EĞİTİM-ÖĞRETİM LİDERLİĞİ
YÖNETİM VE LİDERLİK
v Yönetim;insan gücü,bilgi,teknoloji,mali ve fiziki olanaklar gibi kurumun sahip olduğu kaynakların amaçları gerçekleştirmek için kullanım işidir ve kurumsal bir yetkiye dayanır.
v Yönetimin ilgi ve faaliyet alanı insandır.
v Yönetici;başkaları tarafından o pozisyona getirilmiş,başkaları adına çalışan,önceden belirlenmiş hedeflere ulaşmak için işleri planlayan,uygulayan ve denetleyen kişidir.Yönetici,sorumluluklarını yerine getirebilmek için yasal gücünü ve yetkisini kullanır.
v Liderlik;kişi veya kişileri belirli amaçlar etrafında toplayabilme ve söz konusu amaçların başarılması konusunda onları etkileyebilme,yönlendirebilme ve esin kaynağı olabilme yeteneğidir.Liderlik en kısa tanımıyla insanları etki altında bırakabilme gücüdür.Liderlik konusunda yapılmış tanımların ortak noktası “insanları etkileyebilme”dir.Liderlik ancak ortak bir amacın varlığı,ulaşılacak bir hedefin bulunması,paylaşılacak bir vizyonun ve misyonun bulunması durumunda işlevlik kazanır.
v Liderlik,bir kişinin diğerlerini yönlendirme ve onların davranışlarını olumlu yönde etkileme yeteneğidir. Liderlik; “lider ile grup arasındaki etkileşimdir.”
v Liderler, izleyenleri etkileme sürecinde bir çok güç kaynağını kullanabilir.Bu kaynaklar meşru güç,ödüllendirme gücü,zorlayıcı güç,uzmanlık gücü ve benzeşim gücüdür.
MEŞRU GÜÇ / MAKAM GÜCÜ : Örgütteki hiyerarşik pozisyonundan kaynaklanan ve örgüt içerisindeki statüsünden gelen güçtür. Otoriteyi ifade eder. Liderin gücü sahip olduğu makam ile özdeşleştirilir ve bu liderin belirli bir otoritesinin varlığı kabul edilir.
ÖDÜLLENDİRME GÜCÜ : Liderlerin astlarının yeteneklerini, çalışmalarını değerlendirdikleri güç olup lider için astlarını / izleyenlerini etkilemede önemli bir faktördür. Ödüllendirme, çalışanların motivasyonları üzerinde önemli bir etkiye sahiptir ve bunu sağlayan kişiye karşı bağlılıkta katkı sağlar. Ödül gücü yalnızca maddi olmayıp, sözlü olarak takdir etme, onurlandırma gibi davranışlar da liderin ödüllendirme gücünü yansıtır.
ZORLAYICI GÜÇ : Ödüllendirme gücünün karşıtı zorlayıcı güçtür. Astın hata yapması durumunda cezalandırma yetkisine sahip bir liderin var olduğu algısıdır. Cezalandırmak, liderin otoritesini ifade etmektedir. Zorlayıcı güç kullanımında etkili olan cezalandırma, örgüt için zararlı davranışların önlenmesinde kullanılır. Ancak, zor kullanma aynı zamanda çalışanların kızgınlığına ve verimin düşmesine de yol açabilir.
UZMANLIK GÜCÜ : Uzmanlık gücü; bir astın, lideri tecrübeli ya da bilgili algılaması ile ilgili olduğu gibi grubun ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak liderin sahip olduğu özel yetenek ve bilgilerdir. Bilgi ne kadar önemli ise ve ne kadar az kişi bu bilgiye ulaşabilirse kişinin sahip olduğu uzmanlık gücü o kadar fazladır.
BENZEŞİM (KARİZMATİK) GÜÇ : Liderin izleyenler üzerindeki etkisini ve saygısını yansıtan güçtür. Karizmatik güç doğrudan liderin kişiliği ile ilgilidir.
v Liderlik ve yöneticilik birbirlerine yakın kavramlar olmakla beraber eş değer sözcükler değildir. Yöneticilik, “resmi” ya da “formal” bir durum iken liderlik grup tarafından seçilen kişiye, yine grup tarafından verilen bir niteliktir.
Yönetimin özünde otorite, emir verme, rasyonalite, kurallar, prosedürler, kontrol yer aldığı halde; liderliğin özünde temelde, yaratıcılık, belirsizliklerle baş etme, risk alma, duygusallık, değerler, meydan okuma gibi konular öne çıkmakta; esas itibariyle de insanların duygu ve düşüncelerini belli hedeflere dönük olarak etkileyip yönlendirebilme konusu önem kazanmaktadır. Bu durum, liderin yöneticiden farklı bazı özellik, yeterlik ve güçlere sahip olmasını gerektirmektedir.
Lider; başkalarını etkileyebilen, nereye, nasıl gidileceğini gösteren, hedef ve misyon koyan yani yol gösteren rehber bir kişidir.
Liderliğin özü, liderin başkalarını etkileyebilmesi oluşturmaktadır. Etkileme süreci liderin elindeki güçler ile doğru orantılıdır.
Liderlik; yöneticilik anlayışının bitişiyle birlikte başlar. Bu başlangıç, kontrol ve inceleme, ödül ve ceza yöntemlerinin yerine yenilikçiliğin, bireysel özellikler ve cesaretli adımların motive edildiği andır.
Yönetsel davranış ile liderlik davranışını birbirinden ayırmaya çalışan Lipham’a göre liderlik bir örgütün amaçlarını gerçekleştirmek ya da amaçları değiştirmek için yeni yapı ve prosedürün başlatılmasıdır.
Lider; değişmeyle ilgilenir, yönlendiricidir, otoritesi morale dayalıdır, izleyenlere mücadele ruhu aşılar, vizyon sahibidir, paylaşılmış amaca dayalı gücü vardır, güdüler, ilham verir ve aydınlatır. Yönetici; yapıyı korumayla ilgilenir, yöneticidir, otoritesi bürokratik yapıya dayalıdır, ödül ve cezaya dayalı gücü vardır, denetler, düzenler ve eşgüdümler.