Sosyal bilgiler 4.sınıf Dünyamızın yapısı ders notu

[Sosyal Bilgiler1]

DÜNYA'MIZIN YAPISI

** Dünya'mız dıştan içe doğru 5 katmandan oluşmuştur. Bunlar sırasıyla;

1. DÜNYA'NIN GÖZLENEBÝLÝR KATMANLARI:

A.   HAVA KATMANI ( ATMOSFER ) :

Dünya'nın etrafını çepeçevre saran gazlar topluluğudur.Atmosfer içinde canlıların solunum yapabilmesi için oksijen bulunur. Ayrıca azot, karbondioksit gazları da  hava kürenin içinde yer alır.Hava katmanı renksiz olduğundan dolayı görülmez ancak hissedilir.
Kağıt parçasını yüzümüze doğru salladığımızda hissettiğimiz esinti hava katmanıdır.

Toprakta ve suda da canlıların yaşayabilmesi için hava bulunmaktadır.




B.   SU KATMANI :
Su küre denizler, okyanuslar, göller, yer altı suları ve nehirlerden oluşur. Dünya'mızın dörtte üçü su, dörtte biri ise karadır.

Dünya'mızdaki büyük su kütlelerine okyanus adı verilir. Dünya'mızda üç tane okyanus vardır. Bunlar; Atlas, Hint ve Büyük okyanustur.



C.   YER KÜRE ( TAŞ KÜRE ):

Ýnsanların, kara hayvanları ve kara bitkilerinin üzerinde yaşadığı katı yüzeydir.



Dünya'mızda ki büyük kara parçalarına kıta adı verilir. Dünya'mızın üzerinde 6 tane kıta vardır. Bunlar; Asya, Amerika, Avrupa, Afrika, Avustralya ve Antartika 'dır.

Ülkemiz Türkiye ,Asya ve Avrupa kıtaları üzerinde yer almaktadır. Ülkemiz topraklarının az bir kısmı Avrupa Kıtasında, geri kalan büyük kısmı ise Asya Kıtasında bulunmaktadır.

2. DÜNYA'NIN GÖZLENEMEYEN KATMANLARI:

D.   MAGMA KATMANI ( ATEŞ KÜRE ):

Yer kürenin bittiği yerden itibaren başlayan katmandır. Ateş küre oldukça sıcaktır. Bu nedenle burada bulunan maddeler sıvı ( akışkan)  haldedir.

Magma katmanında bulunan akışkan maddeler yer kürenin bazı yerlerinde yüzeye çıkar. Böylece yanar dağlar oluşur. Yanardağların içinden çıkan sıcak ve akışkan maddelere lav adı verilir.



E.   AÐIR KÜRE ( ÇEKÝRDEK ) :

Dünya'mızın en içinde yer alan katmandır. Buradaki sıcaklık magma katmanından daha fazladır. Basınç nedeniyle bu katmanda bulunan maddeler katı haldedir.


     


BUNLARI BÝLÝYOR MUSUNUZ ?

•   Yer kabuğu Dünya'nın en ince katmanıdır. Kalınlığı 6 – 70 km arasında değişir. Yer kabuğunun en kalın olduğu yerler dağların altındadır.
•   Ateş küre ise kalınlık açısından 2. sırada yer alır. Ateş küre yaklaşık 3000 km kalınlığındadır.
•   Dünya'nın en kalın katmanı ise Ağır küredir. Bu katmanın sıcaklığı 5000 derecedir.


KAYAÇLAR

*Kayaçlar; magma tabakasının yer kabuğunun altına veya üstüne sızması sonucu oluşan büyük ve sert parçalardır.

*Kayaçlar ; rüzgar, yağmur, ani sıcaklık değişiklikleri, bitki köklerinin kayaçların içerisine uzanması gibi nedenlerle aşınırlar. Bu aşınma sonucu ufalanıp kaya, taş, çakıl, kum ve toprak oluştururlar.

*Kayaçların yapısında mineraller bulunur. Mineraller; renk, şekil, sertlik, yumuşaklık, su geçirgenliği bakımından farklılık gösterirler.

*Minerallerin ekonomik değeri  olanlarına maden adı verilir. Madenler az bulundukları için çok değerlidir. Örneğin; altın, elmas, safir, zümrüt, yakut, gümüş, demir, bakır, bor vb.

           
bor madeni       altın madeni   zümrüt


TOPRAK VE EREZYON


*  Toprak, kayaçların rüzgar, su, hava sıcaklığındaki değişmeler sonucu ufalanmasıyla oluşur. Doğal nedenlerle ufalanan kayalara ölü bitki ve hayvan atıkları karışır. Toprak oluşumunda don olayları ve bitki kökleri de etkilidir.
*   Toprak oluşumu binlerce yılda gerçekleşir. Topraklar bütün canlılar için çok önemlidir.

  *  Rüzgar ve su etkisiyle toprağın taşınmasına erezyon denir. Erezyon sonucunda toprak kullanılmaz hale gelir yani yok olur.

* Erezyonu önlemek için yamaçlar ağaçlandırılmalıdır.

  *   Humus olmadan toprakta hiç bir şey yetişmez. Humus bitkisel ve hayvansal atıkların zamanla çürümesi sonucu ortaya çıkar. Toprağın en üst katmanı humus bakımından oldukça zengindir.



ÇEVRE KÝRLÝLÝÐÝ

*Toprak, hava ve su olmadan canlılar yaşamlarını sürdüremez. Bu nedenle toprak, hava ve suyu kirletmemeli, bunların korunması için gerekli bütün tedbirler alınmalıdır.

*Evlerden ve sanayi tesislerinden çıkan plastik, cam, naylon, metal atıkları toprağın kirlenmesine neden olur. Bunu önlemek için bu tür atıkları geri dönüşüme kazandırmalıyız.Canlı kökenle atıkları ise işleyerek doğal gübre olarak kullanabiliriz.

*Hava kirliliği ise akciğer hastalıklarına ve asit yağmurlarına yol açar. Asit yağmurları ise deri hastalıklarına ve ormanların tahrip olmasına neden olur. Hava kirliliğin önlemek için kullandığımız yakıta dikkat etmeliyiz. Fabrika bacalarına filtre takılmalı.

* Sularımızı kirletmemeliyiz Aksi halde susuz kalabiliriz. Çevremizdeki denizleri, nehirleri , gölleri temiz tutmalı ve onları korumalıyız.Suyu boş yere harcamamalıyız.

* UNUTMAYALIM; DOÐAL KAYNAKLAR SINIRSIZ DEÐÝLDÝR.

[PeRi]

SAÐOLUNN