1.DÜNYA SAVAŞIN NEDENLERİ(Sosyal Bilgiler 8 )

I.Dünya savaşı öncesinde bütün dünyayı önemli ölçüde etkileyen başlıca olaylar şunlardır:

1)FRANSIZ İHTİLALİNİN ETKİSİ:Fransız ihtilaliyle dünyaya yayılan düşünceler,devlet ve toplum hayatında birçok köklü değişikliğe neden olmuştur.Bu düşünceler siyasi olayları etkilemenin yanında,sosyal içerikli hareketleri de ortaya çıkarmıştır.Milliyetçilik hareketleri özellikle XIX. Ve XX. Yüzyıllarda etkili olmuştur.İtalya ve Almanya’nın kuruluşu 1830 ve 1848 ihtilalleri gibi bir çok olay,milliyetçilik düşüncesinin sonucu olarak ortaya çıkarmıştır.

Avrupa ve Orta Doğu’daki bu hareketlilik,hiç kuşkusuz devletler arası ilişkileri de etkilemiştir.Zaman zaman bu isyanları kışkırtan devletler,gelecekte kendileri içinde tehdit unsuru olacak olan milliyetçilik düşüncesinin daha da güçlenmesine neden olmuşlardır.

2)SANAYİ İNKILABININ(ENDÜSTRİ DEVRİMİ) ETKİSİ:XIX.yüzyılda etkisini iyice artıran sanayileşme hareketleri,sadece Avrupa ve Asya ile sınırlı kalmayıp,büyük devletlerin eliyle bütün dünyayı etkileyecek bir durum aldı.Ham madde ve Pazar arayışları daha da artarak sömürgeci devletler arasındaki rekabetin artmasına neden olmuştur.Bu gelişmeler,devletleri sınırsız bir silahlanma yarışına itmiş ve çıkar çatışmaları da devletler arası bloklaşmalara neden olmuştur.

ÖZEL NEDENLER

Bu konuyu daha iyi anlayabilmek için bazı devletlerin genel durumuna bakmak gerekir:

ALMANYA:1871’de Prusya Krallığı önderliğinde Alman milli birliği kurulmuştur.Kısa zamanda güçlü bir devlet olmayı hedefleyen Almanya sanayisi için gerekli olan maden kömürü ihtiyacını karşılayabilmek için Fransa’ya ait olan Alsas-Loren bölgesini işgal etmiştir.Bu nedenle Alman-Fransız ilişkileri bozulmuştur.Dünyanın en güçlü devleti olabilmek denizlerde de üstünlüğü sağlamakla gerçekleşebilirdi.Bu nedenle donanmasını hızla güçlendiren Almanya deniz hakimiyeti konusunda İngiltere ile karşı karşıya gelmiştir.Almanya sanayisini hızla geliştirdikten sonra Pazar arayışına başlamıştır.Avusturya-Macaristan,Bulgaristan ve Osmanlı Devleti’nin durumu Almanya’nın bu devletlerle olan politikasını etkilemiştir.Balkanlarda Panslavizm akımını yaymaya çalışan Rusya’ya karşı Almanya mevcut yönetimlerin devam etmesinden yana bir siyaset izlemiştir.Bu nedenle alman-Rus ilişkileri de gergin bir havaya girmiştir.

İTALYA:1870’te Piyemonte Krallığı önderliğinde ulusal birliği kuran İtalya,Akdenizde güçlü bir devlet olabilmek için diğer devletlerin yardımına ihtiyaç duymuştur.Almanya bu fırsatı değerlendirerek İtalya’ya her konuda destek sağlamış,bunun sonunda Almanya ile İtalya arasında bir ittifak antlaşması imzalanmıştır.Örneğin 1911’de İtalya Almanya’yı uluslar arası alanda büyük sıkıntıya sokarak Trablusgarp’ı işgal etmiştir.İngiltere ve Fransa İtalya’nın bu durumunu yakından izleyerek Almanya-İtalya yakınlaşmasının bozulması için fırsatları değerlendirmeye çalışmışlardır.

