Osmanlı Devleti'nin 1.Dünya Savaşında Savaştığı Cepheler

[Sosyal Bilgiler1]

OSMANLI DEVLETÝNÝN SAVAŞTIÐI CEPHELER
1)Taarruz Cepheleri
Kafkas Cephesi:Kafkaslarda ı.Dünya savaşından önceki sınırlar 1878-Berlin antlaşması ile çizilmişti.Buna göre Kars Ardahan ve Batum Rus sınırları içindeydi.Rusya 1 Kasım 1914'te Osmanlı devletine savaş ilan edince Kafkaslarda yeniden cephe açıldı ve büyük bir taarruz harekatına başlandı.Enver Paşa idaresindeki bu taarruzun amaçları şunlardır:
•   Kafkasları ele geçirerek Orta Asya Türkleri ile bağlantı kurmak
•   Kafkaslardaki petrol yataklarının denetimini ele geçirmek
•   Hazarın doğusundanİngiliz yönetimindeki Hindistan'a saldırmak
   Enver Paşa Rusya'daki iç karışıklıklar nedeniyle bu cephede kolay bir zafer kazanacağını umarak 150.000 kişilik bir orduyla büyük bir taarruza başladı.Başlangıçta çok kolay ilerlemesine rağmen ağır kış şartları nedeniyle 90 bin Osmanlı askerinin donarak ölmesi savaşın Rusya lehine dönmesine neden oldu.Sarıkamış harekatı denen bu taarruzda Osmanlı ordularının yenilmesinden sonra Ruslar Doğu Anadolu'yu işgal ettiler.1916'da Ruslar Trabzon,Erzurum Erzincan ile Muş Bitlis'e kadar olan yerleri ele geçirdiler.
   Osmanlı ordularının bu cephedeki yenilgisinin başlıca nedenleri şunlardır:
•   Taarruz için mevsimin uygun olmaması
•   Ordunun yeterli donanıma sahip olmaması
•   Ulaşım ve haberleşmenin yetersiz kalması
   Çanakkale Cephesindeki balarılı savaşlar yapan Mustafa Kemal Paşa 1916 de Kafkas cephesine atandı.Aynı yıl Muş ve Bitlisi geri aldı.1917 de Rusya'da Bolşevikİhtilali sonucunda yönetimi ele geçiren Bolşevikler Doğu Anadolu'daki ordularını geri çekinde bu bölge yeniden Osmanlı yönetimine girdi.Rusya 3 Mart 1918'de bütün ittifak devletleriyle Brest Litovks Antlaşmasını imzalayarak savaştan kesin olarak çekildi.Bu antlaşmayla Kars Ardahan ve Batum Osmanlı topraklarına katıldı.Bölgedeki karışıklıklardan da yararlanan Osmanlı orduları Bakü''ye kadar ilerlemeyi başardılar.Ancak 30 Ekim 1918'de Osmanlı Devletininİtilaf Devletlerine yenildiğini kabul ettiği Mondros Ateşkes Antlaşmasındaki madde gereğince Osmanlı orduları Kafkaslarda savaşın başındaki sınırlarına çekilmek zorunda kaldı.Böylece Kars Ardahan ve Batum yine sınırlarımız dışında kaldı.
Kanal Cephesi:1882'ye kadar Osmanlı toprağı olan Mısırİngilizler tarafından işgal edilmesi bu bölgeninİngiltere için ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.Süveyş Kanalıİngiltere ile Hindistan'ı birbirine bağlayan en kısa yoldu.I.Dünya savaşında özellikle Almanya'nın isteği ile Osmanlı orduları Süveyş kanalına hakim olmak için taarruza geçtiler.
Cephenin açılmasındaki temel nedenler şunlardır:
•   Ãngiltere'den Mısırı geri almak
•   Ãngiltere'nin Hindistan ve diğer sömürgeleriyle olan bağlantısını keserek hammadde ve asker ihtiyacını karşılamasını önlemek
•   Süveyş kanalına hakim olarak dünya ekonomisindeki etkinliğinin artırmak
   Cemal Paşa komutasındaki Osmanlı orduları Süveyş kanalına saldırıya geçmesine rağmen başarılı olamadılar ve geri çekilmek zorunda kaldılar.
Bu cephedeki başarısızlığın nedenleri şunlardır:
•   Ãngilizlerin silah yönünden üstün olmaları
•   Arapların Osmanlı devletine karşıİngilizleri desteklemeleri
•   Almanya'dan gerekli yardımın alınamaması
•   Osmanlı ordularında yönetim hatalarının yaşanması
   Osmanlı ordularının geri çekilmesi üzerineİngilizler Sina yarımadasını alarak Suriye sınırlarına dayandılar ve Kudüsİngilizlerin eline geçti.
2)Savunma Cepheleri
Çanakkale Cephesi:I.Dünya Savaşının en önemli cephelerinden biri de Çanakkale cephesidir.
