Normatif, Meta, Uygulamalı, Toplumsal ve Betimleyici Etik Nedir Nasıl Ayırt Edilir Örnekler

1. Normatif Etik

Tanım:

Normatif etik, “İnsanlar nasıl davranmalı?” sorusuna yanıt arar. Bu yaklaşım, ahlaki yargıların temel normlarını ve ilkelerini belirlemeye çalışır. Yani hangi davranışların doğru, hangilerinin yanlış olduğunu savunur.

Örnek Yaklaşımlar:

• Deontoloji (Görev Ahlakı):
  Örneğin, Immanuel Kant’ın “ödev ahlakı” yaklaşımında, davranışın sonucu ne olursa olsun, ahlaki kural ve yükümlülüklere uymak esastır.
  Örnek: Yalan söylemek her durumda yanlıştır, çünkü yalan söylemek evrensel bir yasa haline getirilemez.
• Utilitarizm (Fayda Ahlakı):
  Jeremy Bentham ve John Stuart Mill gibi düşünürlerin savunduğu bu yaklaşımda, eylemlerin doğruluğu; en fazla sayıda insan için en fazla faydayı sağlamasına göre değerlendirilir.
  Örnek: Bir eylemin doğru olup olmadığı, o eylemin toplumdaki toplam mutluluğu ne kadar artırdığı veya acıyı ne kadar azalttığına göre belirlenir.
• Erdem Etiği:
  Aristoteles’in öne çıkardığı bu yaklaşım, eylemlerden ziyade karakterin ve erdemin geliştirilmesini vurgular.
  Örnek: Doğru davranış, iyi bir karaktere sahip olmanın sonucudur; cesaret, adalet ve bilgelik gibi erdemler geliştirilmelidir.

Püs Noktaları:

• Normatif etik, “ne yapılmalı?” sorusuna odaklanır.
• Ahlaki kuralların, görevlerin veya erdemlerin geliştirilmesi üzerine tartışmalar yürütür.
• Pratik yaşamda, hukuki ve toplumsal normların belirlenmesinde temel referans noktasıdır.

Normatif Etiği Nasıl Ayırt Ederiz?

1. Ahlaki Kurallar ve İlkeler Önerir:
   • “Yalan söylememelisin”, “Adil davranmalısın” gibi emredici ifadeler kullanır.
   • Örneğin:
     • Kantçı Etik: “Evrenselleştirilebilir maksimlere göre davran.”
     • Faydacılık: “En fazla mutluluğu üreten eylemi seç.”
2. Pratik Rehberlik Sunar:
   • Davranışlara yön veren normatif standartlar belirler.
   • “Ne yapmalıyım?” sorusuna cevap arar.
3. Diğer Etik Türlerinden Farkı:
   • Meta Etik: Ahlaki yargıların anlamını ve doğasını sorgular (örneğin, “İyi nedir?”). Normatif etikten farklı olarak somut kurallar önermez.
   • Betimleyici Etik: İnsanların mevcut ahlaki inançlarını tarif eder (örneğin, “Toplum X, Y davranışını yanlış görür”). Normatif etik ise “nasıl olmalı”yı tartışır.
   • Uygulamalı Etik: Normatif ilkeleri somut durumlara uygular (örneğin, “Kürtaj etik midir?”).

Örneklerle Normatif Etiği Tanıma:

• Normatif: “Hayvanlara zarar vermemeliyiz çünkü onların da hakları vardır.”
• Meta Etik: “‘Hak’ kavramı nesnel midir, yoksa insan icadı mıdır?”
• Betimleyici: “İnsanların %60’ı hayvan haklarını önemsiyor.”

Normatif etik, ahlaki davranışın temelini oluşturan ilkeleri ve değer sistemlerini incelediği için, diğer etik türlerinden bu şekilde ayırt edilebili

Normatif Etik, insanların nasıl davranması gerektiğini belirleyen ahlaki ilkeler, kurallar ve değer sistemleri üreten etik dalıdır. “Doğru” ve “yanlış” eylemlerin standartlarını tanımlayarak pratik bir rehberlik sunar. Temel sorusu: “Nasıl yaşamalıyız?” veya “Ne yapmalıyız?” şeklinde özetlenebilir.

