Ölçeklerine Göre Haritalar Kaça Ayrılır

II. Ölçeklerine Göre Haritalar

A) Büyük ölçekli Haritalar

Büyük ölçekli haritalarda, yeryüzü şekilleri daha az küçültülerek düzleme aktarıldıkların­dan daha fazla ayrıntı gösterirler.

B)  Orta Ölçekli Haritalar

1/200.000 ile 1/500.000 arasında değişen haritalardır. Duvar haritaları orta ölçekli haritalardır.

C)  Küçük Ölçekli Haritalar:

Ölçekleri 1/500.000’den daha küçük olan haritalardır. Atlaslar küçük ölçekli haritalardır.

Büyük ve Küçük ölçekli haritalar arasındaki fark

ÖLÇEK

Haritadaki küçültme oranına ölçek denir. Ölçek, harita uzunluğu ile gerçek uzunluğun birbi­rine oranıdır. Bir haritanın ölçeği iki şekilde göste­rilir

Kesir Ölçek

Haritalarda uygulanan küçültme oranı ke­sirle ifade edilir. Kesir ölçekte pay daima 1 ile gösterilir. 1/100 000, 1/2 000 000 gibi paydadaki sayı, çizimin ne kadar küçültüldüğünü ifade eder.

Kesir ölçeklerde, ölçek ile ölçek paydası arasında ters orantı vardır. Ölçeğin paydası bü­yüdükçe ölçek küçülür, ölçek paydası küçüldükçe ölçek büyür.

Çizgi Ölçek

Küçültme oranının çizgi şeklinde gösteril­diği ölçeklerdir. Eşit aralıklara bölünmüş olan çiz­gi üzerinde, aralıkların gerçekte ne kadar uzaklı­ğa eşit olduğu belirtilir.

ukarıda verilen ölçekte, haritadaki 1 cm’lik uzunluk, arazide 2 000 000 cm’yi yani 20 km’yi göstermektedir.

Haritalarda genellikle çizgi ve kesir ölçek birlikte kullanılır. Çizgi ölçek, kesir ölçeğe göre daha kullanışlıdır. Bunun nedeni harita, fotoğraf veya fotokopi ile küçültülüp büyütülse de çizgi öl­çeğin gösterdiği uzunlukların değişmemesidir. Çünkü bu işlem sırasında çizgi ölçek de aynı oranda küçültülmüş veya büyütülmüş olur.

ÖLÇEKLERİN DÖNÜŞÜMÜ

Kesir Ölçeğin Çizgi Ölçeğe Çevrilmesi

Kesir ölçeğin çizgi ölçeğe çevrilmesi için haritadaki 1 cm’nin gerçekte kaç km’yi gösterdiği­nin bulunması gerekir.

Örnek:

1/2 000 000 kesir ölçeğinin çizgi ölçek olarak ifadesi nedir?

Çözüm:

Haritadaki 1 cm gerçekte 2 000 000 cm’ye yani 20 km’ye eşittir.

Buna göre, 1 cm’nin 20 km olarak gösterildi­ği çizgi ölçek hazırlanır.

Çizgi Ölçeğin Kesir Ölçeğe Çevrilmesi

Çizgi ölçeğin boyu haritadaki uzunluğu verir. Çizgi ölçek üzerindeki tüm bölümlerin topla­mı gerçekteki uzunluğu ifade eder.

Yukarıdaki çizgi ölçeğin harita uzunluğu 5 cm’dir. Buna göre, kesir ölçek olarak değeri nedir?

Çözüm:

Gerçek uzunluk     10 + 40 = 50 km

Haritadaki uzunluk = 5 cm

H.U. = 5 cm

G.U. = 50 km

Ölçek = ?

Ölçek Hesaplamaları

Harita üzerinden, haritadaki uzunluk, gerçek uzunluk ve ölçek hesaplamaları yapıla­bilir.

Uzunluk hesaplarını hatasız yapabilmek için uzunluk ölçüsü birimlerini bilmek gerekir. Uzunluk ölçüleri 10’ar 10’ar büyür, 10’ar 10’ar kü­çülürler.

Metre’nin alt ve üst katları:

Uzunluk hesaplamalarında;

– Gerçek uzunluk

– Harita uzunluğu

– Harita ölçeği

hesaplanır.

Verilen uzunlukların daha iyi anlaşılması için for­müller kullanılmaktadır.

1- Gerçek uzunluk = Harita uzunluğu x Harita ölçeğinin paydası     → GU = HU x HÖ

2-        →

3-         →

UYARI: Formülleri pratik olarak öğrenebilmek için üçgen tabloyu kullanabiliriz.

UYARI: Kilometre cinsinden bir değer istendiğinde beş (5) sıfır silinir. Santimetre cinsinden istendiğinde beş (5) sıfır eklenir.