Şeyh Sait isyanı(13 Şubat 1925)

[Sosyal Bilgiler1]

Şeyh Sait isyanı(13 Şubat 1925)
Ýsyanın Nedenleri
•   Halifelik ve saltanat yanlılarının kışkırtmaları
•   Terakkiperver Cumhuriyet fırkasının meclisteki tavırlarının eski rejim yanlılarını cesaretlendirmesi
•   Ãngilizlerin Şeyh Sait ve yandaşlarını kışkırtarak Musul sorunununİngilizlerin lehine sonuçlanmasını sağlamak istemeleri
•   Yapılan inkılapların halk tarafından tam olarak anlaşılamaması
•   Güneydoğu Anadolu bölgesindeİngiltere destekli bağımsız bir Kürt devleti kurulmak istenmesi
   Lozan antlaşmasındaİngiltere ve Türkiye arasındaki ikili görüşmelerle çözümlenmesi kararı alınan Musul sorunu 1925'teİngiltere ile ilişkilerin gerginleşmesine neden olmuştur.Bu nedenle Türkiye'nin askeri bir harekata hazırlandığı sırada Şeyh Sait 13 Şubat 1925'te isyan çıkarmıştır.
   Kısa sürede Elazığ Bingöl ve Diyarbakır'a kadar genişleyen bu isyana zamanında gerekli önlemler alınmadığı için isyan kısan sürede bastırılamamıştır.başbakan Fethi Okyar görevinden ayrılmışİsmet paşa başkanlığındaki yeni hükümet göreve gelmiştir.Ýsmet Paşa 4 Mart 1925'te Takrir-i Sükun kanununu çıkararak olağan üstü hal ilan etmiştir.Ýstiklal mahkemeleri yeniden kurulmuştur.Ýsyanın bastırılmasından sonra yakalananlar bu mahkemelerde yargılanarak cezalandırılmıştır.Ýsmet paşa isyanın bölgesel bir isyan olarak görülmeyip rejimi tehdit eden büyük bir ayaklanmanın başlangıcı olarak algılanmasını gerektiğini belirterek aldığı sert önlemlerle isyanın bastırılmasını sağlamıştır.
Ýsyanın Sonuçları:
•   Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının isyanın çıkmasında etkili olduğu belirlenmiş ve bu parti 3 Haziran 1925'te kapatılmıştır.Böylece çok partili hayata geçişin ilk denemesi başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
•   Doğu Anadolu'da ortaya çıkan huzursuzluk ortamını gidermek amacıyla 4 mart 1925'te Takrir-i Sükun kanunu yayınlanmış ve bu kanun 4 mart 1929'a kadar yürürlükte kalmıştır.
•   Hükümet değişikliği nedeniyleİsmet Paşa başbakan olmuştur.
•   Ãstiklal mahkemeleri yeniden kurulmuştur.
•   Ãngiltere bu isyanı kullanarak Musul sorununun Türkiye aleyhine çözümlenmesini sağlamıştır.
•   Şeyh Sait isyanı Cumhuriyet rejimine yönelik bir isyandır.