ÖGRENCİLERE KAZANDIRILMASI GEREKEN, DUYGU, DÜŞÜNCE, BİLGİ, ERDEM, TECRÜBE VE DAVRANIŞLAR
İnsan açısından eğitimin gayesinin ne olması gerektiği sorusu eğitimciler arasında her zaman tartışılan konulardan birisi olmuştur. Bu tartışmalarda üç nokta ön plana çıkmıştır: İnsanın zihnini ve düşünme kabiliyetini geliştirmek, duygu ve irade yönünü güçlendirmek ve bedenini eğitmek. İnsanın sağlıklı bir yaşam sürmesi ve kendinden beklenen işleri başarıyla gerçekleştirebilmesi için bedeninin eğitilmesi, akli melekelerin güçlendirilmesi ve ruhunun olumlu değerlerle bezenmesi gerekir.
“Eğitimin gayesi ne olmalıdır?” sorusuna eğitim tarihindeki en büyük pedagoglar “ahlaki karakter” karşılığını vermişlerdir.1 Eğitimin bu en üst gayeye ulaşabilmesi için okullar; yeni neslin değerlerini, alışkanlıklarını ve sosyal davranışlarını etkileyebilmelidirler. Çağın getirdiği olumsuz durumlar karşısında, okullar öğrencilerine iyi tercihler yapabilmek için seçenekler gösterebilmeli ve aynı zamanda bu tercihleri yapabilme stratejilerini sunabilmelidirler.
Eğer herkes için daha iyi bir dünya oluşturma arayışındaysak eğitim, ruhunda pozitif değerleri barındırmalı ve eğitimin amaçları kazanım ifadeleri olarak da onları içermelidir. Bu amaçla değerleri öğretmek veya geliştirmek için gösterilen açık çabalara güncel literatürde daha çok değerler eğitimi adının verildiğini görmekteyiz. Bu doğrultuda değerler eğitimi “çocukların ve gençlerin pozitif değerleri keşfedip geliştirmeleri ve kendi potansiyellerine göre ilerlemeleri için yürütülen eğitimsel gayretler” olarak tanımlanmaktadır.
Birey açısından değerler eğitiminin gerekliliği eğitimde bireyin bir bütün olarak ele alınması ihtiyacının doğal sonucudur. Birey bir makine veya robot değildir. Onun zekâsı ve bedensel yetenekleri kadar değer veren, nefret eden, kıskanan, tutku ile bağlanan vb. bir yönü daha vardır ki bireyin bu yönünü de eğitmedikçe dengeli bir kişilikten söz etmek zordur. Oysa nicel epistemolojik anlayışa sahip modern eğitimde sosyal ve insani meselelerin nitel yönleri yer bulamamıştır. Dolayısıyla insanı tanımlarken bilişsel ve mekanik yönler ön plana çıkarken vicdan, merhamet ve sağduyu gibi nitel boyutlar göz ardı edilmiştir. “İnsanı” sadece nicel boyutuyla tanıyan nesillerimiz; karşısındaki insanları da mekanik, duygu boyutu olmayan varlıklar olarak algıladığı için onlara kolayca zarar verebilir duruma gelmiştir
Sınıf veya okul disiplini, öğrencileri kontrol etmeyi başaramayan eğitimciler tarafından çoğu zaman yanlış bir anlayışla kontrol problemi olarak tanımlanır. Oysaki disiplinin bir kontrol problemi olmadığını bir ahlaki gelişim problemi olduğunu anlayıp okulları hem öğretmenler, hem de öğrenciler için daha yaşanır, sosyal ve akademik düzeyi daha yüksek kurumlar haline getirmek mümkündür. Çocuklar birbirlerini ittiklerinde, vurduklarında, hırsızlık yaptıklarında veya bir birlerine lakap taktıklarında bunun anlamı birbirlerini önemsemiyorlar, birbirlerine saygı duymuyorlardır. Bu durum ahlaki muhakeme anlayışının öğrencide geliştirilmesi zorunluluğunu ortaya çıkarır. Ahlaki muhakemenin sınıfta uygulanışında temel metot küçük gruplarla kısmen yapılandırılmış tartışmalardır. Ahlaki ikilemler içeren hikâyelerin küçük gruplarla “neden ve niçin” sorularına dayanarak müzakere edilmesi istenir. Sınıfta ahlaki muhakemeleri etkili bir şekilde sürdürebilmek için yöntemin dayanmış olduğu karmaşık ahlaki gelişim kuramının iyi bilinmesi gerekir.
İşbirlikçi bir ahlaki sınıf ortamı ve ahlaki diyalog ortamı oluşturmak için öğrencileri ile ahlaki muhakeme uygulamaları yapmaya çalışan bir öğretmenin uygulamaları üzerine yaptığı analizlerde Lickona başarısızlığın nedenleri olarak çoğunlukla ahlaki muhakemede eleştiri noktası olan hususları da içeren şu sonuçlara ulaşmıştır
- a) Öğretmenin “doğruyu ben biliyorum” bakalım öğrencilerin hangisi bu cevabı tahmin edecek düşüncesi içinde olması
- b) Öğretmenin erdemin tek kaynağı olarak kendini görüp öğrencileri onun soru ve yönlendirmeleri üzerine konuşan bireyler olarak görmesi
- c) Üzerine konuşulan ahlaki ikilemlere çok farklı boyutlardan bakamayıp alternatifleri görememe ve tartışmayı daha geniş zamana yayamamak
- d) Yüksek akıl yürütme düzeyinde cevaplar veren öğrencileri yeterince onaylayıp ödüllendirmemek
- e) Öğretmenin kendi doğru kabul ettiği cevabı veren öğrencileri liderleştirip tartışmayı onlarla beraber yürütmesi
Değer Analizi: Değer analizi, öğrenciye sınıf içinde veya dışarıda nasıl davranılması gerektiği konusunda öğüt ve direktifler vermeye karşı çıkarak karşılaşılan problemlerin bilimsel araştırma metotları ve bilimsel bilgiye dayanarak analiz edilmesini öngörür. Amaç;
(i) Öğrencilerin değerler ile ilgili konularda bilimsel araştırma ve mantıklı düşünmeyi kullanarak karar vermelerine yardım etmek.
