Ýslam öncesi Türk devletleri konusu ile ilgili kpss sınavında çıkmış sorular

[Sosyal Bilgiler1]

1.    Çin'den   başlayarak   Ön   Asya'ya   ulaşan  İpek Yolu'nun geçtiği yerler zaman zaman değişmiştir.
Bu gelişmelerde aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur? (99 DMS OÖ)
A)   Gereksinim    duyulan     maddelerin    çeşitlilik
göstermesi
B)   Dünya nüfusunun artması
C)   Coğrafi keşiflere ara verilmesi
D)   Doğu    ile   Batı   arasında   siyasi   ilişkilerin
başlaması
E)   Güçlü devlet ve kabilelerin tutumlarında değişme
olması

3. islamiyetten önceki Türk devletlerinde, önceleri ekonomik etkinlikler yalnız hayvancıiığa dayanıyordu. Daha sonra bu durum değişmiş, tarım önem kazanmıştır.
Tarım   hangi   Türk   devleti   zamanında   önem kazanmaya başlanmıştır? (99 DMS OÖ)
A)   Hunlar
B)   Göktürkler
C)   Uygurlar
D)   Karluklar
E)   Hazarlar
Eski Türklerde iktisadi hayat büyük ölçüde hayvancılığa dayanmaktaydı. Bu göçebe hayatın tabi bir sonucuydu. Uygurların yerleşik hayata geçmesi ile Türkler tarımla uğraşmışlar tahıl, meyve ve sebze yetiştirmişlerdir.
(Cevap C)



Ýpek Yolu; Çin'den başlayıp Orta Asya'dan geçerek Hazar Denizi'nin kuzeyinden Kırım'dan Karadeniz'e,İran üzerinden de Anadolu kıyılarına kadar ulaşan ticaret yoludur.
Ýpek Yolu'nun geçtiği güzergahın zaman zaman değişmesinin nedeni; bu yol üzerindeki güçlü devlet ve kabilelerin tutumlarında değişiklik olmasıdır.
(Cevap E)

Uygurlar, Orta Asya'daki diğer Türk devletlerine göre;
I.   Halıcılık
II.   Demircilik
III.   Tarım
IV.   Resim ve heykel
alanlarının      hangilerinde      daha      başarılı olmuşlardır? (99 DMS ÖL)
A) Yalnız I   B) Yalnız II
C) II ve III   D) II ve IV
E) III ve IV



A) B) C) D) E)
2.

Uygurların Budizm ve Mani dinlerini kabul etmeleri aşağıdakilerin hangisine yol açmıştır? (99 DMS OÖ)
Sanat alanında gelişmelerine Bağımsız devlet kurmalarınaİki ayrı devlet halinde yaşamalarına Orta Asya'dan batıya göç etmelerie Askerlik açısından güçlenmelerine
Uygurlar Budizm ve Mani dinlerini kabul etmeleri ile yerleşik hayata geçmişler, bu dinlerin etkisi ile mabetler, saraylar yapmışlar, mimari ve süslemecilikte ilerlemişlerdir.
(Cevap A)

Uygurlar yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir. Bu yüzden tarım ve sanat alanında daha başarılı olmuşlardır.
(Cevap E)
Türkterin Orta Asya'da dış tehlikelerle karşı karşıya kalmaları ve topraklarının doğal sınırlarla korunmamış olması, aşağıdakilerin hangisinde yeteneklerinin gelişmesine neden olmuştur? (99 DMS ÖL)
B) Ticaret D) Dokumacılık
A) Askerlik C) Tarım E) Hayvancılık

-TARIH-

61



Türkler Orta Asya'da komşu devletlerin oluşturduğu tehdit ve tehlikelerle karşı karşıya kaldıklarından kendilerini korumuşlardır. Bu da askeri yeteneklerinin gelişmesine neden olmuştur.
(Cevap A)

Orta Asya'da kurulan Türk devletierinde yönetimie ilgili olarak, askeri, siyasi, iktisadi ve kültürei sorunlar Toy veya Kurultay adı verilen meclislerde görüşülür ve karara bağlanırdı. Bu meclise herkes katılmazdı, Katılma hakkına sahip olanlara Toygun adı verilmiştir.
(Cevap A)



6.

