6.SINIFLAR SOSYAL BÝLGÝLER DERS NOTLARI

[Sosyal Bilgiler1]

6.SINIFLAR SOSYAL BÝLGÝLER DERS NOTLARI

1.Demokrasi: Halkın kendi kendini yönetmesine denir.Halk kendi yöneticilerini kendisi seçer.

2.Demokrasinin Temelİlkeleri: Milli egemenlik, hürriyet ve eşitlik, siyasi partiler.

a.Milli Egemenlik: Demokraside egemenlik millete aittir.Millet bu hakkını temsilcilerini kullanarak seçer.Yönetenler,gücünü milletten alır.

b.Hürriyet ve Eşitlik: Hürriyet ; başkalarına zarar vermeden her şeyi yapabilmektir.Eşitlik;hiçbir ayrım yapmaksızın herkesin kanun önünde eşit olmasıdır.

c.Siyasi Partiler: Siyasi partilerin çok olması demokrasinin daha iyi işlemesini sağlar.Farklı düşüncedeki insanlar kendi fikirlerine uygun partilere üye olabilir.Ve istedikleri partiyi destekleyebilirler.Atatürk demokrasinin tam anlamıyla gerçekleşe- bilmesi için çok partili hayata geçilmesinin şart olduğunu belirtmiştir.

3.Kamuoyu : Toplumu ilgilendiren herhangi bir sorun üzerinde halkın benimsediği genel düşünce ,ortak kanaattır.

4.Kamuoyunu Oluşturan Etkenler : Kamuoyunun oluşması için ortada bir neden ve sorun olması gerekir.Radyo, televizyon,telefon,faks,teleks gibi cihazlar haberlerin çok kısa sürede her tarafa yayılmasını sağlar.Sinema ve tiyatro da kamuoyu oluşmasında etkilidir.Sendika,kulüp,dernek,vakıf, okul-aile birliği, okul koruma derneği gibi sivil toplum örgütleri kamuoyu oluşmasında çok etkilidir.Gazete,dergi,kitap gibi basılı araçlar kamuoyu oluşmasında etkilidir.

5.Meslek: Bir kimsenin geçimini sağlamak için yaptığı sürekli iştir.

6.Nitelikli Eleman: Nitelikli insan eğitim yoluyla okullarda yetişir.Her insanın isteği , beklentisi ve yeteneği farklıdır.Herkes kendi isteği alanda yetişirse daha başarılı olur.Ýşini daha başarılı yapar.Alanında uzmanlaşacağı için zamandan enerjiden, malzeme ve emekten tasarruf edecektir.Bunun yanında daha üretken ve yeniliklere açık olacaktır.Böylece hem kendine hem de ülkesine faydalı bir insan olacaktır.

7.Devlet: Toprağı olan ,üzerinde yaşayan insanları ve egemenliği bulunan bir kuvvettir.

8.Devleti Meydana Getiren Unsurlar(Ögeler): Vatan ,vatan üzerine yerleşmiş bir millet,ve milleti her türlü tehlikeden koruyan hakim bir kuvvet.

9.Devletin Temel Amaçları: Türk milletinin bağımsızlığını,bütünlüğünü,ülkenin bölünmezliğini,cumhuriyeti ve demokrasiyi korumaktır.Kişilerin ve toplumun refah ve huzurunu ve mutluluğunu sağlamaktır.

10.Devletin Vatandaşa Karşı Görevleri: Yurdun ve milletin bağımsızlığını , bütünlüğünü korumak , toplumun güven ve düzenini sağlamak,vatandaşların canını malını ve namusunu koruyarak huzurlu bir şekilde yaşamalarını sağlar.Devletin esas görevlerinden biride anayasada yer alan temel hak ve hürriyetleri korumaktır.Bunlar;eğitim hakkı,sağlık hakkı, seyahat hakkı konut edinme hakkı, iş yeri açma haklarıdır.v.b

11.Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Değiştirilemez Nitelikleri: Anayasamıza göre ;

- Türkiye Devleti bir cumhuriyettir.

- T.C , insan haklarına saygılı,Atatürk milliyetçiliğine bağlı ,demokratik,laik ve sosyal bir hukuk devletidir.

-Türkiye Devleti ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür.

-Dili Türkçe'dir.