Normatif Etiğin Temel Özellikleri

1. Ahlaki İlkeler Önerir:
   • Evrensel kurallar veya davranış standartları koyar.
   • Örnek: “Başkalarına zarar verme”, “Dürüst ol”, “Adil davran”.
2. Pratik Odaklıdır:
   • Somut durumlarda karar vermeye yönelik kılavuzlar sağlar.
   • Örnek: “Yalan söylemek yanlıştır” → Yalan söylememelisin.
3. Değer Temellidir:
   • İyi, kötü, erdem, ödev gibi kavramları merkeze alır.
   • Örnek: Kant’ın “Ödev Etiği” (Bir eylem, evrenselleştirilebilirse doğrudur).

Normatif Etiği Nasıl Ayırt Ederiz?

• Meta Etikten Farkı:
  • Meta etik, “İyi nedir?” veya “Ahlaki yargılar nesnel mi?” gibi soyut sorular sorar.
  • Normatif etik ise “İyi olanı yapmalısın” der ve somut kurallar koyar.
• Betimleyici Etikten Farkı:
  • Betimleyici etik, insanların ne yaptığını tarif eder (örneğin, “İnsanların %70’i yalan söylüyor”).
  • Normatif etik, ne yapılması gerektiğini söyler (“Yalan söylememelisin”).
• Uygulamalı Etikten Farkı:
  • Uygulamalı etik, normatif ilkeleri belirli sorunlara (kürtaj, ötanazi) uygular.
  • Normatif etik ise bu ilkelerin kendisini oluşturur.

Normatif Etiğin Temel Yaklaşımları

1. Kantçı Etik (Ödev Etiği):
   • Immanuel Kant‘a göre, eylemlerin ardındaki niyet önemlidir.
   • Kategorik Buyruk: “Eylemin maksimi, evrensel bir yasa olacak şekilde davran.”
2. Faydacılık (Utilitarianizm):
   • Jeremy Bentham ve John Stuart Mill temsil eder.
   • “En fazla sayıda insana en yüksek faydayı sağlayan eylem doğrudur.”
3. Erdem Etiği:
   • Aristoteles kökenlidir.
   • “İyi insan olmak” üzerine odaklanır; erdemler (cesaret, bilgelik) merkezdedir.
4. Sosyal Sözleşme Teorisi:
   • Thomas Hobbes, John Rawls gibi düşünürler.
   • Toplumun adil kurallarını, “ideal bir sözleşme” ile temellendirir.

Normatif Etiğin Örnekleri

• Kantçı Örnek: “Yalan söylemek, evrensel bir yasa olamayacağı için yanlıştır.”
• Faydacı Örnek: “Bir kişiyi feda ederek beş kişiyi kurtarmak etiktir, çünkü daha çok mutluluk sağlar.”
• Erdem Etiği Örneği: “Dürüstlük, erdemli bir insanın temel özelliğidir.”

Neden Önemli?

Normatif etik, bireysel ve toplumsal kararlarımıza ahlaki bir çerçeve sağlar. Gündelik yaşamda:

• Hukuk sistemlerinin temelini oluşturur (adalet, eşitlik).
• Meslek etiği kurallarını belirler (tıp, hukuk, mühendislik).
• Küresel sorunlara (iklim krizi, insan hakları) çözüm önerileri sunar.

Özetle: Normatif etik, ahlakı bir rehbere dönüştürür. Diğer etik türlerinden pratik talimatlar vermesi ve değer temelli olmasıyla ayrılır.++—-

2. Meta Etik

Tanım:

Meta etik, “Ahlaki yargılar ne anlama gelir?” ve “Ahlaki ifadelerin temeli nedir?” gibi sorularla ilgilenir. Bu alan, ahlaki ifadelerin doğasını, nesnel veya öznel olup olmadıklarını, anlamlarını ve mantıksal yapısını araştırır.