Türklerin geleneksel dini olan Şamanizm'in diğer dinlerin etkilerine açık olması, aşağıdakilerden hangisine ortam hazırlamıştır? (99 DMS ÖL)
A)   Şamanizm'in yaygınlaşmasına
B)   Türkler arasında çeşitli dinlerin yayılmasına
C)   Devletin resmi bir dini olmasına
D)   Türk   törelerinin   uygulanmasından
vazgeçilmesine
E)   Diğer dinlere inananların sayısının azalmasına

9. Türklerin tarih boyunca değişik ülkelerde yerleşmeleri, çeşitli alanlarda gelişmeler göstermelerine neden olmuştur. Aşağıdaki alanların hangisinde, bu farklılığın en az olduğu savunulabilir? (99 DMS L)
A)Din C) Askerlik E) Sanat
B) Ekonomi D) Sosyal yaşam



A) Hazarlar D) Akhunlar
7.

Şamanizmin diğer dinlerin etkilerine açık olması, Türkler arasında çeşitli dinlerin yayılmasına ortam hazırlamıştır.
(Cevap B) |
m <n a.
Aşağıdakilerden hangisi yazıyı ilk kullanan Türk devletidir? (99 DMS ÖL)
'5 ıu
C) Göktürkler
B) Uygurlar E) Karluklar
En eski Türk alfabesi Göktürklerin kullandığı Orhun alfabesidir ve Kuzey lehçesiyle yazılmıştır. Orhun alfabesi sağdan sola veya yukarıdan aşağıya doğru yazılmaktadır. 4 sesli, 3 birleşik ve 31 sessiz harften oluşan 38 harfli bir alfabedir.
(Cevap C)

Türkler tarih boyunca değişik ülkelerde yerleşmişler, bu da onların dini, ekonomik, sanat ve sosyal hayatlarında birtakım değişikliklere yol açmıştır. Askerlik alanındaki değişiklik diğerlerine göre en azdır.
(Cevap C)
10. Orta Asya'da kurulan Türk devletlerinde;
I.   Kağan
II.   Tudun
III.   Han
IV.   Hakan
ıçın
unvanlarından      hangileri      hükümdar kullanılmamıştır? (99 DMS L)
B) Yalnız II D) I ve III
A) Yalnız I C) Yalnız III E) I ve IV



8.

Aşağıdakilerden hangisi Orta Asya'da kurulan Türk devletlerinde yönetimin özelliklerinden biri değildir? (99 DMS L)
A)   Herkesin kurultaya katılma hakkının olması
B)   Ülkenin bölümler halinde yönetilmesi
C)   Devlet       yönetiminde       törelere       uyma
zorunluluğunun olması
D)   Hatun'un (hükümdarın eşi) kurultaya katılması
E)   Devlet  yönetme  yetkisinin   hükümdara  Tanrı
tarafından verildiğine inanılması

Orta Asya da kurulan Türk Devletleri'nde devletin başında çeşitli unvanları taşıyan hükümdarlar bulunurdu. Bu unvanlar Şanyü, Kağan, Han, Hakan,İdikut'tur. Tudun ise iktisadi ve mali işlerle uğrayan yüksek dereceli devlet görevlisine verilen addır. (Prof. Dr.İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü, Ötüken Yayınları)
(Cevap B)

62-

-GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-



11. Aşağıdakilerden hangisi Göktürklerde devlet adamlarının millete hesap vermesi devlet ve halkın karşılıklı olarak görevlerinin belirtilmesi konularını içermektedir? (99 DMS L)
A) B) C) D) E)
Orhun Yazıtları  Karabalgasun Yazıtları  Oğuz Kağan Destanı  Şehname  Manas Destanı

13.  I.   Karluklar
II.   Hazarlar
III.   Avarlar
IV.   Hunlar
Yukarıdaki Türk topluluklarından hangileri Orta Avrupa'da teşkilatlı bir devlet kurmuşlardır? (99 DMSL)
A) Yalnız I D) II ve III
C) Yalnız IV
B) Yalnız II E) II! ve IV



