İpek Yolunda Türkler

6. SINIF ÜNİTE 3: İPEK YOLUNDA TÜRKLER

İpek Yolu: Çinin  Şian kentinden  başlar yüksek dağların aralarından geçerek İran üzerinden Anadolu’ya buradan da Avrupa’ya giden ticaret yoludur.

 Çin’den ipek ticareti yaygın olarak yapıldığı için yola bu ad verilmiştir. İpek yanında değerli porselen, kağıt, baharat ve değerli taşlar da satılırdı

Tarihte bu yolu ele geçiren devletler zenginleşmişler kaybedenler fakirleşip zayıflamışlardır. Bu bakımdan Orta Asya’da yaşayan Türkler hem kendi aralarında hem de diğer devletlerle devamlı çatışma içerisinde olmuştur.

Hunlar ve Göktürkler gibi orta Asya’daki Türk devletleride bu yol için Çin’le mücadele etmişlerdir. Bu yol ile doğu ve batı toplumları siyasal, sosyal ve ekonomik alanda birbirinden etkilenmişler Çinin bulduğu kağıt-matbaa-barut-pusula gibi buluşlar bu yol ile batıya geçmiştir

Türk Adının Anlamı Ve Kökeni:
 Genel olarak Türk demek, güçlü-kuvvetli  manasında kabul edilir.
– İlk Türklerin anayurdu Orta Asya’dır. Fakat zamanla çeşitli nedenlerle göç etmişlerdir.

Göçlerin Sebepleri:
1- Nüfus artışı ve toprakların yetersiz kalışı,
2- Olumsuz iklim şartları(Kuraklık, şiddetli kışlar,kıtlık)
3- Boylar arası mücadeleler  ve diğer kavimlerle olan mücadeleler
4- Salgın hastalıklar
5- Türklerin dünya  hâkimiyeti düşüncesi. ( başka ülkeleri almak)
6- Çin’in baskı ve hileleri

  ORTA ASYADA KURULAN İLK TÜRK DEVLETLERİ

İlk Türk devletleri birbirlerinin yerine kurulmuşlardır. Bu gün de bu devletlerin kurulduğu yerde Kazakistan-Türkmenistan-Kırgızistan-Özbekistan Türk devletleri vardır.
ASYA HUN DEVLETİ (BÜYÜK HUN DEVLETİ)

                     (Mö. 220-Ms.300)

• Tarihte bilinen İLK TÜRK DEVLETİ’dir.
• Bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır. Teoman’dan sonra yerine oğlu METE HAN geçmiştir.
• Asya Hun devleti METE HAN zamanında en geniş sınırlarına ulaşmıştır. En parlak devirdir
• Çinliler Türk akınlarına karşı koymak için ÇİN SEDDİ’ni yaptılar. Yinede Türk akınlarına engel olamamıştır.
• Mete orduda 10’luk sistemi uyguladı. Günümüzde orduların çoğu daha bu sistemi kullanmaktadır. Mete Hanın tahta çıktığı M:Ö 209 tarihi Türk Kara Kuvvetlerinin kuruluş yılı olarak kabul edilir.
• Oğuz Kağan Destanını önemli destanlarıdır. Bu destandaki kişinin Mete Han olduğu sanılmaktadır.
• Tarihte ilk defa bütün Türkleri tek bayrak altında toplayan Türk Devleti Asya Hun devletidir.
  Türk hanedan çocuklarıyla evlene Çinli prenseslerin kışkırtmaları sonucu, kardeşler arasında taht kavgaları başlamış ve devlet Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrıldı. Daha sonra Çinliler tarafından ortadan kaldırıldılar

Kuzey Hunları Avrupaya giderek Avrupa Hun Devletini kurdular. Güney Hunları ise Akhun devletini kurdular

Not: Türkler Çinlileri yenmesine rağmen orayı almamışlardır çünkü Çin çok kalabalık olduğu için kültürlerini kaybetmekten korkmuşlardır. Çin ise Türkleri yenmek için hileler yapmışlardır

Kavimler Göçü (375)

Hun Devleti yıkıldıktan sonra Çin baskısından kurtulmak için Kuzey Hun boyları  Karadeniz’in kuzeyine göç ettiler. Bu göç sırasında önüne çıkan milletler de  ileri doğru kaçtı.
– Tarihte devletlerin bu yer değiştirmesine “ Kavimler Göçü” denilmektedir.
– Göç eden bu Türkler Avrupa Hun Devletini Kurdular..

