TÜRKÝYE CUMHURÝYETÝNDEKÝ DÝÐER ANAYASA ÇALIŞMALARI

[Sosyal Bilgiler1]

TÜRKÝYE CUMHURÝYETÝNDEKÝ DÝÐER ANAYASA ÇALIŞMALARI
   Türk tarihinde ilk anayasacılık çalışmaları Osmanlı devletinde Tanzimat fermanının 1839'da ilan edilmesiyle başlamıştı.1876'da ilan edilen kanun-ı esasi ile de ilk kez anayasal yönetime geçilmişti.Ancak bu anaysa da padişahın yetkileri her şeyden üstün tutulması anayasal yönetimin kesintiye uğramasına neden olmuştu.
   Yeni Türk devleti her yönüyle eşit haklara sahip bir toplum yapısı oluşturmak amacıyla anayasa faaliyetlerine önem vermiştir.TBMM'nin kabul etmiş olduğu ilk anayasa olan 1921 anayasası çok zor şartlarda ve acil olarak hazırlandığı için bazı ihtiyaçları karşılayabilecek ayrıntılı özelliklere sahip olamamıştır.Bu nedenle bazı konularda eski Osmanlı anayasası olan Kanunu esasi hükümleri de bir süre daha kullanılmaya devam edilmişti.
   TBMM'nin bağımsızlığın kazanılması Lozan antlaşmasının imzalanması saltanatın ve halifeliğin kaldırılması gibi gelişmelerden sonra daha rahat hareket edebilmesi 1924'te yeni bir anayasanın ilanına olanak sağlanmıştır.1924 anayasası bir önceki anayasaya göre daha ayrıntılı maddeler içermekteydi.37 yıl yürürlükte kalan ve üzerinde en çok değişiklik yapılan bu anayasa 1961'de yeniden düzenlenmiştir.1961 anayasası Demokrat Partinin yaklaşık 10 yıllık iktidarı sırasında anayasanın bazı açıklarından yararlanarak cumhuriyet rejiminin tehdit edildiğini savunan bir askeri darbe sonrasında oluşturulmuştur.Daha önce anayasadaki bir çok uygulama 1961 anayasasında aynen korunmakla birlikte özellikle meclis çalışmaları konusunda değişiklikler yapılmıştır.

1961 anayasasının bazı maddeleri şunlardır:
•   TBMM millet meclisi ve Cumhuriyet senatosundan kurulur.
•   Millet meclisi seçimleri dört yılda bir yapılır ve Millet meclisi genel oyla seçilen dört yüz elli milletvekilinden oluşur.
•   Cumhuriyet senatosu genel oyla seçilen 150 üye ve Cumhurbaşkanınca seçilen 15 üyeden kurulur.
•   Milli birlik komitesinin başkanı ve üyeleri ile eski cumhurbaşkanları yaş kaydı gözetilmeksizin Cumhuriyet senatosunun tabii üyesidirler.
•   Kanun tasarı ve teklifleri önce Millet meclisinde görüşülür ardından Cumhuriyet senatosu onaylarsa yasalaşır.
•   Cumhurbaşkanı TBMM tarafından kendi üyeleri içinden üye tam sayısının üçte iki çoğunluğuyla yedi yıllık bir süre için seçilir.Bir kişi arka arkaya iki kez Cumhurbaşkanı seçilemez.
   Görüldüğü gibi 1961 anayasasındaki en önemli yenilik Cumhuriyet senatosunun oluşturulmasıdır.Anayasa değişikliklerinin anayasaya uygunluğunu denetlemek için Anayasa Mahkemesi sorumlu tutulmuştur.Ayrıca yargının bağımsız olduğu ve hakimlerin kanuna hukuka ve vicdani kanaatlerine göre hüküm verecekleri de açıkça ifade edilmiştir.
   Yaklaşık 20 yıl yürürlükte kalan anayasa 12 Eylül 1980'de yapılan askeri darbe sonrasında kurulan Milli Güvenlik Konseyi tarafından oluşturulan yeni bir anayasayla yürürlükten kaldırılmıştır.1982 Anayasası 7 Kasım 1982'de halk oylamasıyla kabul edilmiştir.Bu anayasanın getirdiği en önemli değişiklik Cumhuriyet senatosunu kaldırarak TBMM'nin tek meclis haline getirilmesidir.
   Anayasalarda yapılan bu değişiklikler yeni Türk devletinde demokrasinin daha iyi şekilde uygulanmasını ve kalıcılığını sağlamak Türkiye Cumhuriyetinin milli birlik ve bütünlük içerisinde çağdaş laik ve demokratik yapısını korumak amacıyla gerçekleştirilmiştir.