Orhun Yazıtları Türk Tarihini aydıniatan ilk yazılı kaynaklar VIII. yy.'da Göktürk alfabesiyle yazılan Orhun yazıtları'dır.
-   Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin
-   Türk tarihini aydınlatan ilk yazılı kaynaklar
-   Türk  edebiyatının  en   iyi  edebiyat  örneklerini
oluşturması yönünden önemlidir.
Karabalgasun Yazıtları: Uygurlar dönemine ait olan bu yazıtlar Türkçe, Çince, Sogdca olarak üç dilde yazılmıştır. Uygur tarihi ve hakanları için önemli bilgiler içermektedir.
Oğuz Kağan Destanı: Hunlar dönemine ait olan Oğuz Kağan Destanı eski Türk Devlet gelenekleri ve sosyal davranışlarını yansıtan destandır. Şehname: Firdevsî tarafından yazılmıştır ve Türk -iran Savaşlarını ve ilişkilerini anlatmaktadır. Manas Destanı:  Kırgızlara aittir.  En uzun Türk destanıdır.
(Cevap A)

Verilen bilgilerden Avarlar ve Hunlar Orta Avrupa'da
Devlet kurmuşlardır,
Avarlar:      Göktürk     egemenliğinden      kaçarak
Macaristan'a   yerleşip   bir   Orta   Avrupa   devleti
kurmuşlardır.
Hunlar: Avrupa Hun Devleti Avrupa'da kurulan ilk Türk devletidir. Kavimler göçü ile Avrupa'ya gelen Hunların kurmuş olduğu devletin ilk hükümdarı Balamir'dir.
(Cevap E)
14.İslamiyet'ten önceki Türk Devletlerinde hükümdarın egemenlik hakkı ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine inanılırdı? (2000 DMS)
A)   Halk tarafından verildiğine
B)   Kurultay tarafından verildiğine
C)   Büyük devletler tarafından verildiğine
D)   Başkalarından zorla alındığına
E)   Tanrı tarafından verildiğine



12. Aşağıdakilerden hangisiİslamiyetten önceki Türk Devletlerinin dini inanışları arasında yer almaz? (99 DMS L)
A) B) C) D)
E)
Göktanrı'ya inanılması
Ölümden sonra yaşama inanılması
Dinsel inançlara saygı gösterilmesi
Kendilerinden    olmayanlardan    cizye   vergisi
alınması
Ölen   kişinin   mezarının   yanına,   öldürdüğü
düşman sayısı kadar balbal (heykel) dikilmesi
Verilen seçeneklerden D seçeneği dışındakilerİslamiyet öncesi Türk Devletleri'nin dini inanışları arasında yer alır. Cizye vergisi, Müslüman olmayanlardan askerlik yapmadıkları için alınan vergidir.
(Cevap D)

Eski Türk topluluklarının dini inanışlarına göre Gök-tanrı, tek yaratıcı olarak görülmektedir. Bütün Türk toplumlarında kurban sunulan varlıkların başında ve hepsinin üstünde Göktanrı vardır. Hükümdar Göktanrı tarafından görevlendirilir ve dünyayı yönetirdi.
(Cevap E)
15. Aşağıdakilerden hangisi Orhun Kitabeleri'nin tarihi açısından önemini belirleyen özelliklerden biri değildir? (2000 DMS)
A)   Türk adının geçmesi ve Türkçe yazılmış olması
B)   Hun tarihi ile ilgili ayrıntılı bilgi vermesi
C)   Türk yazısının en eski alfabesi ile yazılması
D)   Siyasi bir beyanname olması
E)   VIII. yüzyılda yazılmış olması

-TARIH-

63



Türk tarihi aydınlatan ilk yazılı kaynaklar VIII. yy.'da Göktürk alfabesiyle yazılan Orhun yazıtları'dır. 727'de Göktürklerin büyük veziri Tonyukuk, 732'de Kül Tigin ve 735'te Bilge Kağan adına dikilen bu anıtlar en iyi edebiyat örneklerini oluştururlar. Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin olması, Türk devlet adamlarının ulusa hesap vermesi. devlet ve halkın karşılıklı görevlerinin belirtilmesi. Türk uygarlığı ve yasaları hakkında bilgi vermesi bakımından bu anıtlar çok önemlidir. Türklerde sosyal devlet anlayışının ilk ipuçlarını vermesi bakımından da bu anıtlar ayrı önem taşır.
(Cevap B)
16.  I. Duvar Resmi
II.   Dokuma
III.   Mimari
Uygurların yukarıdaki sanat alanlarının hangilerinde etkinlik göstermeleri, onların yerleşik hayata geçtiklerine bir kanıt sayılabilir? (2001 KMS)

