5.SINIF SOSYAL BÝLGÝLER ADIM ADIM TÜRKÝYE

[Sosyal Bilgiler1]

ÜNÝTE II: ADIM ADIM TÜRKÝYE
Güzel Ülkem
Tarihi varlık; herhangi bir bölgede  daha önce yaşamış olan insanlardan kalmış olan kaleler, camiler, tapınak-lar, kiliseler, evler gibi, ve çeşitli günlük işlerde kulanı-lan eserlerdir.Ülkemiz tarihi varlık olarak çok zengindir. Hititlerden başlamak üzere Selçuklular ve Osmanlılara ait bir çok tarihi varlık günümüze kadar ulaşmıştır.Tari-hi varlıklarımız ülkemizde geçmişte kimlerin yaşadığı ve kültürleri hakkında bilgi verir.
Doğal varlıklarımız ise doğada insan eli değmeden o-luşmuş doğal varlıklardır.Ýnsanların yaşamlarını sürdü-rebilmesi için bu varlıklara ihtiyaç vardır.
ÇEVREMÝZÝ GÜZELLEŞTÝREN VARLIKLAR
Doğal Varlıklar   Tarihi Varlıklar
Göller   Mekanlar
Dağlar   Yapıtlar
Doğal oluşumlar vb   Nesneler vb.
  Ülkemiz hem doğal hem de tarihi varlıklar bakımından zengindir.Edirne’de Mimar Sinan’ın yapıtı Selimiye Ca-mii, Adıyaman’daki Nemrut,İzmir Selçuk’ta Efes Antik Kenti, Trabzon’da Sümela Manastırı,İstanbul’da Top-kapı Sarayı, Ayasofya, Ankara’da Anıtkabir, Müzeler, Çorumda Alacahöyük, Erzurum’da Çifte Minareli Medrese, Sivas’ta Gök Medrese,Çanakkale Truva atı  Doğal varlıklarımız ise Kapadokya’da Peribacaları, Denizli’de Pamukkale, Balıkesir’de Kuş Cenneti, Kas-tamonu’da Ilıca Şelalesi, Antalya’da Düden Şelalesi ve Damlataş Mağarası, Bolu’da Abant Gölü, Bursa’da Uludağ….
Zengin Kültürümüz
   Bir topluma ait değerlerin tümüne verilen addır.Yani toplumun tarihi, gelenek ve görenekleri, yaşam tarzı o toplumun kültürel özellikleridir.
Milli kültürümüz ülkemizin hemen her yanında geçerli olan kültürel değerlere verilen isimdir.Ancak bazı kültü-rel özellikler bir bölgeden başka bölgeye geçildiğinde değişimler gösterebilir.Kültürümüzü oluşturan dini ve milli bayramlar her yerde coşkuyla kutlanır.Manevi de-ğerler bakımından milli kültürümüz her yerde aynı iken maddi kültür unsurları (yemek, giyim..) bölgesel deği-şimler gösterebilir.Dil, edebi eserler, dini-milli bayram-lar, halk oyunları.. kültürümüzü oluşturan unsurlardır.
Kültürel faklılıklarımızın nedenleri; coğrafi şartlar, gelenekler, kültürel etkileşim, eğitim vb. etkilidir.
Yemekler:Hatay’ın künefesi/hirisi, Afyon’un kaymağı Malatya’nın kaysısı, Kayseri’nin pastırması,İzmit’in piş maniyesi, Bursa’nınİskender kebabı, Van’ın otlu peyni-ri, Balıkesir’in hoşmerimi, Mersin’in tantunisi, Gazian-tep’in baklavası, Maraşâ€™ın dondurması, Adana’nın ke-babı, Diyarbakır’ın karpuzu, Karadeniz’in hamsisi, Ege’nin zeytinyağlı yemekleri, Doğu Anadolu’nun et yemekleri
Halk Oyunları;Ankara’nın misket ve fidaydası,Elazığ-’ın çaydaçırası, Artvin’in atabarı, Konya’nın kaşık oyu-nu, Karadeniz’in horonu, Ege’nin zeybeği, Trakya’nın çiftetelli ve hora, Doğu ve Güney Doğu Anadolu’nun halayları
Hayvanları:Ankara’nın keçisi ve kedisi, Denizli’nin ho-rozu, Van’ın kedisi,Sivas’ın kangal köpeği, Adıyaman-’ın kelaynak kuşları, Mardin’in güvercinleri, Tunceli’nin kartalı
Ürünleri:Kocaeli/Hereke halı, Isparta’nın gül suyu, Kü-tahya’nın porseleni, Eskişehir’in lüle taşı, Erzurum’un oltu taşı, Uşak’ın battaniyesi,İzmir/Menemen testisi
Atatürk’ü Anlamak
Mustafa Kemal 1905 yılında Harp Akademisini bitire-rek Şam’da askerlik görevine başlamıştır.Mustafa Ke-mal öğrencilik yıllarından itibaren ülkenin içinde olduğu durumu gözden geçirip; çözümler aramaya başlamıştır. Öğretmenlerinin fikirlerinden, okuduğu Türk ve yabancı düşünürlerin kitaplarından etkilenmiştir.