- Bayrağı şekli kanunda belirtilen , beyaz ay yıldızlı al bayraktır.

-Milli marşı "Ýstiklal Marşı"dır.

-Başkenti Ankara'dır.

12.Vatandaşlık Hak ve Görevleri: Seçme ve seçilme hakkı,kanunlara uymak, vergi vermek ve askerlik yapmak devlete karşı en önemli görevlerimizdendir.

a) Seçme ve seçilme hakkı: Seçimlere katılmak ,seçmek ,aday olmak demokrasinin en önemli özelliğidir.18 yaşını dolduran her Türk vatandaşı , seçme ve halk oylamasına katılma hakkına sahiptir. Ancak silah altındaki er ve erbaşlar,askeri öğrenciler, ceza evlerinde tutuklu bulunanlar ve hükümlüler oy kullanamazlar.

b) Kanunlara uymak: Devletin koyduğu kurallar uymak hepimizin rahat ve huzurlu yaşaması için gereklidir.Bunu bilen her Türk vatandaşı yaşayışımızı düzenleyen bu kanunlara uymakla vatandaşlık görevini yerine getirmiş olur.

c) Vergi vermek: Toplumda vatandaşların tek başlarına yapmaları mümkün olmayan işler vardır.Bu nedenle okul, hastane, yol, köprü,baraj yapımı vb. ihtiyaçlar devlet tarafından yapılır.Devlet bunları yerine getirirken paraya ihtiyaç duyar.Devletin gelir kaynaklarının başında vatandaşlardan alınan vergiler gelir.Anayasamıza göre; herkesin gelirine göre vergi alınır.Vergi vermek en önemli görevlerimizdendir.Gelir vergisi,kurumlar vergisi,emlak,motorlu taşıtlar, veraset ve intikal, akaryakıt tüketim vergisi, damga vergisi ve katma değer vergisi gibi vergi çeşitleri vardır.

d) Askerlik yapmak: T.C vatandaşı olan her erkek 20 yaşına gelince askerlik yapmakla zorunludur.Askerlik görevini bitirenler 41 yaşına kadar yeniden askere çağrılabilir.

13.Doku ve Organ Nakli Nedir?

Değişik hastalıklardan dolayı vücudumuzdaki bazı organlar görevlerini yapamaz duruma gelir.Bu durumdaki doku ve organ yerine ,sağlıklı olan doku ve organın nakledilmesine , doku ve organ nakli denir.Ýsteyen kişiler hayattayken doku ve organlarını bağışladıklarını bildirirler ve öldükten sonra bu organ ve dokular yetkililerce alınarak ihtiyaç sahiplerine verilir.

14.Çocuk Haklarına Dair Sözleşme Hangi Konularıİçerir?

Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen ve ülkemizinde kabul ettiği bu sözleşmede; çocukların korunması, bakımı, temel yaşama hakkı, görüşlerini ifade etme hakkı, düşünce ve vicdan hürriyeti, sağlığını koruma ,eğitimi vb. konuları içerir.

Ülkemizde kimsesiz ve bakıma muhtaç çocukların bakımı ve korunması;"Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu" tarafından gerçekleşir.

15.Gençliğimizi Tehdit Eden Zararlı Alışkanlıklar ve Hastalıklar Nelerdir? Sigara,alkol,uyuşturucu(eroin,kokain) ,tiner kumar zararlı alışkanlıklardır.

Hepatit-B ve AIDS gibi bulaşıcı hastalıklar gençliği tehdit eder.Bu hastalıklar;kan nakli, kirli cerrahi aletler (ameliyat aletleri) ,aynı şırınganın birden fazla insanda kullanılması ve cinsel temasla bulaşır.Hastalıklardan korunmak için test edilmiş kan, sterilize edilmiş( temizlenmiş) cerrahi aletler kullanılmalı ve şırıngalar bir defa kullanılarak yok edilmeli.

16.Akraba Evliliğinin Sakıncaları: Kalıtsal hastalıklardan bazıları akraba evliliğiyle çocuklara geçer.Akraba evliliklerinde eğer ailede ve soyda kalıtsal bir hastalık varsa bunun çocuklarda ortaya çıkma olasılığı yüksektir.Sağlıklı bir nesil için akraba evliliğinden kaçınmalıyız.