18. Orhun Kitabeleri için,
I.   Türk edebiyatının ilk yazılı örneği,
II.   En eski yazılı hukuk kuralları,
III.   Türktarihiyle ilgili belge
nitelemelerinden hangileri geçerlidir?(2003/2)
A) Yalnızl   B) Yalnız II
ve II!
C) I ve II   D)
E) II ve III
Türk tarihini aydınlatan ilk yazılı kaynaklar Göktürk alfabesiyle yazılan Orhun yazıtlarıdır. 727'de Göktürklerin büyük veziri Tonyukuk, 732'de Kül tigin ve 735'te Bilge Kağan adına dikilen bu anıtlar en iyi edebiyat ömeklerini oluşturur. Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin olması, Türk uygarlığı ve yasaları hakkında bilgi vermesi bakımından bu yazıtlar çok önemlidir.
En eski yazılı hukuk kuralları Sümerlere aittir. Dünyanın ilk yazılı yasaları Urukagina yasalarıdır.
(Cevap D)



A) Yalnız I C) Yalnız III E) I- ll-lll

B) Yalnız II D) l-lll

LU
co
a.



A) Yargu D) Oğuş
17.

Verilen sanat alanlarından duvar resmi ve mimari yerleşik yaşama geçişin kanıtıdır. Dokumacılık ise göçebecilikte gelişmiştir.
(Cevap D)
Orta Asya Türk devletlerinde sosyal hayatı düzenleyen ve yazılı olmayan kurallara ne denir? (2002 KPSS)
C)Kün
B) Töre D) Budun

UJ >■

19. Güney Sibirya'da Altay Dağları eteklerinde Pazırık'ta MÖ III. - II. yüzyıllardan kalma kurganda Hunlara ait mumyalanmış ceset, at iskeleti, dört tekerlekli araba ve halı bulunmuştur.
Buna göre Hunlarla ilgili olarak;
i.     Ölümden sonra hayatın devam ettiği inancına sahip oldukları,
II.   Yerleşik hayata geçtikleri,
III.   Dokuma eşya kullandıkları
Yukarıdakilerden      hangisi      veya      hangileri söylenebilir?( 2003/2)
A) Yalnız I   B) Yalnız II
C)lvelll   D) II ve III



Yargu: Tercüman, elçiler, yargıçlar
Budun: Boylar topluiuğu
Oğuş: Aile
Kün: Halk
Töre: Sosyal hayatı düzenleyen ve yazılı olmayan
kurallara denir.
(Cevap B)

ve
Soruda verilenler göz önüne alındığında
bilgiler Hunlar için söylenebilir.
Yerleşik hayata geçen Türk devleti Uygurlardır.
(Cevap C)

64-

-GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGÝSÝ-



20.  I. Orhun Kitabeleri
II.   Manas Destanı
III.   Karabalgasun Yazıtları
Yukarıdakilerden        hangileri
aittir?(2004 KPSS)
B) Yalnız II D) I ve II
A) Yalnız I C) Yalnız III E) II ve III

Göktürkler'e

22.  Uygurlar döneminde ticari ilişkiler kişiler arasında yazılı anlaşmalarla düzenlenirdi.
Bu durum Uygurlarda aşağıdaki hangi sistemin geliştiğini gösterir? (2005 KPSS)
A)   Hukuk
B)   Siyaset
C)   Sanat
D)   Edebiyat
E)   Askerlik



Orhun   Abideleri:   II.   Göktürk  dönemine   aittir.
Ýslamiyet   öncesi   Türk   tarihinin   önemli   Türkçe
belgeleridir.
Ýskitler: Şu Destanı
Hunlar: Oğuz Kağan Destanı
Göktürkler: Ergenekon Destanı, Orhun Kitabeleri
Uygurlar: Türeyiş ve Göç Destanı
Kırgızlar: Manas Destanı
Uygurlar: Karabalgasun Destanı
(Cevap A)