Atatürk’ün ekonomide, bilimde, sanatta, siyasi ve sos-yal alandaki hedefleri Atatürkçü düşünce sistemini orta ya çıkarmıştır.Atatürkçülük; Türk milletinin, bugün ve gelecekte tam bağımsızlığa, huzur ve refaha sahip ol-ması; devletin, millet egemenliği esasına dayandırılma- sı, aklın ve ilmin rehberliğinde, Türk kültürünün çağdaş uygarlık düzeyi üzerine çıkarılması amacını hedef alır.
Atatürkçüğün Nitelikleri:1.Tam bağımsızlığa dayanır.
2.Gerçekçi, akla ve mantığa uygundur.
3.Millet egemenliğini esas alır, milletin yönetimde söz sahibi olmasını savunur.
4.Türk toplumunun ihtiyaçlarından doğdu.
5.Toplumda sınıflaşma ve sınıf kavgalarını reddeder.
6.Ýlericiliği, barışçılığı ve laikliği savunur.
7.Kabul edilmesinde hiçbir iç ve dış baskı yoktur.
8.Taassubu reddeder.
Atatürkİlkeleri
1-Cumhuriyetçilik         2-Milliyetçilik          3-Halkçılık
4-Devletçilik                 5-Laiklik                 6-Ýnkılâpçılık
1.Halkın Yönetimi: Cumhuriyet
Osmanlı Devleti’nde başta bir padişah bulunuyordu.Ül ke yönetiminde padişahın yetkileri vardı ancak halkın herhangi bir söz hakkı yoktu.Ýşte bu nedenlerle Atatürk padişahlık yönetimine son vermiş; cumhuriyeti ilan et-miştir(29 Ekim 1923).Cumhuriyetçilik; devletin cumhuri-yet yönetimi ile yönetilmesidir.Cumhuriyet; halkın kendi kendini yönetmesidir.Cumhuriyet yönetiminde halk se-çimler yoluyla kendini yönetecek kişileri (muhtar, bele-diye başkanı, milletvekilleri) belli bir süre için seçer. Cumhuriyet ile demokratik katılım sağlanmış, millet yö-netimde söz sahibi olmuştur. 
Cumhuriyetçilik ilkesi ile (Yönetim);
1. TBMM açıldı (23 Nisan 1920) 2. Saltanat kaldırıldı.
3. Halifelik kaldırıldı.           4. Çok partili hayata geçildi.
2.Birlik ve Beraberliğimizin Dayanağı: Milliyetçilik
  Milliyetçilik; milli kültür ve değerlerimizi koruyarak, iç ve dış tehditler karşısında birlik içersinde yaşamamızı esas alır.Milliyetçilik; Türk ulusunun birlik ve beraberli-ğinin temelini oluşturur. 
Milliyetçilik ilkesi ile;
1. Türk Medeni Kanunu çıkardı. (1926)
2. Türk Tarih Kurumu kurdu. (1931)
3. Türk Dil Kurumu kurdu. (1932)
3.Eşit Vatandaşlık: Halkçılık
Halk, bir ülkede yaşayan o ülkeyi vatan bilen insan top luluğudur.Halkçılık; demokrasi, halk yönetimi, herkesin eşit olması ve toplumun dayanışma içinde bulunması esasına dayanır.
Halkçılık ilkesi ile;
1. Türk Medeni Kanunu çıkardı. (1926)
2. Şapka giymesi hakkında kanunun kabulü. (1925)
3. Kadınlara siyasi hakların verilmesi. (1934)
4. Soyadı kanunun kabulü. (1934)
Şapka giymesi hakkında kanun Kastamonu’da kabul e-dildi ve kıyafette birlik beraberlik sağlandı.
Kadınlara 1934 yılında siyasi haklar verilerek yönetim-de söz sahibi olmaları sağlandı.Böylece milletvekili seç me ve seçilme hakkına sahip oldular.