Örnek Tartışmalar:

• Moral Realizm vs. Anti-Realizm:
  Ahlaki yargıların nesnel gerçeklere mi dayanıp dayanmadığı tartışılır.
  Örnek: “Doğruluk” ya da “iyi” gibi kavramların evrensel ve değişmez bir gerçekliği olup olmadığı sorgulanır.
• Non-Kognitivizm vs. Kognitivizm:
  Ahlaki ifadelerin, inandırıcı ve doğrulanabilir iddialar mı içerdiği, yoksa duygusal ifadeler mi olduğu tartışılır.
  Örnek: “Haksızlık yapmamalıyız” ifadesi, nesnel bir önerme mi yoksa yalnızca duygusal bir tepkiden mi ibarettir?
• Ahlaki Dilin Analizi:
  Ahlaki ifadelerin nasıl bir anlam içerdiği, mantıksal yapıları ve nasıl tartışılabileceği üzerinde durulur.

Püs Noktaları:

• Meta etik, “ahlaki yargılar ne anlama gelir?” sorusuna odaklanır.
• Ahlaki ifadelerin dilsel, mantıksal ve ontolojik (varlıkla ilgili) yönlerini inceler.
• Ahlaki tartışmaların temelini oluşturan varsayımları sorgular.

Meta Etiği Nasıl Ayırt Ederiz?

1. Ahlakın Temelini Sorgular:
   • “İyi nedir?”, “Ahlaki gerçeklik var mıdır?”, “Doğru ve yanlışın kaynağı nedir?” gibi sorulara odaklanır.
   • Örneğin:
     • “İyilik nesnel bir gerçek midir, yoksa insanların duygularına mı bağlıdır?”
     • “Ahlaki yargılar evrensel olarak geçerli kılınabilir mi?”
2. Dil ve Mantık Analizi Yapar:
   • Ahlaki ifadelerin (örneğin, “Yalan söylemek yanlıştır”) mantıksal yapısını inceler.
   • Bu ifadelerin betimleyici mi (örneğin, “Su kaynatır”) yoksa emredici mi (örneğin, “Su içmelisin”) olduğunu tartışır.
3. Nesnellik-Öznellik Tartışması:
   • Nesnelcilik: Ahlakın insandan bağımsız gerçeklere dayandığını savunur (örneğin, doğal yasa teorisi).
   • Öznelcilik: Ahlakın bireysel veya toplumsal inançlara göre şekillendiğini iddia eder (örneğin, “İyi, kişinin hoşlandığı şeydir”).
4. Epistemolojik Sorular:
   • “Ahlaki bilgiye nasıl ulaşırız?” sorusunu araştırır.
   • Örneğin: “Ahlaki doğruları sezgilerimizle mi yoksa deneyimle mi biliriz?”

Meta Etiği Diğer Etik Türlerinden Ayıran Özellikler

Meta Etiğin Temel Yaklaşımları

1. Doğalcılık: Ahlaki gerçekler doğal dünyada bulunur (örneğin, “İyi, mutluluk üretendir”).
2. Doğalcı Olmayancılık: Ahlaki gerçekler doğal olgulara indirgenemez (örneğin, G.E. Moore’un “doğalcı yanılgı” eleştirisi).
3. Emotivizm: Ahlaki ifadeler duygusal tepkilerdir (örneğin, “Yalan kötüdür” = “Yalana karşı hissedilen olumsuz duygu”).
4. Erdem Etiği Meta Yaklaşımı: “İyi insan” kavramının ontolojisini araştırır.

Örneklerle Meta Etiği Tanıma

• Meta Etik Sorusu:
  “Ahlaki yargılar evrensel midir, yoksa kültürel göreliliğe mi tabidir?”
• Normatif Etik Sorusu:
  “İnsanlar neden dürüst olmalıdır?”
• Betimleyici Etik Sorusu:
  “Hangi kültürler intiharı ahlaken kabul ediyor?”

Meta etik, ahlakın arka planını felsefi düzeyde ele aldığı için, diğer etik türlerinden bu özellikleriyle ayrılır

3. Uygulamalı Etik

Tanım:

Uygulamalı etik, normatif etik ilke ve kuramlarının somut, gerçek yaşam durumlarına nasıl uygulanacağını araştırır. Bu alan, belirli meslekler, toplumsal konular veya bireysel sorunlar üzerine yoğunlaşır.

