5.Sınıf Türkçe Adın durumları -İsmin Halleri

[Sosyal Bilgiler1]

 
ADIN DURUMLARI (ÝSMÝN HALLERÝ) 
Okula gitmeyeceğim.
Kardeşimi çok özledim.
Ozan bahçede oynuyor.
O kitaptan ben de alacağım.
              Yukarıdaki tümcelerde "okul, kardeş, bahçe, kitap" sözcüklerini incelediğimizde "-e,-i. -de, -den" eklerini aldıklarını görüyoruz. Bu sözcükleri bu ekler olmadan okuduğumuzda tümceler anlamsızlaşır.
              Adlar tümcelerin daha iyi anlaşılması için "-i, -e, -de, -den" eklerini alırlar. Adların aldıkları bu eklere adın durum ekleri denir.
              Adların tümcede ek almadan ya da durum ekleri alarak türlü biçimlere girmesi adın durumlarıdır.
              Adlar tümcede aldıkları durum eklerine göre beş durumda bulunurlar:
1.Adın Yalın Durumu 
             "O, ders çalışıyor" tümcesinde geçen "ders" adı hiçbir ek almamıştır.
Tümcede hiçbir durum eki almadan kullanılan adlar yalın durumdadır.
Örneğin,
Ali bugün bize gelecek.
Telefon çalıyor.
Öğretmen sınıfa girdi.
               Yalın durumdaki adlar "-ler. -lar" çoğul eki alabilir.
Örneğin;
Çocuklar bahçede oynuyorlar.
Ağaçlar yapraklarını döktü.
2.Adın –i (Belirtme) Durumu
           "Ali'yi bugün hiç görmedim." tümcesindeki "Ali" adını incelediğimizde Ali adının "-i" ekini aldığını görmekteyiz.
            Adların "-i" eki almış biçimine adın "-i" durumu denir.
Örneğin;
Sevimi bugün yolda gördüm.
Biz denizi çok severiz.
            "-i" eki ünlü uyumuna bağlı olarak "-ı.-u,-ü" şeklinde değişir.
Örneğin;
Bu kitabı bana ablam aldı.
Turistler köyü çok beğenmişler.
Yolu kaybetmişler.
              -i (-ı, -u. -ü) eki bir ünlüyle biten bir ada ulandığında araya kaynaştırma harfi girer.
Örneğin;
Odayı temizlediler.
Masayı beğendim.
3.Adın -e (Yönelme) Duruıu 
    "Buradan denize girmek yasak" tümcesindeki denize adını incelediğimizde "deniz" adının "-e" ekini aldığını görmekteyiz.
          Adların '-e' eki almış biçimine adın "-e" durumu denir.
          "-e" eki ünlü uyumuna bağlı olarak "–a" biçimine girer.
Örneğin:
0.bugün okula gelmedi.
Sokağa çıktılar.
      "-e,-a" eki bir ünlüyle biten bir ada ulandığında araya kaynaştırma harfi girer.
Örneğin;
Öğrenciler sıraya oturmuşlardı.
4. Adın  -de (BuIunma ) Durumu
            "Çocuklar bahçede oynuyorlar." tümcesindeki "bahçede adını
incelediğimizde  "bahçe" adının -de ekini aldığını görmekteyiz.
             Adların "-de' eki atmış biçimine adın -de durumu denir.
Örneğin;
Oya defterini evde unutmuş.
Denizde iki çocuk yüzüyordu.
         "-de" eki büyük ünlü uyumu ve sert ünsüzlerin benzeşmesi kuralına göre "-da,-ta, -te" şekline dönüşebilir.
Örneğin;
Sınıfta kimse kalmamıştı.
Benİstanbul'da doğdum.
Sınavda başarılı olabilmek için çok çalışmalısın.
5. Adın -den (Ayrılma ) Durumu
            "Pencereden dışarı bakıyordu." tümcesindeki pencereden adını incelediğimizde pencere adının "-den"ekini aldığını görmekteyiz.
              Adların "-den" eki almış biçimine adın -den durumu denir.
Örneğin:
Ayşe evden çıktı.
Caddeden geçerken dikkatli ol.
            "-den" eki büyük ünlü uyumu ve sert ünsüzlerin benzeşmesi kuralına göre "-dan,-tan, -ten" şekline dönüşebilir.

Örneğin:
Sisten göz gözü görmüyordu.
Ali kağıttan gemi yaptı.
Misafirler uzun yoldan geldiler.

Kaynak: egitimhane - BaLeFuL