Arta Asya Türk Devletleri Kısa Özellikleri ile Özet

[velikz]

### AVRUPA HUN DEVLETİ 

- **Kuruluş ve İlk Liderler**: Hunlar, Balamir liderliğinde 375 yılında Karadeniz'in kuzeyinden batıya geçerek Tuna boylarına ulaştılar. 378 yılında Balamir'in ardından Uldız liderliğinde Türkler ilk kez Anadolu'ya ayak bastılar. 
- **Attila Dönemi**: Avrupa Hun Devleti'nin en parlak dönemi Attila ile başladı. Bizans ile Margos ve Anatolyus Antlaşmaları imzalanarak devletin gücü pekiştirildi. Attila, babadan oğula geçen bir hükümdarlık sistemi getirerek siyasi bir düzen oluşturdu. 
- **Kültürel Etkiler**: Hunlar, pantolon ve ceket gibi giyim tarzlarını, at koşum takımlarını ve eyerleme yöntemlerini Avrupa'ya tanıttılar. Avrupa orduları, Türk ordusu düzenini örnek alarak yeniden yapılandı. 
- **Son Dönem ve Çöküş**: Attila'nın ardından oğulları İlek, Dengizik ve İrnek devleti yönetti ancak bu dönemde devlet zayıflayarak dağıldı. 

---

### I. KÖK TÜRK DEVLETİ 

- **Kuruluş ve İlk Lider**: 552 yılında kurulan Kök Türk Devleti, Asya Hun Devleti'nden sonra Orta Asya'da kurulan ikinci büyük Türk devleti olup "Türk" adını ilk kez devlet adı olarak kullanmıştır. Devletin kurucusu Bumin Kağan, Ötüken'i başkent yaptı. 
- **Parlak Dönem**: Mukan Kağan döneminde Kök Türkler, siyasi ve askeri alanda en güçlü dönemlerini yaşadılar. 
- **Dini ve Sosyal Gelişmeler**: Tapo Kağan döneminde Budizm benimsenmek istenmiş ancak bu, halk ve ileri gelenler tarafından hoş karşılanmamıştır. 

---

### II. KÖK TÜRK (KUTLUK) DEVLETİ 

- **Yeniden Kuruluş**: 682 yılında Kutluk Kağan önderliğinde bağımsızlık kazanılmış ve Karakurum başkent yapılmıştır. Kutluk Kağan "İlteriş" unvanını almıştır. 
- **Genişleme ve Güçlenme**: Kapgan Kağan döneminde birçok Türk boyu birleştirilerek Türk birliği büyük ölçüde sağlanmıştır. 
- **Parlak Dönem**: Bilge Kağan ve veziri Tonyukuk döneminde devlet en güçlü dönemini yaşamış, kültürel ve askeri alanda önemli başarılar elde edilmiştir. 
- **Orhun Yazıtları**: II. Kök Türk Devleti'nden kalan Orhun Yazıtları, Türk tarihinin ve edebiyatının ilk yazılı belgeleri olup devlet anlayışını ve halk-devlet ilişkilerini yansıtmaktadır. 

---

### UYGUR DEVLETİ 

- **Kuruluş ve İlk Dönem**: 744 yılında Kutluk Bilge Kül Kağan tarafından kurulan Uygur Devleti, Ötüken'den Orhun Nehri kıyısındaki Karabalgasun'a taşınmıştır. 
- **Parlak Dönem**: Moyen-Çur döneminde Uygur Devleti siyasi ve ekonomik açıdan en parlak dönemini yaşamıştır. 
- **Maniheizm'in Kabulü**: Bögü Kağan döneminde Maniheizm resmi din olarak kabul edilmiş, bu dine uygun tapınaklar inşa edilmiştir. Ancak Maniheizm halk arasında yaygınlaşmamış, sadece yönetici kesimde benimsenmiştir. 
- **Çöküş**: 840 yılında Kırgızlar Uygur başkentine saldırarak hakanı öldürmüş ve devleti sona erdirmiştir. 
- **Turfan Uygurları**: Uygurlar, Moğolların yönetiminde önemli görevler üstlenmiş ve Türk kültürünün Moğollar arasında yayılmasını sağlamışlardır. 

--- 
Bu devletler, Türk tarihinin ve kültürünün şekillenmesinde önemli birer kilometre taşıdır. Avrupa Hunları, Kök Türkler ve Uygurlar; hem Türk dünyasını hem de dünya tarihini derinden etkilemişlerdir.

[velikz]