Kavimler göçünün sonuçları:

• Gelen barbar kavimler Roma İmparatorluğunda düzeni altüst ettiler .İmparatorluk 395’te ikiye ayrıldı.
  476’da batı Roma İmparatorluğu yıkıldı. Toprakları üzerinde birçok devlet kuruldu.
• Olay dünyayı etkileyen evrensel bir olay olduğu için ilkçağın bitişi ortaçağın başlangıcı olarak kabul edilir
• Yeni gelenlerle eskiler evlendiler böylece bugünkü Avrupalı milletler oluştu
• Avrupa’da feodalite ( derebeylik) dönemi başlamıştır. Feodalite bizdeki ağalık sistemi gibi güçlünün zayıfı ezdiği toprağa dayalı bir sistemdir
• Avrupa Türk kültürüyle tanıştı.(Pantalon-ceket giyme-orduda at kullanma)
• Balkanlarda Türk devletleri kuruldu.
• Hıristiyanlık yayıldı

GÖKTÜRKLER(552-658)

• Bumin Kağan 552’de Göktürk devletini kurdu.  Ötüken başkent olmuştur
• Türk adını kullanan ilk devlettir.İkinci devlet Türkiyedir
• Kendilerine ait Göktürk alfabesi isminde bir alfabeleri vardır Devlet adına ve alfabe adında Türk ismini kullanmaları Millet ve milliyetçilik bilincinin olduğunu gösterir
• Göktürk adı Göktürk yazıtlarında Kök-Türk şeklinde yazılmıştır.
• Bumin Kağanın ölümünden sonra iktidar mücadeleleri başladı.- Çinliler bu mücadeleyi körükleyince Göktür kağanlığı iyice zayıfladı ve siyasi birliği bozuldu Doğu batı diye ikiye ayrılıp Çin tarafından yıkıldı

KUTLUK DEVLETİ ( 2. Göktürk Devleti)

( 681-745 )

• Göktürkler 50 yıl Çin hakimiyetinde yaşadıktan sonra Kutluk Han 681 den itibaren Göktürkleri yeniden bir araya getirerek 2. Göktürk Devletini Bu devlete bu nedenle Kutluk Devleti de denilmektedir
• Bu devlet en parlak dönemini Bilge Kağan, Kültigin veVezir Tonyukuk zamanındadır.
• Devletin zayflaması üzerine Türk boylarından Basmıller, Karluklar ve Uygurlar isyan ederek 742 yılında yıkıldı.
• Göktürklerden günümüzü kalan en önemli eser Orhun Yazıtlarıdır (Göktürk Kitabeleri). Bu kitabeler Bilge Kağan, Kültigin Kağan ile vezir Tonyukuk adına dikilmiştir.
  -Bu yazıtları Danimarkalı Wilhem Thomsen (Vilyım Tamsın) çözmüştür

Orhun Yazıtlarının Önemi:

• Bunlar Türk tarihi ve edebiyatının yazılı  ilk
• Bundan önceki Türk tarihini Çin kaynaklarından öğreniyoruz çünkü Türkler yazıya geç geçmişlerdir
• Yazıtta, Açları doyurduk çıplakları giydirdik sözü sosyal devlet olduklarını gösterir.
• Göktürk alfabesiyle yazılmışlardır.
• Günümüzde Asya’da Moğolistan’ın içindedirler.
• -Üstte gök Altta insan oğlu ve insanoğlunun üstüne de atalarım yaratılmıştır sözü dünya hakimiyetini amaçladıklarını gösterir

UYGUR DEVLETİ ( 745-840 )

• Göktürk Devletini yıkan UYGURLAR Orhun bölgesinde UYGUR DEVLETİ’ni kurdular.(745)
• Kurucuları KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN, merkezleri Ordubalık (Karabalsagun)’dur.
• Uygurlar Yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur
• Manihizm’e inandılar. Bu inanışta et yemek ve savaşmak yasak olduğu için  savaşçı güçlerini kaybettiler.
• 18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar.
• Cengiz Han’ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar’ı devlet teşkilatı, ticaret, bilim, sanat, alfabe gibi konularda etkilediler.
• Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar.
• Kağıt ve matbaayı Çinden öğrenip kullandılar
• İlk tarım yapan Türklerdir
• İlk defa Saray-tapınak- mimari eser yaptılar
• Kırgızlar tarafından 840 yılında yıkıldılar.DESTANLAR