Ýtilaf Devletinin Çanakkale Cephesini açmalarının başlıca nedenleri şunlardır:
•   Çarlı Rusya'sına yardım ulaştırarak savaşa devam etmesini sağlamak
•   Ãstanbul'u işgal ederek Osmanlı Devleti'ni savaş dışı bırakmak böylece savaşın bitişini hızlandırmak
•   Balkanlardaki tarafsız devletleri kendi yanlarında savaşa sokmak
•   Balkanlardan ittifak devletlerine yeni cephe açarak ittifak grubu devletlerini çembere almak
•   Süveyş kanalı ve Hindistan'a yönelik tehditleri ortadan kaldırmak
  İtilaf donanması 19 Şubat 1915'te saldırıya geçti.Amaçları Boğazlardan geçerek kısa süredeİstanbul'a ulaşmaktı.Fakat karşılaştıkları direniş nedeniyle büyük kayıplar vererek geri çekilmek zorunda kaldılar.Bunun üzerine özellikleİngiltere'nin sömürgelerinden getirilen binlerce asker Gelibolu yarımadasına çıkarıldı.Bu şekilde karadaki direnişi sona erdirmeyi amaçlayanİtilaf devletleri bunda da başarılı olamadılar.I.Dünya savaşının en kanlı çarpışmalarından biri burada yaşandı.Özellikle Mustafa kemal Paşa Anafartalar Conkbayırı Kireçtepe ve Arıburnu muharebelerinde büyük başarılar göstermiştir.
Çanakkale Savaşının Sonuçları:
   Çanakkale savaşları sadece bölgesel sonuçlar doğurmamış savaşın gidişatını etkileyecek çok önemli gelişmelere de neden olmuştur.Bu yönüyle sonuçları diğer cephelerden ayrı özelliklere sahiptir:
•   Ãtilaf devletleri Boğazları geçemedikleri için Çarlık Rusya'sına gereken yardımı gönderemediler.Bunun sonucunda Rusya'da Ekim 1917 de Bolşevik ihtilali oldu ve rejim değişikliği gerçekleşti.
•   Birinci dünya savaşı uzadı.
•   Bulgaristan'ınİttifak devletleri yanında savaşa girmesine neden oldu.
•   Mustafa kemal'in Çanakkale de kazandığı başarılar Kurtuluş savaşında lider olmasını kolaylaştırdı.
•   Çanakkale savaşları sırasında ve sonrasında itilaf devletleri aralarında gizli antlaşmalar imzalamaya başladılar
•   Savaş sonrasında Mustafa kemal Paşaya generallik rütbesi verildi.
Irak Cephesi:Osmanlı devletinin resmen savaşa girmesinin ardındanİngiltere Basra'ya asker çıkararak Irak bölgesinde ilerlemeye başladı.
Ýngilizlerin bu cephedeki amaçları şunlardır:
•   Bölgedeki petrol yataklarını denetim altında tutmak
•   Kafkaslara kadar olan yerleri işgal ederek Osmanlı ordularının Kafkasların doğusuna geçmesini engellemek ve Rusya'ya bu yoldan gerekli yardımı ulaştırmak
  İngilizler bu amaçla giriştikleri taarruz harekatı başlangıçta başarılı oldu.Ancak Bağdat yakınlarındaki Kütül Amare bölgesindeİngilizler yenildi ve komutanlarıyla birlikte 18.000İngiliz askeri esir alındı.Ancak bölgeye takviye birlikler gönderenİngilizler Musul'a kadar ilerlemeyi başardılar.Sürekli olarak geri çekilen Osmanlı orduları 30 Ekim 1918'de Mondros Ateşkes Antlaşmasıyla yenilgiyi resmen kabul etmiş oldular.
Suriye-Filistin cephesi:Kanal cephesinde yenilen Osmanlı kuvvetleriİngilizlerin saldırıları nedeniyle Suriye ve Filistin bölgelerinde savunma hattı kurdurlar.Ýngilizlerin saldırılarına karşı bu bölgede "Yıldırım orduları grup komutanlığı" oluşturuldu ve komutan olarak Alman general Liman Von Sanders atandı.1917'de Kafkas cephesinde savaşın durması üzerine Mustafa kemal Paşa Suriye cephesine atandı.1918'deİngilizlerin savunma hattını yarması üzerine Mustafa kemal Paşa emri altındaki 7.orduyu yok olmaktan kurtararak Halep'in kuzeyine kadar çekilmeyi ve takip edenİngiliz birliklerini burada durdurmayı başarmış ve Mısak-ı Milli'nin Suriye sınırını çizmiştir.Bu cephe Mondros ateşkesiyle kapandı.Mustafa kemal paşanın esir olmaktan kurtardığı bu ordu daha sonra kurtuluş savaşındaki ordunun çekirdeğini oluşturmuştur.
   Mondros ateşkesinden sonra Yıldırım orduları grup komutanlığı ortadan kaldırılarak Mustafa kemal paşaİstanbul'a çağrıldı.Böyleye Mustafa kemal Paşa I.Dünya savaşındaki son resmi görevini Suriye cephesinde tamamlamış oldu.Mustafa kemal Paşa I.Dünya savaşında sırasıyla:Çanakkale cephesi,Kafkas cephesi ve Suriye cephesinde savaşmıştır.
Hicaz-Yemen Cephesi:Osmanlı orduları bu cephelerde,kutsal yerleri korumak amacıylaİngilizlere ve ayaklanan Araplara karşı savaştı.Bu cephelerin Osmanlı toprakları ile bağlantısının kesilmesinden sonra bu cephelerdeki askerler ya öldürüldü ya da esir oldular.
3)Osmanlı Devletinin Müttefiklerine Yardım Amacıyla Savaştığı Cepheler:
Galiçya,Makedonya ve Romanya Cepheleri:Osmanlı orduları bu cephelerde Rus,Rumen,Sırp ve Fransız birliklerine karşı Bulgaristan ve Avusturya-Macaristan ordularıyla birlikte savaştılar.Osmanlı sınırlarından çok uzak bölgelerde savaşıldığı için "sınır ötesi cepheler" olarak da isimlendirilmişlerdir.Rusya'nın savaştan çekilmesi sonucunda bu cephelerdeki savaşlar sona ermiştir.