Örnek Konular:

• Tıp Etiği:
  Örneğin, organ nakli, kürtaj, ötenazi gibi konularda hangi davranışların etik olduğunun belirlenmesi.
• İş Etiği:
  İş dünyasında adil davranış, şirket sorumluluğu, yolsuzluk gibi konuların etik açıdan değerlendirilmesi.
• Çevre Etiği:
  Doğal kaynakların kullanımı, çevre kirliliği ve sürdürülebilirlik gibi konuların etik boyutunun incelenmesi.

Püs Noktaları:

• Uygulamalı etik, “Pratikte ne yapmalıyız?” sorusunu yanıtlar.
• Teorik etik ilkelerin güncel ve somut sorunlara uygulanması üzerine çalışır.
• Gerçek yaşamda ortaya çıkan etik ikilemleri çözmek için rehberlik sağlar.

4. Betimleyici Etik

Tanım:

Betimleyici etik, ahlaki yargıların, normların ve değerlerin nasıl oluştuğunu, insanların bu değerlere nasıl inandığını ve uyguladığını nesnel bir şekilde tanımlar. Bu alan, etik kuram üretmekten ziyade, var olan ahlaki inançların ve pratiklerin gözlemlenip raporlanmasına odaklanır.

Örnek Yaklaşımlar:

• Kültürel Etik Araştırmaları:
  Farklı kültürlerin ahlaki inançlarının karşılaştırılması.
• Sosyolojik Etik Çalışmaları:
  Toplumların hangi etik değerlere sahip olduğunun, bu değerlerin toplumsal yapıyı nasıl etkilediğinin incelenmesi.

Püs Noktaları:

• Betimleyici etik, “İnsanlar gerçekten neye inanıyor?” sorusuna odaklanır.
• Normatif yargılamalar yapmaz, yalnızca gözlemleri ve verileri sunar.
• Empirik araştırmalar ve istatistiksel analizler bu alanın temel araçlarıdır.

Betimleyici Etik, insanların veya toplumların mevcut ahlaki inançlarını, davranışlarını ve değer sistemlerini tanımlayan, analiz eden ve raporlayan etik dalıdır. Normatif etikten farklı olarak, “nasıl davranılması gerektiği” sorusuna cevap vermez; ahlaki olguları olduğu gibi betimler. Sosyoloji, antropoloji ve psikoloji gibi disiplinlerle iç içedir.

Betimleyici Etiğin Temel Özellikleri

1. Tarafsız Gözlem Yapar:
   • Ahlaki yargıları değerlendirmez, yalnızca “neye inanıldığını” veya “nasıl davranıldığını” kaydeder.
   • Örnek: “X toplumunda çok eşlilik kabul ediliyor” veya “Y kuşağının %40’ı veganlığı etik buluyor.”
2. Ampirik Veri Kullanır:
   • Anketler, görüşmeler, tarihsel belgeler veya kültürel çalışmalarla veri toplar.
   • Örneğin: “Antik Roma’da kölelik normal görülürdü” ifadesi betimleyici etiğe aittir.
3. Kültürel Göreliliği Vurgular:
   • Farklı kültürlerin ahlaki normlarını karşılaştırır.
   • Örnek: “Batı toplumları bireyciliği öncelerken, Doğu toplumları kolektivizmi benimser.”

Betimleyici Etiği Nasıl Ayırt Ederiz?

• Normatif Etikten Farkı:
  • Normatif etik: “Yalan söylememelisin.”
  • Betimleyici etik: “İnsanların %65’i yalan söylemeyi yanlış buluyor.”
• Meta Etikten Farkı:
  • Meta etik: “Doğru ve yanlışın kaynağı nedir?”
  • Betimleyici etik: “Hristiyanların çoğu, doğruyu Tanrı’nın buyruklarına göre tanımlar.”
• Uygulamalı Etikten Farkı:
  • Uygulamalı etik: “Kürtaj etik midir?” (normatif bir tartışma).
  • Betimleyici etik: “Kadınların %30’u kürtajı bir hak olarak görüyor.”