Milletlerin hayatlarındaki çok önemli olayları anlatan içinde olağanüstü şeylerin olduğu efsanelerdir

Oguz kağan destanı-Büyük Hun devleti

Alp Er Tunga Destanı- İskit- Saka destanı

Ergenekon destanı- Göktürkler

Türeyiş ve Göç Destanları-Uygurlar

Manas Destanı-Kırgızlar( Dünyanın en uzun destanıdır)

Dede Korkut Hikayeleri-Oguz-Kıpçak mücadelesini anlatır
DİNİ İNANÇ

En eski inançları Gök Tanrı inancıdır. Tek Tanrılı bir dindir Türklerde ayrıca Şamanizm-Maniheizm(mani), İslamiyet-hıristiyanlık ve Yahudilik dinleri de görülmüştür. Türklerde bir çok dini inancın görülmesi bazen de farklı dinlerden olanların mezarlarının yan yana görülmesi dini hoşgörü olduğunu gösterir

Maniheizm( Mani dini) :Et yemeyi ve savaşmayı yasaklayan bir din olduğu için bu dini kabul eden Uygur  Türkleri Türklük özelliklerini kaybetmişlerdir

Kurultay: Ülkenin önemli meselelerinin görüşüldüğü bir meclistir Son kararı kağan verdiği için kurultay bir karar meclisi değildir danışma meclisidir Bakanlar kuruluna benzer. 

Ordu-millet-Asker-millet: Düşmanları çok olduğu için herkes kendini savunmak zorundaydı bu nedenle Türklere ordu millet veya asker-millet denirdi. Orta Asyada deniz olmadığından donanma yoktu

Onlu sistem: Mete han tarafından bulunmuştur orduda onbaşı-yüzbaşı-binbaşı şeklinde teşkilatlanmaya denir bugün Türkiyede ve dünyada pek çok devlet tarafından kullanılır Türklerin dünya medeniyetine  en büyük katkıları askeri alandadır

Töre: Türklerde yazılı hukuk yoktur. Ülke töre denilen gelenek ve göreneklere göre yönetilirdi. Töreye kaganın da karşı gelememesi kanun üstünlüğünün olduğunu gösterir      

Türkler göçebe oldukları için ;

• hapis cezaları çok uzun sürmezdi
• ev –saray-tapınak gibi mimari eser yapmamışlardır çadır kullanmışlardır
• sanat eserleri kemer-kilim gibi taşınabilir eserlerdir
• hayvancılıkla uğraşmışlardır
• Atı evcilleştirmişler bu uzak yerlere göç etmelerini kolaylaştırmıştır
• Ata binmek için pantlon giymişlerdir

Sosyal yapı: Türkler göçebe olduğu için toprağa bağlı milletlerde görülen asil-soylu ve köle ayrımı yoktur

Takvim: 12 hayvanlı Türk Takvimi denilen bir takvim kullanmışlardır bu Türklerin Astronomi ( Gök bilimi) ile ilgilendiğini gösterir

Ahiret İnancı:Ölülerini eşyaları ile gömmüşler bu bu ahirete öbür dünyaya inandıklarını gösterir

Yug: Cenaze töreni   Kurgan: Mezar

Balbal: Mezar başına o kişinin hayatta iken öldürdüğü düşman kadar heykel dikilirdi bu onun kahramanlığını gösterirdi

Hükümdar Ünvanları: Han-hakan kagan-ilteber-ilteriş-idikut

Kaganın karısı olan hatun da elçi kabul etme gibi işlerde görev alırdı yani kadına önem verilirdi

İSLAM TARİHİ

İslamiyet’ten Önce Arap Yarımadasının Durumu:

– İslamiyet’ten önce Arap yarımadasında Putperestlik yaygındı.

– Bu dönemde kabileler arasında kavgalar vardı. Sadece haram aylarda savaşmazlar bu dönemde Kabe’deki putları ziyaret ederlerdi.

– Arap toplumu göçebe (bedevi) ve yerleşik halk olmak üzere ikiye ayrılırdı.

-Kızlara ve kadınlara değer verilmezdi.Kan davaları ve içki çok yaygındı.Siyasi birlik yoktu.Küçük devletcikler vardı.