COÐRAFYA VE DÜNYAMIZ

COÐRAFYA NEDÝR?

Yeryüzüne bağlı çeşitli olayları tanıtan ve bu olayların oluş,dağılış ve sonuçlarını ortaya koyan bunların insanlarla olan karşılıklı ilişkilerini konu alan bilim dalına denir.

COÐRAFYANIN KONUSUNA NELER GÝRER?

Yeryüzündeki çeşitli doğa olayları ( deprem,sel,heyelan(toprak kayması), yangın,hortum,kasırga vb.)

Yeryüzü şekilleri ( dağ,ova,akarsu,göl,plato,vadi vb.)

Ýklim olayları ( rüzgar,sıcaklık,basınç,kar,yağmur,dolu vb. atmosfer olaylarının hepsi)

Bitki örtüleri ( ormanlar,stepler, makiler,)

Toprak çeşitleri( çöller, buzullarla kaplı alanlar,nemli bölge toprakları vb.)

Yerleşme tipleri(insanların yerleştikleri yerler (akarsu boyları ,dağlık alanlar veya dağınık yerleşilen yerler vb. )

Nüfusun dağılışı ve yoğunlaştığı yerler.( şehir, köy ,kasaba, mezra vb.)

Ekonomik faaliyetler ( hayvancılık, madencilik,tarım vb.)

Dünyanın şekli ve hareketleri, enlem ,boylam, özel konum ,matematik konum

Dünya'mızında içinde bulunduğu evren ve evrende yer alan diğer gök cisimleri ( yıldız,gezegen vb.)

Enerji kaynakları, ticaret, ulaşım, yer altı ve yer üstü kaynaklar üretim,tüketim vb

Yukarıda sayılan bütün faaliyetler ile insanın ilişkisi coğrafyanın konusu içine girer.

COÐRAFYA ÖÐRENMENÝN FAYDALARI NELERDÝR?

Dünyamızı ve yurdumuzu tanırız.

Ülkemizin kalkınmasında severek sorumluluk alma duygumuz gelişir.

Yurdumuzun Dünya üzerindeki yerini ve önemini öğreniriz.

Yurdumuzun yer altı ve yer üstü kaynaklarını tanırız.

Ülkemizin kaynaklarını bilinçli bir şekilde kullanmayı öğreniriz.

Vatan ve millet sevgimiz artar.

Yurdumuzun ve Dünyamızın ekonomik ve beşeri yapısını öğreniriz.

Komşu ülkeleri ve ülkemizin çevresindeki dost ve düşmanlarının bulundukları yerleri öğreniriz.

Dünya'mızdaki kıt'aları , okyanusları ve denizleri tanırız.

EVREN NEDÝR?

Ýçinde sayılamayacak kadar çok gök cisimlerini bulunduran sınırsız gök boşluğuna denir.

YILDIZ NEDÝR?

Isı ve ışık saçan gök cisimlerine denir.Bize en yakın olan yıldız Güneştir.

GEZEGEN NEDÝR?

Yıldızlardan aldıkları ışığı yansıtan gök cisimlerine denir.

GÜNEŞ SÝSTEMÝ NEYE DENÝR?

Güneş ve etrafında dönen gezegenlerin meydana getirdikleri topluluğa Güneş Sistemi denir.Dünyamız bu sistemin içindedir.

GÜNEŞ SÝSTEMÝNÝ OLUŞTURAN GEZEGENLER SIRASIYLA HANGÝLERÝDÝR?

Merkür,Venüs,Dünya,Mars,Jüpiter,Satürn,Uranüs,Neptün ve Plüton'dur.

GEOÝT NEDÝR?

Dünya'mızın kutuplardan basık, ekvatorda şişkincedir.Dünya'nın kendine özgü bu şekline geoit denir.

EKSEN NEDÝR?

Dünyamızın tam ortasından geçtiği düşünülen ( şiş gibi) şeye denir.Dünya'mız bu eksen etrafında dönmektedir.Dünya'nın merkezinden geçen bu eksenin , yer yuvarlağını iki noktadan deldiği varsayılır.Bu noktalara kutup noktaları denir.Kuzeydekine Kuzey Kutup Noktası , güneydekine Güney Kutup Noktası denir.