(ii) Öğrencilerin kendi değerlerini kavramsallaştırma, çeşitli şekillerde ilişkilendirmek için mantıksal analitik süreçleri kullanmalarına yardım etmektir.
Değer analizi uygulanırken öğretmen öğrencilere problemi sunar veya öğrenciler sorunu belirler. Ardından sırayla sorunu açıklama, soruna ilişkin bilgi ve kanıtlar toplama ve kanıtların doğruluğunu değerlendirme, olası çözüm yollarını belirleme ve değerlendirme, alternatif çözüm yolları arasından seçim yapma ve seçim doğrultusunda eylemde bulunma aşamaları izlenir. Sunum ve sınıf içi diyaloglarda öğretmen sorularıyla ufuk açıcı bir rol üstlenir.
Karakter eğitimi etkinlik ve stratejilerinin başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için karakter eğitimi programlarının uygulanması esnasında dikkat edilmesi gereken ilkeler şu şekilde belirlenmiştir:
- a) Öğretmenlerin en önemli bilgi kaynakları, onların yanlarındaki öğretmenlerdir. Ahlak eğitiminde tecrübe paylaşımı ve fi kir alışverişi uygulayıcıları geliştirir. Bu nedenle uygulayıcılar en yakınlarındaki tecrübe kaynağı olan meslektaşlarıyla tecrübe paylaşımına önem vermelidir.
- b) Etkili karakter eğitimi uygulamada sadakat gerektirir. Uygulayıcıların bu sadakati göstermesi, uygulamada istikrarlı olması gerekir.
- c) Öğrencinin sınıfına veya okuluna duygusal bağlılığı karakter eğitiminin etkinliğinde kritik aracı faktördür. Duygusal bağlılık sayesinde onu özümsemeye hazır hale getirmeden belli değerleri öğretmeye çalışmak yetersizdir.
- d) Uygulamaların her düzeyinde etkili liderlikler oluşturmak bunu yaparken başarıların paylaşılmasına da imkân tanımak gerekir.
- e) Uygulanan karakter eğitimi programlarının sonuçlarını somut verilere dayalı olarak ölçerek geri dönütler almak ve iyileştirmeler yapmak gerekir.
- f) İdari politikalar ve uygulamalarla karakter eğitimi cesaretlendirilmelidir. Genel anlamda hükümetler ve bakanlık özelde ise yerel yönetici ve okul idarecileri programların uygulanışına güçlü destek vermelidir.
- g) Öğretmenler ve okul müdürleri karakter eğitimi girişiminde merkezi konuma sahiptir. Bu amaç ve düşünceyle seçilmiş, eğitilmiş ve cesaretlendirilmiş olmaları gerekir.
- h) Karakter eğitimi tek başına bir kurs, hızlı-hazır program veya duvardaki bir poster değil okul yaşamının ayrılmaz bir parçasıdır. Okul; sorumluluğun, çok çalışmanın, dürüstlüğün ve kibarlığın modellendiği, öğretildiği, talep edildiği, kutlandığı ve sürekli uygulandığı bir erdem toplumu olmalıdır.
-Öğrencilerimize kazandırılması gereken değerleri tam anlamıyla listelemek bizim çalışmalarımızın hacmini aşar ama bir çırpıda sıralayabileceğimiz unsurları şöyle listeleyebiliriz:
*Derin, eleştirel, tutarlı, sistemli analitik düşünebilme yeteneği (insan en temelde düşünen varlık ise eğer aklın bilinçli ve teknik kullanımını öğretmek insanlaşmanın en önemli adımıdır.)
*Sevgi
Sevgi evrenin varoluş sırrıdır. Olan düşünürlerin büyük bir bölümü sevgisiz bir toplum, toplum olma özelliğini çoktan yitirmiş demektir. O halde bir değer olmak sevginin kazandırılması temeldir.
*Saygı,*Sabır,*Haz yönü,*Nezaket, *Tahammül,*Kanaatkârlık,*Mücadelecilik
*Öngörü ileriyi görebilme,*Güzel konuşabilme,*Okuma sevgisi,*Tarih bilinci
*Bilgi sevgisi,*Estetik zevk,*Cesaret,*Ölçülülük,*Adalet,*Ahlak ve erdem
*İçtenlik ve samimiyet,*Güvenilirlik,*Fedakârlık,*Çalışkanlık,*Ümitli olmak
*Dürüstlük,*Güler yüzlülük,*Affetmeyi bilmek,*Sadakat, Paylaşmayı bilmek
*Güçsüzden yana olmak,*Demokratik zihniyet, *İnsan sevgisi, *Yurt sevgisi
*Başkasına ait olana saygı duymayı bilmek
*Kutsal değerlere sevgi ve saygı en başta Allah sevgisi
*İdealist olma donanımı
*Sportmenlik, ruhen ve bedenen zindelik
*Zararlı alışkanlıklardan uzak durmak
Kaynak:egitimhane.com