İnkılap Tarihi Yönetim Temalı Kavramlar Sözlüğü
A- YÖNETİMLE İLGİLİ KAVRAMLAR
İnkılap Tarihi Yönetim Temalı Kavramlar Sözlüğü
İmparatorluk: Birçok milleti egemenliği altında bulunduran çok uluslu devlet. Bütün yetkiler imparatorda toplanır.
Hukuk Devleti: Kişi haklarının yasal güvence altına alındığı ve hukukun üstünlüğü ilkesine bağlı devlettir.
Ulusal Egemenlik: Devlet yönetiminde ve teşkilatlanmasında sadece halkın söz sahibi olmasıdır.
Ulusal İrade (Milli İrade) :Halk,halkın istek ve görüşleri.
| UYARI | Ulusal İrade, Millet Meclisinin olduğu ve Ulusal Egemenliğin gerçekleştirildiği yönetimlerde tam anlamıyla gerçekleşir. |
Ulusal Bağımsızlık: Bir milletin bağımsız ve hür olarak yaşamasıdır.
Fiilen Sona Erme: Bir devletin topraklarının bir kısmının veya tamamının işgal edilmesidir.
Hukuken Sona Erme: Başkent ve hükümet gibi bir devletin hukuki varlığını gösteren unsurların işlevsiz hale gelmesi veya ortadan kalkmasıdır.
Monarşi (Mutlakiyet): Bütün yetkilerin ve egemenliğin tek bir kişide (kral, padişah) toplandığı yönetim biçimidir.
Saltanat: Hükümdarlığın veya devlet başkanlığının babadan oğula geçmesine denir.
Oligarşi: Egemenliğin bir gruba ait olduğu yönetim biçimidir.
Aristokrasi: Egemenliğin, zenginlerden ve aydınlardan oluşan bir gruba ait olduğu yönetim biçimidir.
Teokrasi: Devletin din kurallarına göre yönetildiği yönetim biçimidir.
Teokratik Monarşi: Devletin tek bir kişi tarafından ve din kurallarına göre yönetildiği yönetim biçimidir.
Feodalite: Egemenliğin soylulara (Toprak ağalarına-lordlara-senyörlere)ait olduğu derebeylik rejimidir.
Özerklik: İç işlerinde serbest dış işlerinde bağlı olmaktır.
Merkezî Yönetim: Yönetme ve denetleme bakımından yetkinin bir yerde toplandığı yönetimdir.
Merkezi Otorite: Devlet yönetimi ve denetimini tek bir yerden yürüten ve bütün yetkileri elinde tutan siyasi otorite.
Siyasi Birlik: Bir ülke veya bölgede yaşayan bütün insan topluluklarının bir yönetim altında toplanmasına siyasi birlik denir.
Meşrutiyet: Egemenliğin hükümdar ve halk arasında paylaşıldığı rejimdir.
|
UYARI |
Meşrutiyet’te hükümdarın yetkilerinin anayasa ile sınırlandırıldığı ve yetkilerinin bir kısmının halkın temsilcisi olan millet meclisine geçtiği görülür. |
Demokrasi: Egemenliğin halka ait olduğu yönetim biçimidir. Herkesin seçme ve seçilme hakkına sahip olduğu, çok partili bir sistemin var olduğu ve halka bir çok özgürlüğün verildiği rejimdir.
Cumhuriyet: Milletin, egemenliği kendi elinde tuttuğu ve bunu belirli süreler için seçtiği millet vekilleri aracılığıyla kullandığı yönetim biçimidir. Kısaca halkın kendi kendini yönettiği yönetim biçimidir.
Anayasa (Kanun-i Esasi): Bir devletin yönetim biçimini belirten, yasama, yürütme ve yargılama güçlerinin nasıl kullanılacağını gösteren, vatandaşların haklarını ve özgürlüklerini belirten ve kanun güvencesi altına alan temel yasadır.
Azınlık: Din veya ırk temeline dayalı devlet yönetimlerinde farklı din veya ırktan olan halka denir. Demokratik yönetimlerde halkın tamamı eşit haklara sahiptir.
Yasama: Kanun yapma anlamına gelir
Yürütme: Kanunları uygulama ve devleti anayasaya göre yönetme işidir.
Yargı: Yasalara göre mahkemece bir olay veya olgunun oluşumu göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi sonucu verilen karar.
YENİLİKLERLE İLGİLİ KAVRAMLAR
İnkılap: Devlet tarafından toplumun gereksinimlerine göre sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel alanlarda yapılan köklü değişiklik ve yenileşmeye inkılap denir.
İhtilal: Bir devletin siyasi, sosyal ve ekonomik yapısını veya yönetim biçimini değiştirmek amacıyla hukuk kurallarına ve kanunlara uymaksızın zor ve kuvvet kullanarak yapılan geniş halk hareketidir.
Islahat (Reform): Toplumun ihtiyaçlarına cevap vermeyen kurum ve uygulamaların daha iyi duruma getirilmesi ve yeniden düzenlenmesidir.
İsyan: Herhangi bir amaçla kurulu düzene veya devlet güçlerine karşı gelme, baş kaldırmadır.
Mehmet ÖZDURAK