EKVATOR NEDÝR?

Kutup noktalarından eşit uzaklıkta olan ve yer yuvarlağını iki eşit yarım küreye ayıran daireye Ekvator denir.

PARALEL DAÝRELERÝ NEDÝR?

Dünya üzerinde gerçekte olmayan ve ekvatora paralel olarak uzanan çizgilere denir.Kuzey yarım kürede 90 tane, güney yarım kürede 90 tane olmak üzere 180 tanedir.Ýki paralel dairesi arası 111 km'dir.

MERÝDYEN NEDÝR?

Dünya üzerinde gerçekte olmayan ve ekvator ve paralel dairelerini dik açıyla keserek kutuplarda birleştiği düşünülen çizgilere denir. Toplam 360 tanedir.180 tanesi batıda , 180 tanesi doğudadır. Başlangıç meridyeniİngiltere'nin başkenti Londra'nın Greenwich (Grinviç) Gözlem Evi'nden geçen meridyendir.

 

1.Anadolu'ya ilk Türk akınları ne zaman olmuştur.

4.Yüzyılda Avrupa Hunları tarafından , 6.Yüzyılda Sabir ( Sibir) Türkleri tarafından Anadolu'ya ilk akınlar yapılmıştır.Bu akınlar yurt edinmek amacıyla yapılmamıştır.

2. Anadoluyu yurt edinmek için ilk akınlar ne zaman yapılmıştır.?

Oğuzlar zamanında Çağrı Bey tarafından yapılmıştır.

3. Büyük Selçuklu Devletiİle Bizans Arasında Yapılan Pasinler Savaşının(1048) Önemi Nedir.?

Bizans'a karşı kazanılan ilk büyük savaştır.

4. Büyük Selçuklu Devletiİle Bizans Arasında Yapılan Malazgirt Savaşının (1071) Önemi Nedir.?

Bu savaştan sonra Türkler Anadolu'yu yurt edinmeye başlamıştır.Anadolu'nun kapıları Türklere açılmıştır.

5.Anadolu'da kurulan ilk Türk devletlerini,kurucularını ve kuruldukları yerleri belirtiniz.

Danişmentliler: Danişment Gazi tarafından , Sivas,Tokat,Çorum,Yozgat ve Malatya civarında kurulmuştur.I.Haçlı

Seferinde I.Kılıçarslanla birlikte Haçlılara karşı savaşmışlardır.

Saltuklular : Anadolu'da kurulan ilk Türk Devletidir.Ebulkasım tarafından, Erzurum dolaylarında kuruldu.

Mengücekliler : Mengücek Gazi tarafından Erzincan'da kuruldu.Bizans ve Gürcülerle mücadele ettiler.

Artuklular : Artuk Bey'in oğulları tarafından Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da kurulmuştur.Üç bölüme ayrılmıştır.

Hasankeyf Artukluları-Diyarbakır'da, Mardin Artukluları-Mardin'de , Harput Artukluları -Harput(Elazığ) ve çevresinde

6.Anadolu'da kurulan ilk Türk Devletlerinin önemi nedir.?

Anadolu'nun Türkleşmesini ve islamlaşmasını sağlamışlardır.

7.Anadolu Selçuklu Devleti kim tarafından , kaç yılında kuruldu.?

Kutalmışoğlu Süleymanşah tarafından 1077 yılında kuruldu.Ýznik başkent yapıldı.

8.Miryokefalon Savaşının (1176) önemi nedir.?

Anadolu Selçukluların Bizans'a karşı kazandıkları büyük bir zaferdir.Bu zaferle Anadolunun Türk yurdu olduğu ve Türk yurdu olarak kalacağı kesinleşti.Bu savaş II.Kılıçarslan zamanında yapılmıştır.

Bu savaştan sonra Bizans savunmaya geçti .Yıkılıncaya kadarda saldırıya geçemediler.

9.Anadolu Selçukluların en parlak dönemi kimin zamanında olmuştur.?

I.Alaaddin Keykubat zamanında en parlak zamanı yaşamışlardır.

10.Yassı Çemen Savaşının (1230) önemi nedir.?

I.Alaaddin Keykubat zamanında , Anadolu Selçukluları ile Harzemşahlar arasında yapılmıştır.Harzemşahlar yenilerek yıkılma durumuna gelmişlerdir.