HZ MUHAMMEDİN HAYATI:

– 571 yılında Mekke’de doğdu. Annesinin adı Âmine, babasının adı Abdullah’tır.

– Babası doğmadan öldü, ona dedesi Abdülmuttalib baktı. Dedesi ölünce bu kez amcası Ebu Talib baktı.

– Hz. Muhammet amcası ile ticaret yaptı. Güvenirliğinden dolayı “Muhammed’ül emin” (Güvenilir Muhammed) adıyla anıldı.

– 25 yaşında Hz. Hatice ile evlendi.

-40 yaşına doğru toplumdan uzaklaşarak zamanın çoğunu Hira Mağarasında geçirmeye başladı. Burada Cebrail (a.s) ona ilk vahiyi getirdi ve peygamberliği başladı. (610)

– Hz. Muhammed’e ilk inananlar: -Hz.Hatice  -Hz.Ali  -Hz.Ebubekir –Hz Osman  -Zeyd b. Harise

– Hz. Muhammed Mekkeliler tarafından tehdit edilince Mekke’den Medine’ye göç etti. 622 yılında bu göçe “Hicret” adı verilir.

– Mekke’den Medine’ye göçenlere “Muhacir” (göçmen), Medinelilere de “Ensar” (Yardımcı) adı verilir.

– Hicretle Medine’de ilk İslam Devleti kurulmuş oldu.

Hz. Muhammed’in Savaşları:

Bedir Savaşı(624)Sebep: Müslümanlar Mekke’den göç ederken bütün mallarını bırakmışlardı. Bunlara karşılık Mekke kervanını vurmaya karar verdiler.

Sonuç: 1-Müslümanların yaptığı ve kazandığı ilk zaferdir. 2-Esirler 10 Müslüman çocuğa okuma yazma öğretirlerse serbest kalacaklardı.

Önemi: 1-Mekke ile Medinelilerin ilk savaşıdır. 2-Savaşın diğer bir ismi de Akrabalar savaşıdır. 3- Savaş sonunda Hz. Muhammed’in esirler ile ilgili aldığı karar eğitime ne kadar önem verdiğini göstermektedir.

Uhud Savaşı: (625)

Sebep: Mekkeliler Bedir Savaşı’nın öcünü almak istediler.

Sonuç: 1-Hz. Muhammed yaralandı. 2-Hz. Hamza şehit oldu.

Önemi: Müslümanlar peygamberin sözünün dinlememenin cezasını ilk kez çektiler.

Hendek Savaşı: (627 )Sebep: Mekkeliler İslamiyet’in yayılmasını istemiyorlardı.

Sonuç: Selman-ı Farisi adlı bir İranlının tavsiyesi ile Medine’nin etrafında hendekler kazıldığı için Mekkeliler geri dönmek zorunda kaldılar.

Önemi: Hendek Savaşı, Mekkelilerin Müslümanların üzerine yaptığı son saldırı oldu. Bundan sonra Mekkeliler savunmaya çekildiler.

Hudeybiye Antlaşması: (628)

Önemli maddeleri: 1-Her iki taraf birbiri ile 10 yıl savaşmayacak. 2-Müslüman olup Medine’ye giden kişiler geri verilecek, Medine’den Mekke’ye gelenler ise geri verilmeyecek

Önemi: Mekkeliler Müslümanların varlığını kabul etmişlerdir.Müslümanların ilk antlaşmasıdır.

Mekke’nin Fethi:( 630)Mekkelilerin Hudeybiye Antlaşması’na uymamaları üzerine Mekke alındı.

Hz. Muhammed’in Vefatı

Hz.Muhammed, son seferi olan Tebük seferinden dönüşte hastalandı ve 8 Haziran 632’de vefat etti.

Hz.Muhammed’in mezarına Ravza-yı Mutahhara  (Cennet bahçesi) adı verilir.

( Peygamberin mezarı Medine şehrindedir.)

Dört Halife Dönemi

-** Hz. Muhammed’den sonra Dört Halife dönemi başladı. Halifeler seçimle iş başına geldiler.Bu yüzden Cumhuriyet dönemi de denir.

– Şam valisi Muaviye EMEVİ devletini kurarak halifeliği saltanat haline getirdi.

1-Hz Ebubekir: İlk İslam halifesidir.Kuranı kitap haline getirmiştir.Arap yarımadası dışında fetihlere başladı.

