3.ÜNİTE: ÇAĞDAŞ TÜRKİYE YOLUNDA ADIMLAR
BİLGİMATİK
* Saltanatın kaldırılmasında Lozan Barış Görüşmelerine hem İstanbul Hükümetinin hem de TBMM’nin çağırılması etkili olmuştur.
* Saltanatın 1 Kasım 1922’da kaldırılması ile Milli Egemenlik anlayışı güçlenmiştir.
* Kurtuluş Savaşında zaferimiz ve bağımsızlığımız Lozan Barış Antlaşması ile tescil edilmiştir.
* Mudanya Ateşkes Antlaşması ve Lozan Barış Antlaşmasına Türk heyetine İsmet paşa başkanlık yapmıştır.
* Kapitülasyonlar Lozan’da kesin olarak kaldırılmıştır.
* Musul sorunun çözümü Lozan’da sonraya bırakılmıştır.
* Lozan Barış Antlaşması TAM BAĞIMSIZLIK ilkesi doğrultusunda yapılmıştır.
* Lozan Barış Antlaşması ile birçok kazanım elde edilmiştir.
* 17 Şubat-4 Mart 1923 tarihleri arasında İzmir’de toplanan Türkiye İktisat Kongresinde bağımsız ve ulusal ekonominin kurulması için yapılacak çalışmaları belirlemek için toplandı.
* Türkiye İktisat Kongresi’nde “Misak-ı İktisadi” (Ekonomi) yemini kabul edilmiştir.
* Ankara’nın 13 Ekim 1923’te başkent seçilmesinde Anadolu’nun ortasında yer alması hem askeri güvenlik hem de siyasi olarak her yere hizmet götürmek için jeopolitik konumumun uygun olması etkili olmuştur.
* Cumhuriyet’in ilan edilmesinde Saltanatın kaldırılması ardından oluşan devlet başkanlığı sorunu, devletin yönetim şeklinin belli olmaması ve hükümet bunalımı etkili olmuştur.
* Halifeliği kaldırılmasında TBMM tarafından halife seçilen Abdülmecid’in çevresinde rejim düşmanlarının toplanması, Halifeliğin cumhuriyet ile bağdaşmaması ve yapılacak yeniliklerin önünde engel oluşturması etkili olmuştur.
* 3 Mart 1924’te çıkartılan Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile tüm okullar Milli Eğitim Bakanlığına bağlanmış, eğitim devlet denetimine alınarak eğitim öğretimde birlik sağlanmıştır.
* İlk siyasi partimizi Mustafa Kemal tarafından kurulan Halk Fırkasıdır. Cumhuriyetin ilanın ardından adı Cumhuriyet Halk Fırkası olmuştur.
* Atatürk çok partili hayata geçişi çok önemsiyordu. Bu amaçla Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurulmuş ama Şeyh Sait İsyanının arkasından hükümet tarafından kapatılmıştır.
* Ülkemizin üçüncü partisi Fethi Okyar tarafından kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkasıdır. Parti içinde rejim düşmanlarının sızdığı gören Fethi Bey partisini kapatmıştır.
* Hem Terakkiperver hem de Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılması Türk toplumunun çok partili hayata geçişe hazır olmadığını gösterir.
* Kılık kıyafet inkılâbının nedeni Türk toplumunu çağdaş bir görüntüye kavuşturmak, giyim kuşamda birliği sağlamak, milli birlik ve beraberliği güçlendirmekti.
* Takvim, saat, rakam ve ölçülerde değişikliğin amacı ülke içinde birliği ve diğer ülkelerle uyum sağlamaktı.
* Türk Medeni Kanunu ile Türk kadınına evlenme, boşanma, miras, velayet, miras velayet vb. konularında pek çok hak verildi.
* Şeyh Sait İsyanı, Musul’u almak isteyen İngilizlerin desteği ile çıkmıştır ve doğrudan rejime yönelik bir isyandır.
* Kabotaj Kanunu ile Türk denizlerinden yolcu ve yük taşıma hakkı Türkler ve Türk bayrağı taşan gemilere verilmiştir.
* Nutuk, 1919-1927 yılları arasını anlatır. Nutuk’un pek çok dile çevrilmesi EVRENSEL bir eser olduğunu gösterir.
* 1 Kasım 1928’de çıkarılan Harf İnkılabı ile okuma yazma kolaylaşmış ve okuryazar oranı artmıştır.
* Harf İnkılâbının arkasından halka okuma yazma öğretmek için Millet Mektepleri açılmıştır.
* Milli kültürümüzü aydınlatmak için Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu kurulmuştur.
* Kubilay Olayı rejime yönelik bir isyandır.
* Ankara’nın imar planı Alman Mimar Hermann Jansen tarafından yapılmıştır.
* 1933’te yapılan üniversite reformunun amacı; araştıran, sorgulayan, tahlil eden, değerlendiren, bilimsel değerleri rehber edinen, bir üniversite kurmaktı.
* Cumhuriyetin ilk yıllarından aşı üretmek için Refik Saydam Hıfzısıhha Enstitüsü kurulmuştur.
* Atatürk Orman Çiftliğinin kurulma amacı çiftçilere örnek olmak, ziraat okulu öğrencilerine staj yapacak ortam sağlamaktı.
* Atatürk’ün Cumhuriyet’in onuncu yılında yaptığı Onuncu Yıl Nutku adlı konuşmasında, yapılan inkılâplara değinmiş, geleceğe yönelik hedefler göstermiş ve Türk milletinin özelliklerinden bahsetmiştir.
* Türk Kadınına dünyadaki birçok ülkeden önce siyasi hakları verilmiştir. 1930 Belediye Başkanlığına seçilme, 1933 Muhtarlık seçme ve seçilme ve 1934’te Milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.
* Soyadı Kanunu ile Türk Milletinin milli kimlik ve beraberlik kazandırmak ve çağdaşlaşmaktı.
Kaynak: Metin ÖZDAMARLAR