Betimleyici Etiğin Kullanım Alanları

1. Antropoloji:
   • Kabilelerin evlilik, savaş veya adalet anlayışlarını belgeler.
2. Sosyoloji:
   • Toplumdaki ahlaki değerlerin zaman içinde nasıl değiştiğini inceler.
3. Pazarlama ve Politik Araştırmalar:
   • Tüketicilerin veya seçmenlerin etik tercihlerini analiz eder.

Örneklerle Betimleyici Etik

• “Japonya’da toplu taşımada yemek yemek saygısızlık olarak görülür.”
• “Almanların %80’i çevre dostu ürünleri tercih ediyor.”
• “Antik Yunan’da savaş esirlerinin köleleştirilmesi normaldi.”

Betimleyici Etiğin Sınırları

• Ahlaki olanı değerlendirmediği için, “neyin iyi olduğu” konusunda rehberlik sağlamaz.
• Kültürel göreliliği aşırı vurgulayarak evrensel ahlak tartışmalarını zayıflatabilir.

Özetle: Betimleyici etik, olanı inceler; olması gerekeni değil. Sosyal bilimlerin araçlarını kullanarak ahlakın “gerçekte nasıl işlediğini” ortaya koyar.

5. Toplumsal Etik

Tanım:

Toplumsal etik (sosyal etik olarak da adlandırılabilir), bireylerin toplumsal ilişkileri, kurumlar ve toplumsal düzen içindeki davranışları üzerine etik değerlendirmeleri inceler. Bu alan, bireylerin ve grupların sosyal adalet, haklar ve sorumluluklar çerçevesinde nasıl hareket etmesi gerektiğini tartışır.

Örnek Konular:

• Sosyal Adalet ve Eşitlik:
  Gelir dağılımı, ırkçılık, cinsiyet eşitliği gibi konular.
• Toplumsal Sorumluluk:
  Devletin ve kurumların vatandaşlarına karşı etik sorumlulukları.
• Toplumsal Normlar ve Değerler:
  Toplumun genelinde kabul gören değerler ve bu değerlerin bireysel davranışlara etkisi.

Püs Noktaları:

• Toplumsal etik, “Toplumda nasıl yaşamalıyız?” sorusuna odaklanır.
• Bireysel etik sorunları toplumsal bağlamda değerlendirir.
• Toplumsal normların, politikaların ve hukuk sistemlerinin etik temellerini inceler.

Toplumsal Etik (Sosyal Etik), bir toplumun ortak yaşamını düzenleyen, adalet, eşitlik, özgürlük ve dayanışma gibi değerler etrafında şekillenen, toplumsal kurumların, sistemlerin ve kolektif davranışların etik boyutunu inceleyen disiplindir. Bireylerin değil, toplumun bütününü ilgilendiren sorumlulukları, hakları ve ilişkileri ele alır.

Toplumsal Etiğin Temel Odakları

1. Toplumsal Adalet:
   • Kaynakların dağıtımı, fırsat eşitliği, sınıfsal eşitsizlikler ve ayrımcılık gibi konuları irdeler.
   • Örnek: “Gelir adaleti nasıl sağlanır?” veya “Eğitimde fırsat eşitsizliği etik midir?”
2. Kolektif Sorumluluk:
   • Toplumun çevre, yoksulluk veya insan hakları gibi sorunlara karşı ortak sorumluluğunu tartışır.
   • Örnek: “İklim krizine karşı toplumsal sorumluluklarımız nelerdir?”
3. Kurumsal Etik:
   • Devlet, hukuk, eğitim, sağlık gibi kurumların etik işleyişini sorgular.
   • Örnek: “Ceza adalet sistemi adil mi?” veya “Sağlık hizmetlerine erişim bir hak mıdır?”
4. Toplumsal Sözleşme ve Haklar:
   • Birey-toplum-devlet arasındaki ilişkileri, hak ve özgürlükler çerçevesinde analiz eder.
   • Örnek: “Özgürlükler kamusal düzenle sınırlandırılabilir mi?”