2-Hz Ömer:İslam topraklarını genişletti.Devlette düzenlemeler yaptırdı.Takvim,toprak sistemi gibi.

3-Hz Osman:Türklerle Müslümanlar ilk kez karşılaşmışlardır.Denizlerde fatihleri ilk defa başlatmıştır.Kuranı Kerim çoğaltılmıştır.İslam içinde ilk defa karışıklıklar çıkmıştır.

4-Hz Ali:Müslümanların kendi içindeki karışıklıkları artmıştır.Şehit edilmiştir.Dört halife dönemi bitmiştir.

EMEVİLER:

–  Muaviye tarafından Şam merkez olmak üzere kuruldu.

Emevilerin İslam Dünyasında Yaptıkları Yenilikler:

1-Hilafeti saltanat haline getirdiler.

2-Arap olmayanlara kötü davranarak Arap ırkçılığını başlattılar.

3-İslam Devleti en geniş sınırlarına Emeviler döneminde ulaşmıştır.

– Türkler Emevilerin Arap olmayanlara kötü davranması nedeniyle Müslüman olmadılar.

Emevi Devleti’nin Yıkılış Sebepleri:

1-Önemli görevlere Emevi soyundan olanları getirmeleri

2-Arap olmayan Müslümanlara değer vermemeleri

ABBASİLER

Emevileri yıkarak, Ebu’l-Abbas  tarafından Bağdat başkent olmak üzere kuruldu.

– Abbasiler Emevilerin aksine ırk ayrımı yapmadılar. Bu dönemde birçok Türk Abbasilerde önemli görevlere geldi.

– Abbasiler bilime önem verdiler. Harezmi gibi birçok bilgin bu dönemde yetişmiştir.Türklerle çok iyi ilişkiler kurdular.

TÜRKLERİN İSLAMİYETE GİRİŞİ

751 Talaş Savaşı, Türklerin İslam Dinini seçmesinde büyük bir rol oynamıştır. Bu savaşta Türkler Çinlilere karşı Abbasilere yardım etmişlerdir. Savaşından sonra İslam ordularında ve halife hizmetlerinde Türkler önemli görevlere getirilmiştir. Türklerin İslam Dinini seçmesindeki bir diğer neden ise Gök tanrı inancı ile İslamiyet’in birbirine benzerlik göstermesidir. Bu benzerlikler;

1) Türklerin, İslamiyet gibi tek tanrı inancını daha önceden de benimsemiş olmaları,

2)  İki inançta da ahiret anlayışının olması,(cennet-cehennem)

3) Türklerdeki fetih anlayışıyla, İslamiyet’teki cihat anlayışının birbirine benzemesi

4) Türklerde de kurban adama anlayışının bulunması,

5) Türk örf, gelenek ve ahlaki değerlerinin İslam Dini ile paralellik göstermesidir.

Türkler İslam Dinini kabul ettikten sonra;

■ İslam Dünyasının koruyuculuğunu üstlenmişler,

■ İslamiyet’in yayılmasında etkili olmuşlar,

■ Bilim ve sanatın her dalında önemli eserler yaratarak, Türk İslam Medeniyeti’nin ilerlemesine katkıda bulunmuşlardır.
KARAHANLILAR ( 840-1212)

• Uygurların yıkılması ile Karluklar, Çiğil ve Yağma Türkleri ile birleşerek Karahanlılar Devleti’ni kurdular (840)
• İlk Müslüman Türk devletidir.
  -Satuk Buğra Han, İslamiyeti kabul etti.
• Karahanlılar, 960 yılından itibaren Müslüman bir Türk devleti haline geldi.
  Karahanlılar, iç karışıklıklar sonunda doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı. Sonra da yıkıldılar.**** Kaşgarlı Mahmut “Divan_ı Lügâti Türk” adlı eseri yazmıştır. Amacı Türkçenin Arapçadan zengin bir dil olduğunu anlatmak ve Türkçeyi öğretmek için yazmıştır.Arapça yazılmış bir sözlüktür.

  **** Yusuf Has Hacip “Kutadgu Bilig” adlı eseri yazmıştır.Kutadgu Bilig Mutluluk Bilgisi anlamına gelir. Bu öğüt ve ahlak konusunda bilgiler verir. İnsanların iyi olması için neler yapması gerektiğini anlatır.