Türk Medeni Kanunu ile;
1. Kadın erkek eşitliği sağlandı.
2. Resmi nikah ve tek eşle evlilik esas alındı.
3. Boşanma hakkı kadına da tanındı.
4. Mirasta kadın ve erkeğin eşit pay alamsı sağlandı.
Soyadı kanunu ile; ağa, paşa efendi gibi unvan b-ve lakaplar kaldırılarak; her aileye bir soyadı verildi.
4.Halk Devlet El Ele Güçlü Ekonomiye: Devletçilik
Devletçilik; ekonomide vatandaş ile devletin işbirliği i-çinde olmasıdır.Devletçilik ekonomik alanda vatandaş-ların yapamayacağı büyük yatırımları devletin yapma-sıdır.
Devletçilik ilkesi ile;
1. Devletin fabrikalar kurması.
2. Demiryollarını yapması.
3. Devletin Etibank, Sümerbank gibi kuruluşlar açması
5.Akıl ve Bilim Rehberliğinde: Laiklik
  Laiklik; din ve devlet işlerinin birbirinde ayrılmasıdır. Osmanlı devletinde padişahlar din ve devlet işlerini be-raber yürütüyordu.Atatürk; “saltanat ve hilafeti” kaldıra- rak ulusal egemenliğin olmadığı bu düzene son verdi.
Laiklik ilkesi ile;
1. Saltanat kaldırıldı.        2. Medreselerin kapatılması
3. Halifelik kaldırıldı. 4. Tekke ve türbelerin kapatılması
Yeniye,İyiye, Güzele Doğruİlerlemek:İnkılapçılık
Ýnkılapçılık, bir durumdan bir duruma geçiş değişim an-lamına gelmektedir.Atatürk, yaptığı inkılaplar ile yeniyi, güzeli, çağdaş değerleri Türk milletine kazandırmıştır.

Ýnkılapçılık ilkesi ile;
-Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretim birliği);Bütün okul-lar MEB bağlandı.Medreseler kapatılarak; ilkokul, orta-okul, lise ve üniversiteler açıldı.
-Arap harfleri yerine Latin harfleri kabul edilerek “Millet Mektepleri” açıldı.
-Hicri ve Rumi takvim yerine Miladi takvim kabul edildi.
-Güneşâ€™in batışın göre ayarlanan saat sistemi yerine; uluslar arası saat dilimi kabul edildi.Hafta tatili Cuma’-dan Pazar’a alındı.
-Ağırlık ölçüsü “okka” yerine “kilogram”; uzunluk ölçüsü “arşın, endaze” yerine “metre” kabul edildi.
Not:Yapılan bu inkılapların amacı batı ülkeleri ile bir-liktelik sağlamak; karışıklıkları önlemekti.
Atatürkİlkelerine Sahip Çıkıyoruz
Türkiye Cumhuriyetinin temeli Atatürkİlkelerine daya- nır.Bu nedenle Atatürkİlkelerine sahip çıkmak ve onları gelecek nesillere aktarmak hepimizin görevidir. Ken-dimizi iyi yetiştirip; birlik ve beraberlik içinde Atatürk’ün koyduğu hedefler doğrultusunda çalışmalıyız.
Atatürkİlkeleri; Bağımsızlık ve özgürlük, vatan ve mil-let sevgisi, güçlü ekonomi, çağdaş uygarlık, milli kül-tür, akıl ve bilim, eşitlik, millet egemenliği, milli dil ve ta-rih esaslarına dayanır.
Atatürk’ün Son Günleri
  Ulusal birlik ve beraberliği sağlayan Atatürk’ün sağlığı 1937’den itibaren kötüleşmeye başladı.O yıllarda Ha-tay ülkemizin sınırları dışında kalmıştı.Atatürk Hatay ili-nin Türkiye sınırları içinde görmek istiyordu.Bu yüzden doktorların uyarılarına rağmen, güney illerini kapsayan bir geziye çıktı.Bu geziden sonra Atatürk’ün rahatsızlığı arttı.Hazırladığı vasiyeti ile servetinin bir bölümünü Türk Tarih Kurumu ve Türk Tarih Kurumuna bağışladı. Son isteği Cumhuriyetin 15 yıl kutlamaları için Ankara’ ya gitmekti.Ancak Cumhuriyet Bayramınıİstanbul Dol-mabahçe’de geçirdi.
  Atatürk 10 Kasım 1938 Perşembe günü saat 9.05’de hayata veda etti.Atatürk’ün naşı önce Ankara Etnograf- ya Müzesi’nden alınarak Anıtkabir’e nakledildi.