultaniler(lise) açıldı. (ör; Selanik Askeri Rüştiyesi, Galatasaray Mekteb-i Sultanisi…)
▶ Batılı tarzda eğitim verecek Mekteb-i Tıbbiye(tıp fakültesi) ve Mekteb-i Harbiye (Harp okulu) ve Darülfünun(İstanbul Üniversitesi) açıldı.
Yapılan bu ıslahatlar halkın genel eğitim seviyesinin yükselmesini sağladı. Açılan okullardan Mustafa Kemal Atatürk’ün de içinde olduğu aydın bir nesil yetişti. Bu nesil, Osmanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasına öncülük etti.
Osmanlı tarihinde ilk kez ve son kez Sultan Abdülaziz; Avrupa seyahatine çıkarak; Paris, Londra ve Bürüksel gibi Avrupa başkentlerini ziyaret etti. (1867)
İlk banka bir gurup İngiliz tarafından kurulan İzmir Ticaret Bankası oldu. Osmanlı Bankası, İngiliz-Fransız sermaye grubu tarafından 1856’da kuruldu.
*Osmanlı ülkesinde ilk bankaları, Yabancıların kurmasının nedenleri sizce neler olabilir? Osmanlı Islahatları Özet
Coğrafi keşifler, uzun süren savaş masrafları ve kapitülasyon antlaşmaları ile ekonomisi zayıflayan Osmanlı ülkesinde, devletin ve iş adamlarının banka kurmak için yeterli sermaye birikimine sahip olmaması
Tefeciler tarafından çok yüksek faizle borçlandırılan çiftçileri tefecilerin elinden kurtarıp kredi vermek amacıyla Menafi Sandıkları(Ziraat Bankası) kuruldu.
* Ziraat bankasının kurulması hangi alandaki bir ıslahattır? ekonomik Osmanlı Islahatları Özet