İLK TÜRK DEVLETLERİNDE MEDENİYET
A-DEVLET YÖNETİMİ
- Han,Hakan,Kağan, Yabgu: Devleti yöneten kimseler.
- Hatun : Kağan’ın yanında bulunan ve devleti yönetme yetkisi bulunan kadın, Kağan’ın eşi
- KUT: Gök Tanrı tarafından hükümdar ve ailesine devleti yönetme yetkisi verildiğine inanılan güç.
Devleti yönetme gücü Gök Tanrı tarafından verildiğine inanılıyordu. Bu güç kan yoluyla babadan
oğula geçiyordu. Kut sahibi olan Kağan ölünce erkek çocukları arasında başa geçmek için kavga çıkmış buda devletin parçalanmasına sebep olmuştur.
- KURULTAY(KENGEŞ- TOY): Devletin yönetildiği meclis.
Kurultaya Kağan,Hatun,boy beyleri katılıyordu.
Kurultayda savaş,barış,ekonomik olaylar,göç vb gibi konula görüşülür ve karara bağlanırdı. Fakat son söz yine de Kağan’a aitti. Bu yüzden Kurultay bir ‘’danışma meclisi’ niteliğindedir.
NOT: Kurultaya Kağan’ın eşinin Hatun’un katılması İlk Türk devletlerinde kadınların devlet yönetimine katıldığını gösteren kanıttır
KURULTAY
B- TÖRE: İlk Türk devletlerinde yazılı olmayan SÖZLÜ KANUNLARA denir.
İşlenen suçlar törelere göre cezalandırılıyordu.
Resimde bir konu hakkında Kağan Törelere göre karar verirken
C- TOPLUM DÜZENİ
- İlk Türk devletlerinde sınıf ayrımı yoktur. Herkes eşitti.
- Hunlar ve Göktürkler göçebe yaşarken Hayvancılıkla uğraşmış, Uygurlar yerleşik hayata geçmiştir.
- Türkler Ticaretle de uğraşmışlardır. Bu Yüzden ipek yolunu ele geçirmeye çalışmışlardır.
- Uygurlar tarımla uğraşmışlar. Tarla ekip biçmişledir.
- Uygurlar Sanatla uğraşmışlar minyatürcülük,heykelcilik gibi faaliyetleri vardır.
- Hunlar ve Göktürkler Gök Tanrı İnancına sahipken, Uygurlar Mani dinine inanmışlardır.
- İlk Türkler Müslüman değildi. Müslümanlığa sonradan geçtiler.
- İlk Türkler madencilik,dericilik ve dokumacılıkla da uğraşmışlardır.
- İlk Türk devletleri Ordu- Millet anlayışı hakimdi. Yani bir savaş olduğunda tüm insanlar orduda görev alıyordu.
D- DİNİ İNANÇ
GÖK TANRI DİNİ: Hunlar ve Göktürkler MANİHEİZM: Uygurlar
KURGAN: Oda şeklinde mezarlar.
Ölen kişiler eşyalarıyla atı,silahı ve diğer eşyalarıyla birlikte gömülürdü. Bu durum ölümden sonra yaşama yani ahiret inancına sahip olduklarını gösterir.
BALBAL: Mezar taşları.
YUĞ: Cenaze töreni.
Kurgan (oda mezar) balbal (mezar taşı) Yuğ (cenaze töreni)
E- DİĞER KÜLTÜR ÖGELERİ
KOPUZ:Çalgı saz
OTAĞ: Kağan çadırı
KIMIZ: At sütü ( içiliyordu)
HİLAL (TURAN) TAKTİĞİ: Savaşlarda düşmanın etrafını yanlardan çembere alma yöntemi.
12 HAYVANLI TÜRK TAKVİMİ: Türklerin kullandığı takvim.
TİKA (Türkiye İşbirlği ve Kalkınma İdaresi): Orta Asya’daki kültür ve sanat eserlerimizi ,tarihi eserleri araştıarn ve onları koruma altına alan kurumdur. Günümüzde hala görevini sürdürür.
Kaynak: Üzeyir Uzer