Uygurlarda ticaret hayatının gelişmesi, kişiler arasındaki ilişkilerin kanıtlanabilir olması için yazılı sözleşmeler önem kazanmıştır.Böyiece Uygurlar'la birlikte hukuk daha sağlam ve şekilci bir nitelik kazanmıştır.
(Cevap A)



21.  I.Toy

II. Kurultay

Yukarıdakilerden   hangileri  İslamiyet'ten   önce •—
ekonomik, bağlandığı
kurulan Türk devletlerinde siyasi, kültürel işlerin görüşülüp karara meclistir? (2004 KPSS)

A) Yalnız I C) Yalnız III E) I, II ve III

B) Yalnız II D) I, II



Ýslamiyetten önceki Türk devletlerinde Türk meclislerine Toy, Kurultay veya Kengeş denilirdi. Kurultay; Devletin önemli kararlarının alındığı meclise verilen addır. Kurultay danışma meclisi idi.İl;İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde siyasi örgütlenmenin en üst kademesi "il" ya da "devlet" tir. Mete devrinden başlayarak, devlet işleri ve dini törenlerle ilgili olarak üç ayrı toplantıdan bahsedilmiştir. Bunlar arasında ilkbaharda yapılan en önemlisidir. Bu toplantıda hükümdarlıklar tasdik edilir veya yeni tanhu seçimi yapılır. Gerektiğinde idareye geniş icrai yetkiler verilir ve bütün ülke meseleleri üzerine umumi müzakereler açılarak görüşülüp karara bağlanırdı. Bu meclise toy, meclise katılma yetkisine salip olanlara toygun adı verilmiştir. (Kafesoğlu,İbrahim, Türk Milli Kültürü,İstanbul, 1996, sf: 246-253)
(Cevap D)

23. İslamiyet'ten   önceki   Türkler   farklı   inanışlardaki insanlarla birlikte yaşamışlardır.
Bu durum Türklerin hangi özelliğini gösterir? (2005 KPSS)
A)   Kararların alındığı bir meclislerinin olduğunun
B)   Ülkeyi iki koldan yönetmelerinîn
C)   Hoşgörülü olmalarının
D)   Yerleşik hayata geçtiklerinin
E)   Birçok devlet kurduklarının
Ýslamiyet'ten önceki Türkler farklı inanışlardaki insanlarla birlikte yaşamışlardir. Bu durum Türklerin hoşgörülü olduğu gösterir.
(Cevap C)

-TARIH-

65

24. Aşağıdakilerden hangisi ilk Türkİslam devletlerinde toprak yönetimi ile ilgili bir kavram değildir? (2005 KPSS)

A) ikta C) Zeamet E) Ulak

B)Has D) Ocaklık

Ulak: Türkİslam devletlerinde bugünkü postacının
karşılığı   olarak   haberci,    haber   veren   kimse
anlamında "ulak" terimi kullanılmıştır.
Ýkta:  Ordu  görevlilerine  ve  devlet  memurlarına
hizmet  ve   maaşiarına   karşılık  verilen   toprağın
geliridir.   İkta   sahipleri    getirlerin    bir    kısmını
kendilerine ayınrlar geri kalanıyla da "sipahi" denilen
atlı asker beslemek zorundaydı.
Has arazisi: Geliri hükümdara ayrılan topraklardır.
Hükümdar bu toprakları yakınlarına verebiliyordu.
Zeamet:  Yıllık geliri  20  bin  ile  100  bin  akçe
arasındaki    topraklardır.    Eyalet    merkezlerinde
bulunan   hazine   ve   tımar   defterini   tutanlara,
sancaklardaki alay beylerine, kaie komutanlarına,
divan katiplerine, eyalet askerlerinin subaylarına ve
kadı gibi ikinci derece memurlara verilirdi.
Ocaklık:   Gelirleri   kale   muhafızları   ve  tersane -g
giderterine ayrılan topraklardı.   g
Q

[PeRi]

tesekkürler