  GAZNELİLER (963-1187)

• Gazne Devleti, Afganistan’ın Gazne şehrinde kurulmuştur.
• Kurucusu Alp Tekin’dir.
• Gazneliler en parlak dönemini Sultan Mahmut döneminde yaşamıştır. Sultan Mahmut,  İslamiyet’i yaymak için Hindistan’a 17 sefer düzenlemiştir.
• Sultan Mahmut’tan sonra yerine Sultan Mesut geçmiştir

Sultan Mesut, Selçuklularla Dandanakan Savaşı’nı(1040) yapmış ve devlet yıkılma sürecine girmiştir.

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ(1038-1157)

• Tuğrul ve Çağrı beyleri tarafından kurulan devlet, adını dedeleri Selçuk Bey’den almıştır.
• 1038’deTuğrul Bey Nişabur şehrinde kendi adına hutbe okutup para bastırmıştır. Böylece Büyük Selçuklu Devleti kurulmuştur.
• Selçuklular, Gaznelilerle 1040’da yaptıkları  Dandanakan Savaşı’nı  kazanmış ve Gazne Devleti, Selçuklu egemenliği altına girmiştir.
• Selçuklular daha bağımsız olmadan 1015 lerde Anadolu’ya keşif(tanıma)akınlarını başlatmışlardır.Bu zamanda Bizans’ın elinde olan Anadolu yerleşmek amacıyla tanımaya çalışmışlardır.
• PASİNLER SAVAŞI

Yer: Erzurum’un Pasinler Ovası  Tarih: 1048

Kimler Arasında:Bizans-Büyük Selçuklu (Tuğrul Bey)

Sebep: Bizans’ın Türk akınlarını durdurmak istemesi

Sonuç: Büyük Selçuklu Kazandı.

Önemi: Selçuklu Türkleri ile Bizans’ın ilk karşılaşması.

• Tuğrul Bey’den sonra yerine Çağrı Bey’in oğlu Alparslan geçmiştir.

MALAZGİRT SAVAŞI

Yer: Muş’un Malazgirt Ovası    Tarih: 1071

Kimler Arasında: Bizans (Romen Diyojen)-Büyük Selçuklu(AlpArslan)

Sebep: Türkleri Anadolu’ya yerleşmeden atmak

Sonuç:Alp Arslan kazandı.Bizans imparatoru esir alındı.Yapılan anlaşma ile  Doğu Anadolu Türklere verildi.

Önem:

• Anadolu’nun kapıları Türkler’e açılmış.Türkler Anadoluyu vatan yapmaya başladılar.
• Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması başlamış
• Bizans’ın savunma gücü kırılmış ,
• Anadolu’da ilk Türk beylikleri Alparslan’ın komutanları tarafından kurulmuştur.

Anadolu’da İlk Türk Beylikleri Saltuklular-Erzurum Mengücekliler-Erzincan ,Artuklular-Mardin ,Danişmentliler-Tokat,sivas, Çaka beyliği-İzmir,Anadolu Selçuklu-İznik

Alparslan’ın ölümünden sonra yerine oğlu Melikşah geçmiştir.

• Melikşah dönemi devletin en geniş sınırlara ulaştığı, kültür-uygarlık seviyesi bakımından en üst düzeye eriştiği dönemdir. Dönemin ünlü veziri Nizamülmülk devlet teşkilatlanması alanında önemli çalışmalar yapmıştır. Kurduğu Nizamiye Medreseleri ile eğitimi geliştirmiş, “Siyasetname” adlı eserinde ise devlet yönetimi ile ilgili bil­giler vermiştir.
• Melikşah 1092 yılında ölmüştür. Ölümünden sonra devlette sürekli taht kavgaları olmuştur. Bu şekilde zayıflayan devlet, 1157 yılında  Selçuklu Devleti yıkılmıştır.

Büyük Selçuklu Veziri Nizamülmülk (1018- 1092)

■ Asıl adı, Ebu Ali Hasan’dır.  Babası Ali,  o dönemde | oğluna, çağın en ileri bilgin kişilerini öğretmen olarak tuttu, iyi bir eğitim almasını sağladı.

■ İlk görevi, babası ile birlikte gittiği Gazne Devleti’nde olmuştur. –

■ Bu sırada, Gazne Türk Devleti ile Büyük Selçuklu Devleti arasında Dandanakan Savaşı (1040) patlak verdi.