Toplumsal Etiği Nasıl Ayırt Ederiz?

• Normatif Etikten Farkı:
  • Normatif etik, bireyin davranışlarına odaklanır (“Yalan söylememelisin”).
  • Toplumsal etik ise toplumsal düzenin etik temellerini inceler (“Yolsuzlukla mücadele için hangi yapısal reformlar gerekli?”).
• Uygulamalı Etikten Farkı:
  • Uygulamalı etik, somut durumlara normatif ilkeleri uygular (“Kürtaj etik midir?”).
  • Toplumsal etik, bu sorunların toplumsal kökenlerini ve yapısal çözümlerini araştırır (“Kadın hakları politikaları neden eksik kalıyor?”).
• Betimleyici Etikten Farkı:
  • Betimleyici etik, toplumun mevcut değerlerini tarif eder (“İnsanların %60’ı vergi kaçırmayı yanlış buluyor”).
  • Toplumsal etik, bu değerlerin nasıl olması gerektiğini ve nasıl dönüştürülebileceğini tartışır (“Vergi adaleti nasıl sağlanır?”).

Toplumsal Etiğin Temel Soruları

• “Bir toplumda adalet nasıl tesis edilir?”
• “Ekonomik eşitsizlik etik midir?”
• “Devletin birey özgürlüğüne müdahale sınırları nelerdir?”
• “Göçmenlere karşı toplumsal sorumluluklarımız neler?”

Toplumsal Etiğin Önemli Yaklaşımları

1. Toplumsal Sözleşme Teorisi (Rousseau, Locke, Rawls):
   • Birey ve toplum arasındaki “görünmez anlaşma”yı ve hakların kaynağını açıklar.
   • Rawls’un “Adalet Teorisi”: “Cehalet perdesi” altında toplumun nasıl düzenleneceğini sorgular.
2. Komünitaryanizm:
   • Bireyden çok topluluğun değerlerini ve ortak iyiyi önceler.
   • Örnek: “Toplumun refahı, bireysel özgürlüklerden üstün tutulmalı mı?”
3. Sosyal Faydacılık:
   • Toplumsal politikaların en fazla sayıda insanın mutluluğunu maksimize etmesini savunur.
4. Eleştirel Teori (Frankfurt Okulu):
   • Toplumsal eşitsizlikleri, baskı mekanizmalarını ve ideolojik tahakkümü eleştirir.

Örneklerle Toplumsal Etik

• Sosyal Politika: “Asgari ücret yeterli mi? Yoksulluk sınırı nasıl belirlenmeli?”
• Çevre Etiği: “Fosil yakıt endüstrisinin toplumsal maliyeti nedir?”
• Teknoloji ve Etik: “Yapay zeka istihdamı nasıl etkiler? Toplumsal dengeyi korumak için ne yapılmalı?”

Toplumsal Etiğin Pratik Uygulamaları

• İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi: Toplumsal etiğin evrensel kodları.
• Sivil Toplum Hareketleri: Toplumsal adalet için mücadele (örneğin, Black Lives Matter).
• Küresel Etik Sorunlar: Göçmen krizi, iklim adaleti, dijital eşitsizlik.

Neden Önemli?

Toplumsal etik, bireysel ahlaktan öte, toplumun sürdürülebilirliğini ve insan onurunu korumak için kritiktir. Adaletsizlik, yoksulluk veya çevre krizi gibi sorunlar, ancak toplumsal düzeyde etik bir perspektifle çözülebilir.

Özetle: Toplumsal etik, *”birlikte yaşamanın etiği”*dir.