11.Kösedağ savaşının(1243) önemi nedir?

Moğollarla Anadolu Selçukluları arasında yapılmıştır.Anadolu Selçukluları yenilmiştir ve yıkılma durumuna gelmiştir.

Anadolu Selçukluları bu savaştan sonra yıkılıncaya kadar (1308) Moğollara her yıl vergi vererek yaşamıştır.

12.Haçlı Seferleri nedir.?

Hristiyanların birleşerek kutsal yerleri (Kudüs) almak ve Türklerin ilerleyişini durdurmak için müslüman ülkelere yaptıkları seferlere Haçlı Seferleri denir.

13.Haçlı Seferlerinin Nedenleri Nelerdir.?

Bizans'ın Türkleri Anadolu'dan atmak için papa'dan yardım istemesi

Kutsal yerlerin Kudüs'ün müslümanlardan kurtarılmak istenmesi

Avrupa'nın yoksul olması müslüman ülkelerin ise zengin olmaları

Papa'nın halkı Haçlı ordusuna katmak için çalışmaları

 

14.Haçlı Seferlerinin Sonuçları Nelerdir.?

I.Haçlı Seferinde Kudüs,Urfa ,Antakya'da birer derebeylik kuruldu ise de müslümanlar buraları geri aldılar.

Haçlı Seferlerinin başarısız olması, Papa'ya ve kiliseye olan güveni azaltmıştır.

Anadolu,Suriye,Filistin ve Mısır'daki şehirler yakılıp yıkıldı.

Türklerin batı yönündeki ilerleyişleri durdu.Çok sayıda Türk can ve mal kaybına uğradı.

Haçlı seferlerinde pek çok Derebeyi'nin ölmesi üzerine Avrupa'da Krallar güçlenmeye başladı.Köylüler Derebeylerin baskısından kurtulmaya başladı.

Ticaretle uğraşan ve Burjuva adı verilen sınıf güçlendi.

Doğu ile Batı arasındaki ticaret gelişti.Akdeniz limanları gelişti.

Avrupalılar; pusula,barut,kağıt ve matbaa gibi teknik buluşları müslümanlardan öğrenerek Avrupa'ya taşımışlardır.

16.Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasından sonra Anadoluda Hangi Beylikler Kurulmuştur.?

Osmanoğulları :1299 yılında Söğüt ve çevresinde kurulmuştur.Osman Bey tarafından kuruldu.

Karamanoğulları :Konya,Karaman civarında kurulmuştur.

*Karamanoğlu Mehmet Bey Türkçeyi ilk defa devletin resmi dili ilan etmiştir.

*Osmanlı Devletiyle en çok mücadele eden beylik Karamanoğullarıdır.

Germiyanoğulları: Kütahya ve çevresinde kurulmuştur.

Karesioğulları : Balıkesir ve Çanakkale civarında kurulmuştur

*Denizciliğe önem vermişlerdir.Güçlü donanmaları vardır.

Hamitoğulları : Eğirdir,Isparta,Burdur dolaylarında kurulmuştur.

Menteşeoğulları :Muğla ve çevresinde kurulmuştur.

Candaroğulları : Kastamonu ve Sinop çevresinde kurulmuştur.

Aydınoğulları :Aydın ,Ýzmir,Birgi dolaylarında kurulmuştur.

Saruhanoğulları :Manisa ve çevresinde kurulmuştur.

Dulkadiroğulları :Maraş ve Elbistan çevresinde kurulmuştur.

Ramazanoğulları :Adana ,Tarsus civarında kurulmuştur.

Eretna Beyliği :Erzurum,Erzincan ve Sivas dolaylarında kurulmuştur.

17.Türkiye'nin Matematik Konumunu Belirtiniz.

36 42 kuzey paralelleriyle 26 45 doğu meridyenleri arasındadır.

18.Türkiye'nin Özel Konumunu Belirtiniz .

Kuzey yarım kürededir.

Asya,Avrupa,Afrika kıt'alarının birbirlerine en fazla yaklaştıkları yerdedir.

Avrupa,Ortadoğu ve Kafkas ülkeleri arasındadır.

Karadeniz'i Okyanuslara bağlayan Çanakkale veİstanbul boğazlarına sahiptir.