■ Savaşta Büyük Selçuklular üstün geldiklerinden,  Horasan düştü. Hasan ile babası Ali, Gazne’ye çekilmek zorunda kaldılar.  Fakat birkaç yıl sonra, Horasan’a döndü ve Selçukluların hizmetine girdi. Selçuklu hükümdarı Tuğrul Bey, Hasan’a, iç yönetimde önemli görevler verdi.  Alparslan döneminde vezirlik görevine getirildi.

■ Kendisine Abbasi Halifesi  tarafından Nizamülmülk(devlet düzeni) lakabı verildi.

■ Nizamülmülk, Malazgirt Savaşı hariç bütün savaşlara hükümdarla katılarak yalnız iyi bir bürokrat olmayıp, iyi bir asker olduğunu da ispatlamıştır.

■ 1092’de öldürülen Nizamülmülk, 29 yıl süren vezirliği sırasında ülkeyi refah ve huzura kavuşturmuş, “Siyasetname” adıyla, yazdığı eserle, modern devlet yönetiminin nasıl yapılması gerektiğini,   zamanındaki ve sonraki hükümdarlara ve bürokratlara örneklerle anlatmıştır.

TÜRK-İSLAM KÜLTÜR VE UYGARLIĞI

Karahanlılar İslamiyet’i resmi din olarak benim­semiş ama devlet yönetiminde İslamiyet öncesi Türk devletlerinde görülen özelliklen sürdür­müşlerdir.  Hükümdarlar unvan olarak Han, Hakan ve Kağan’ı kullanmışlardır

• Toplum içerisinde sosyal sınıf ayrımları yoktu.
• Halkın büyük bir kısmı yarı göçebe oldu­ğu için ekonominin temelini hayvancılık ve tarım oluştururdu.
•  Doğudan gelen ti­caret yollarının hâkimiyetini ellerinde bulunduran Türk devletleri bu yollardan yararlanarak zengin­liklerini artırdılar.
• Büyük Selçuklu Devleti‘nde ticari gelirle­rin artırılması amacıyla ticaret yolları güvenlik al­tına alındı ve ticari faaliyetleri geliştirmek amacıy­la kervansaraylar yapıldı.

• İlk Müslüman Türk devletlerinde Türkçe, Arapça ve Farsça kullanılırdı. Karahanlılar Türk-çeyi resmî dil olarak ilan ettiler. Ancak diğer Türk devletlerinde halkın çoğunun Arap ve İranlı olma­sı sebebiyle Arapça ve Farsça kültürel alanda ön plana çıktı.
• Hükümdarlar bilim faaliyetlerine önem vermiş ve ülkelerinin çeşitli yerlerinde medreseler yapmışlardır. Büyük Selçuklu Devleti veziri Nizamülmülk’ün Bağdat’ta yaptırdığı Nizamiye Medresesi dönemin en önemli bilim ve kültür merke­zi durumuna geldi. Medreselerde dinî bilimlerin yanında tarih, coğrafya, matematik ve fen bilimle­ri de okutulurdu.
• Farabî, İbni Sina, Harezmî, Birûni, Ömer Hayyam ve Zemahşeri bu dönemde yetişmiş önemli bilim adamlarıdır.
• İslam dininin resim ve heykel yapımını yasaklaması sebebiyle minyatür, kakmacılık, hat­tatlık gibi süsleme sanatları gelişme gösterdi.
• Türk – İslam sanatının kaynağı Orta Asya‘daki Türk kültürüne kadar dayanır. Türk – İslam devletlerinde mimari gelişti ve yeni sanat anlayış­ları doğdu. Bu dönemde çok sayıda mimari eser yapıldı. Karahanlılar döneminde başlayan hasta­ne kurma faaliyetleri Selçuklular döneminde ge­lişti. Ayrıca cami, kümbet, kervansaray, han, ha­mam gibi mimari eserler yapıldı.

*     Nevruz bahar bayramıdır. Selçuklulardan itibaren Osmanlılar ve günümüzde kutlanır. 21 mart baharın başlangıcı sayılır.Kelime anlamı ‘’Yeni Gün’’ demektir.Türklerin en eski bayramlarından biridir.Bahar bayramı,Ergenekon bayramı diye de bilinir.

ÖDEV: Aşağıda Göktürk alfabesi verilmiştir.Bu alfabeyi kullanarak  adınızı soyadınızı,doğum yerinizi,anne ve babanızın adını bu alfabe ile yazınız.