Toplumsal Etiğin Temel Özellikleri

1. Toplumsal Adalet Odaklıdır:
   • Gelir dağılımı, eğitim, sağlık ve fırsat eşitliği gibi konuları irdeler.
   • Örnek: “Asgari ücret, insan onuruna yakışır bir yaşam sağlıyor mu?”
2. Kolektif Sorumluluk Vurgusu:
   • İklim krizi, yoksulluk veya göçmen hakları gibi sorunlarda toplumun ortak sorumluluğunu tartışır.
   • Örnek: “Fosil yakıt kullanımını azaltmak için devlet ve bireyler ne yapmalı?”
3. Kurumsal İşleyişi Sorgular:
   • Hukuk, eğitim, sağlık ve siyaset gibi kurumların etik açıdan adil olup olmadığını analiz eder.
   • Örnek: “Cezaevlerindeki koşullar insan haklarına uygun mu?”
4. Evrensel ve Yerel Değerleri Dengeler:
   • Küresel etik ilkelerle (örneğin, insan hakları) yerel kültürel değerler arasındaki gerilimi ele alır.
   • Örnek: “Kadın hakları evrensel midir, yoksa kültürel göreliliğe mi tabidir?”

Toplumsal Etiği Diğer Etik Türlerinden Ayıran Nedir?

Toplumsal Etiğin Güncel Örnekleri

1. İklim Adaleti:
   • “Zengin ülkeler, iklim krizinin bedelini nasıl üstlenmeli?”
   • “Gelecek nesillerin hakları nasıl korunur?”
2. Göçmen ve Mülteci Hakları:
   • “Sınır politikaları insani etik ilkelerle uyumlu mu?”
   • “Toplumlar, göçmenleri entegre etmekle yükümlü mü?”
3. Teknoloji ve Etik:
   • “Yapay zeka istihdamı nasıl etkiler? İşsizliğe karşı toplumsal çözümler neler?”
   • “Sosyal medya algoritmaları toplumsal ayrışmayı artırıyor mu?”

Toplumsal Etiğin Temel Yaklaşımları

1. John Rawls – Adalet Teorisi:
   • “Cehalet perdesi” altında, kimsenin sosyal statüsünü bilmediği bir durumda adil toplum düzeni tasarlar.
   • İlkeler:
     • Temel özgürlüklerin eşit dağılımı.
     • Sosyal eşitsizlikler ancak en dezavantajlıların yararına olmalı.
2. Komünitaryanizm:
   • Bireysel haklardan çok topluluğun ortak değerlerini önceler.
   • Örnek: “Toplumun refahı, bireysel çıkarlardan üstün tutulmalı.”
3. Eleştirel Teori (Habermas):
   • İletişimsel eylem ve özgürleştirici politikalar aracılığıyla toplumsal tahakkümü sorgular.
4. Sosyal Faydacılık:
   • Politikaların en fazla insanın refahını artırmasını savunur.

Neden Önemli?

Toplumsal etik, sistemik adaletsizliklerin (ırkçılık, cinsiyet eşitsizliği, ekonomik uçurum) çözümü için kritik bir araçtır. Örneğin:

• Black Lives Matter: Irkçılık karşıtı hareket, toplumsal etiğin adalet arayışını yansıtır.
• İskandinav Refah Modeli: Yüksek vergilerle finanse edilen sosyal hizmetler, kolektif sorumluluğu örnekler.

Toplumsal Etik vs. Bireysel Etik

• Bireysel Etik: “Bir mağazadan çalınan ekmek, aç bir insan için meşru mudur?”
• Toplumsal Etik: “Açlık sorununu kökten çözmek için gıda dağıtım sistemleri nasıl düzenlenmeli?”

Özetle: Toplumsal etik, “hepimiz için iyi olan nedir?” sorusunu sorar. Bireysel davranışlardan ziyade, toplumsal düzenin adaletini, kurumların etik işleyişini ve küresel sorunlara kolektif çözümleri merkeze alır.

Özet ve Karşılaştırma Tablosu

Sonuç

Bu konu anlatımı ve karşılaştırma, farklı etik yaklaşımlarını ayırt edebilmenize yardımcı olacaktır.

• Normatif etik: “Ne yapmalıyız?” sorusuna odaklanır.
• Meta etik: “Ahlaki yargıların anlamı ve temeli nedir?” sorusunu sorgular.
• Uygulamalı etik: Teorik ilkeleri somut örneklere uygular.
• Betimleyici etik: İnsanların mevcut ahlaki inanç ve davranışlarını nesnel olarak tanımlar.
• Toplumsal etik: Toplumsal ilişkiler ve kurumlar bağlamında etik soruları ele alır.