Kuzeyinde Karadeniz, güneyinde Akdeniz ve Batısında Ege Denizi vardır.Üç tarafı denizlerle çevrilidir.Marmara Denizi Karadeniz ve Ege Denizini birbirine bağlayan Marmara Denizi Türkiye'nin iç denizidir.

19.Başlıca Bulaşıcı Hastalıklar Hangileridir.?

Verem,kızamık,kabakulak,boğmaca,tifo,kolera,dizanteri,trahom,kuduz,sıtma (Bunların aşıları ve tedavileri olduğu için tehlike olmaktan çıkmışlardır.) Aıds ve Hepatit-B günümüzde hala tehlike olmaktan çıkmamıştır.

20.Dünyamızdaki Kıt'aları Büyükten Küçüğe Sıralayınız.

Asya, Afrika, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Antarktika, Avrupa, Okyanusya(Avusturalya)

21.Eski Dünya Karaları Hangi Kıt'alardır.?

Asya,Avrupa,Afrika

22.Yeni Dünya Karaları Hangi Kıt'alardır.?

Kuzey Amerika, Güney Amerika, Antarktika,Okyanusya(Avusturalya)

23.Akdeniz'i Atlas Okyanusuna Bağlayan Boğazın Adı Nedir.?

Cebel-i Tarık Boğazı

24.Akdeniz'i Kızıldeniz'e Bağlayan Kanalın Adı Nedir.?

Süveyş Kanalı

25.Dünyamızdaki Karaların ve Denizlerin Oranı Nedir.?

Karalar % 29 Denizler % 71

26.Anadolu Selçukluları ve Beylikler Döneminde Kültür ve Uygarlık

Sultan: Devletin başında bulunan hükümdara denirdi.

Vezir : Sultanın yardımcısıdır. Sultandan sonra en yetkili devlet adamıdır.

Divan: Devlet işlerinin görüşüldüğü kurula denir. Savaşa, barışa vb. burada karar verilir.

Melik: Hükümdar ailesinin erkek üyeleridir.Ýllerde valilik yaparak tecrübe kazanır ve ilerde hükümdar olmaya adydılar.

Atabey : Meliklerin deneyim kazanmaları için uğraşan deneyimli kişilerdi. Not:Osmanlı Devletinde buna Lala denir.

Subaşı :Eyaletlerde askerlik işlerine bakarlardı.

Kadı: Adalet işlerine bakarlardı.

Ordu: Sultan'ın şahsına ait askerler,Türkmenler, ikta sahiplerinin beslediği askerler olmak üzere üç kısma ayrılmıştır.

Miri Arazi: Dörde ayrılır.

Has arazi: Gelirleri Sultana ait topraklardır. Sultan bu toprakları istediği gibi kullanırdı.

Ikta : Bu arazilere sahip kişiler elde ettikleri gelirin bir kısmıyla kendi ihtiyaçlarını karşılarlar, bir kısmıyla da devlete asker beslerlerdi.

Mülk arazi : Görevlerinde başarılı olan devlet adamlarına verilen arazilerdir. Sahibi ölünce çocuğuna kalırdı.

Vakıf arazi : Geliri, çeşitli sosyal kurumların giderleri için ayrılan topraklardır.(Cami,çeşme,köprü vb.)

27.Moğollar: Cengiz Han tarafından 1196'da Moğolistan'da kuruldu.Karakurum başkentidir.Cengiz Han'ın ölümünden sonra devlet Kubilay Hanlığı( Çin'de), Altın Orda (Karadeniz'in kuzeydoğusunda), Çağatay Hanlığı( Türkistan'da),İlhanlılar (İran ve Anadolu'da) olmak üzere dörde ayrılmıştır.Moğolların önünden kaçan Türkmenler Anadolu'ya geldikleri için Anadolu-

nun Türkleşmesini sağlamışlardır.

28.Altın Orda: Karadeniz'in kuzeydoğusunda 1227'de Batu Han tarafndan kuruldu.Saray şehri başkent idi.Berke Han zamanında hem en parlak zamanını yaşadılar hemde islamiyeti kabul ettiler.Timur'un saldırıları sonucu zayıflayarak, 1395'te

Kırım,Kazan,Özbek ve Sibir Hanlıkları kuruldu.

