Serbest Cumhuriyet Fırkası ve Menemen Olayı(23 Aralık 1930)

[Sosyal Bilgiler1]

Serbest Cumhuriyet Fırkası
Serbest fırkası ne zaman kapatıldı
  1924’te kurulmuş olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının 1925’te kapatılması çok partili hayata geçişin daha dikkatli gerçekleştirilmesini gerekli kılmıştır.  Bu nedenle 1930’a kadar yeni bir muhalefet partisi kurulmamıştır.Fakat demokrasinin daha iyi uygulanması ve Cumhuriyet halk fırkasının denetlenmesi için bir muhalefet partisi gerekli hale gelmiştir.
Serbest Cumhuriyet Fırkasının Kurulmasının Nedenleri:
•   Ulusal egemenliği daha iyi uygulayabilmek
•   Halkın her kesiminin görüşlerini mecliste yansıtabilmek
•   Hükümeti destekleyerek daha sağlıklı çalışmasını sağlamak.Böylece 1929’da başlayan dünya ekonomik krizinin olumsuz etkilerini ortadan kaldırabilmek
  Mustafa kemal paşa yakın arkadaşı Fethi Okyar’dan yeni bir parti kurmasını istemiştir.Mustafa Kemal Paşanın da desteğiyle Türkiye Cumhuriyetinin ikinci muhalefet partisi olan Serbest Cumhuriyet Fırkası 12 Ağustos 1930’da kurulmuştur.
  Serbest Cumhuriyet Fırkası ekonomide liberalizmi savunmuş ve ekonomik faaliyetlerde devletin rolünün azaltılmasını istemiştir.Ayrıca kadınlara toplumsal ve siyasi alanda daha fazla haklar tanınmasından yana olmuştur.Serbest Cumhuriyet fırkasının parti programı bazı yönleriyle Cumhuriyet halk fırkasından daha yenilikçi bir parti olduğunu göstermektedir.Kurucuları Cumhuriyetçi inkılapçı ve laik kişilerdir.
  Fakat serbest Cumhuriyet fırkasının yurt içindeki teşkilatları genişledikçe inkılap karşıtlarının bu parti içinde örgütlenmesi durumu ortaya çıkmıştır.Fethi Okyar yaptığı yurt içi gezilerde bu durumu fark edince yeni bir isyana neden olmamak için 17 Aralık 1930’da partiyi fes ettiğini(kapattığını) ilan etmiştir.
  Serbest Cumhuriyet fırkasının kendi kendisini kapatma kararını alması nedeniyle çok partili hayata ikinci kez ara verilmek zorunda kalınmıştır.Bundan sonra Atatürk döneminde yeniden çok partili hayata geçme çalışması yapılmamıştır.
   Serbest Cumhuriyet fırkasının kapatılmasından bir hafta sonra çıkan Menemen isyanı Fethi Okyar’ın kuşkularının doğru olduğunu göstermiştir.
Menemen Olayı(23 Aralık 1930)
  23 Aralık 1930’daİzmir’in Menemen ilçesinde bir camiye gelen Derviş Mehmet ve arkadaşları insanları Cumhuriyet rejimine karşı isyan etmeye çağırmışlardır.Derviş Mehmet’in konuşmasını engellemek isteyen ve aynı zamanda öğretmen olan Yedek Subay Kubilay isyancılar tarafından şehit edilmiştir.
  Olay daha fazla genişlemeden duruma müdahale eden askeri birlikler isyancıları ve destekçilerini yakalamış ve yeniden kurulanİstiklal Mahkemesinde yargılanmalarını sağlamışlardır.
   Menemen olayı nedeniyle bölgede sıkı yönetim ilan edilmiştir.Ancak Menemen olayının yurdun tamamıyla ilgili bir organize bir faaliyet olduğunun ve Cumhuriyeti yıkmayı amaçladığının anlaşılması üzerine yurt çapında yapılan aramalarla isyana destek verenler yakalanmış ve cezalandırılmıştır.
   Şeyh Sait isyanı veİzmir Suikastında olduğu gibi Menemen isyanında da Cumhuriyet düşmanlarının faaliyetleri bir kez daha önlenmiştir.fakat bu olaylar Türkiye’de çok partili demokrasinin uygulanmasını geciktirmiştir.
Serbest fırkası ne zaman kapatıldı
6 Kasım 1930 tarihinde parti kapatma kararını Mustafa Kemal'e bildirdi. Aynı gün akşam parti yöneticileri ile de kapatma kararı alındı ve ertesi gün fesih beyannamesi hazırlandı.