NOT : Altın Orda devletinin parçalanması Rusya'nın işine gelmiştir.Kurulan bu küçük devletlerle daha rahat mücadele etmiş ve bu devletleri teker teker yenerek Karadeniz'e kadar inmiş ve Osmanlı Devletinin başına bela olmuştur.18 ve 19.yüzyıllar Rusların sıcak denizlere inme politikası nedeniyle Osmanlı -Rus mücadelesi olarak geçmiştir.

29.Timur Devleti: Çağatay Devletinin iç karışıklıklarından faydalanarak 1369'da Belh şehrinde Timur tarafından kuruldu.

Devletin başkenti daha sonra Semerkant olmuştur.Timur Altın Orda Devleti üzerine yaptığı seferlerle bu devleti yıkmıştır.Da-

Ha sonra Anadolu'ya yönelerek Osmanlı Devletiyle savaşmış ve Yıldırım Bayezıt'ı yenerek Osmanlı Devletinin fetret devrini yaşamasına neden olmuştur. Timur'un kurduğu devlet 1507'de Özbekler tarafından yıkıldı.

30.Babür Devleti: Babür tarafından Kuzey Hindistan ve Afganistan'da kuruldu.Agra devletin başkenti idi.Devletin diğer ünlü hükümdarı Şah Cihandır.Şah Cihan karısı için Tac Mahal adında dünyanın en güzel anıtlarından olan bir türbe yaptırmış

tır. .Devletin kurucusu Babür , Babürname adında anılarını anlattığı değerli bir eser bırakmıştır.Babür Devleti 1858 'de Hindis-

tan'ı sömürge haline getirenİngilizler tarafından yıkılmıştır.

31.Akkoyunlular: Kara Yülük Osman Bey tarafından 1403'te Doğu Anadolu'da kurulmuştur.Devletin en güçlü olduğu zamanlar Uzun Hasan zamanıdır.1473'te Uzun Hasan'la Osmanlı Devleti hükümdarı Fatih arasında Otlukbeli savaşı olmuştur.

Bu savaşı Osmanlı Devleti kazanmış ve Akkoyunlu Devleti yıkılma durumuna gelmiştir.Bu devlete Safevi Devleti hükümdarı

Şahİsmail son vermiştir.

32.Karakoyunlular: 1380'de Bayram Hoca tarafından Doğu Anadolu'da kuruldu.Kara Yusuf zamanında en güçlü dönemi yaşadılar.1469'da Akkoyunlular tarafından yıkıldılar.

33.Moğollar ve Diğer Türk Devletleri Zamanında Kültür ve Uygarlık

Devlet Yönetimi: Moğollarda devlet Cengizhan'ın koyduğu Cengiz yasalarına göre yönetilirdi.

Kurultay: Moğollarda devlet işlerinin görüşüldüğü meclistir.Bu mecliste boy beyleri ve hükümdar seçilir ve devletin işleri karara bağlanırdı.

Din veİnanış: Moğollar Totemizm,Şamanizm,Budizm ve Hristiyanlık dinlerine inanmışlardır.Şamanizm dininde ayinleri yönetenlere Kam veya Şaman denirdi.

Sosyal Yaşam: Moğollarda sosyal hayat dört gruptan oluşuyordu.Han ailesi,Noyanlar(Beyler),askerler,halk ve kölelerdir.

Yazı ve Dil: Moğollar Uygur alfabesini kullandılar.Cengiz yasaları,fermanlar ve bazı dini metinler kalmıştır."Moğolların

Gizli Tarihi " adlı eser günümüze kadar gelmiş ve bizlere Moğolların yaşantıları hakkında bilgiler vermektedir.Moğollar zamanında halk Türkçe ve Moğolca konuşurdu.Altın Orda ve Çağatay Hanlıklarında Türkçe'nin önemi armış ve çoğalmıştır.

Doğu Türkçesine Çağatayca denirdi.Ali Şir Nevai'nin Muhakemetü'l Lügateyn adlı bir eseri Çağatay edebiyatına iyi bir örnektir.Bu eserde Türkçe ile Farsça (Ýranlıların konuştuğu dil) karşılaştırılarak Türkçe'nin üstünlüğü anlatılmıştır.