AVUSTURYA-MACARİSTAN İMPARATORLUĞU:Çok uluslu bir yapıya sahip olan Avusturya-Macaristan Rusya’nın Balkanlarda uygulamak istediği Panslavizm akımına karşı olmuştur.Balkanlarda küçük Slav devletleri kurulmasına karşı çıkmıştır.Sırbistan’ın bölgedeki yıkıcı faaliyetleri nedeniyle Avusturya-Macaristan en kısa zamanda Sırbistan’ı ortadan kaldırmayı planlamıştır.Bunun sonrasında meydana gelen gelişmeler I.Dünya Savaşının çıkmasına neden olmuştur.Adriyatik Denizinde de hakimiyet alanını genişletmek isteyen Avusturya-Macaristan ile İtalya arasında “Dalmaçya kıyıları sorunu “ortaya çıkmıştır.Avusturya-Macaristan’ın bir Germen handan tarafından yönetilmesi ve diğer özellikleri Almanya ile yakınlaşmasına neden olmuştur.Bu nedenle I.Dünya Savaşı öncesinde Balkanlar’da Rusya’nın Slavcılık politikalarına karşı,Avusturya-Macaristan ve Almanya’nın Germen egemenliği politikaları görülmüştür.

İNGİLTERE:XIX.yüzyılda büyük sömürgelere ve güçlü bir donanmaya sahip olan İngiltere tartışılmaz üstünlüğünün özellikle Almanya tarafından tehdit edilmesi nedeniyle Almanya’ya karşı her türlü girişimi desteklemiştir.

FRANSA:Alsas-Loren bölgesini geri almak ve Almanya’nın daha fazla büyümesini engellemek için her fırsatı değerlendirmeye çalışmıştır.Bu nedenle İngiltere ile işbirliği yapmıştır.

RUSYA:Panslavizm politikasını uygulayarak Balkanlarda Rus etkinliğini artırmak istemiştir.Böylece Rusya Boğazlara hakim olmayı ve sıcak denizlere daha rahat ulaşmayı amaçlamıştır.Fakat Almanya’nın Balkanlarda Slavcılık akımlarına karşı Germen hakimiyetini desteklemesi,Balkanlarda Avusturya-Macaristan’ın etkinliğini artırmak istemesi Rusya’yı Almanya ve Avusturya-Macaristan ile karşı karşıya getirmiştir.

BULGARİSTAN:II.Balkan Savaşında diğer Balkan devletlerine toprak vermek zorunda kaldığı için içe dönük bir siyaset izlemiştir.Fakat kaybettiği toprakları alabilmek ve Balkanlar’da eski gücüne ulaşabilmek amacıyla Almanya ile yakınlaşmaya çalışmıştır.

OSMANLI DEVLETİ:Her konuda geri kalmış olan Osmanlı Devletinin yöneticileri Almanya ile birlikte hareket ettiği takdirde son dönemde kaybedilen bazı yerlerin geri alınabileceğine inanmışlardır.

İTTİFAK VE İTİLAF BLOKLARININ OLUŞMASI

Yukarıda anlattığımız siyasi ve ekonomik çekişmeler devletlerin İttifak ve İtilaf bloğu olarak iki gruba ayrılmasına neden olmuştur.

İttifak Devletleri(Almanya,Avusturya-Macaristan, İtalya)

İtilaf Devletleri(İngiltere,Fransa,Rusya)

Yukarıdaki gruplar savaş başladıktan sonra değişmiştir.İttifak grubuna Osmanlı Devleti ve Bulgaristan katılırken İtalya savaş sırasında İtilaf devletleri grubuna katılmıştır.Savaşın başlamasından sonra İtilaf grubuna İtalya’dan başka Sırbistan,Japonya,Romanya,ABD ve Yunanistan da katılmıştır.

SAVAŞIN BAŞLAMASI VE YAYILMASI

28 Haziran 1914’te Saraybosna’yı ziyaret eden Avusturya-Macaristan veliahdı ve eşinin bir Sırplı tarafından öldürülmesi üzerine Avusturya-Macaristan Sırbistan’a savaş açmıştır.Rusya ve Fransa Sırbistan’ı destekleyince Almanya da Avusturya-Macaristan’ın yanında yer almış,böylece savaş kısa zamanda yayılmıştır.Almanya’nın Belçika’ya da savaş açması üzerine İngiltere’nin Belçika yanında savaşa katılması savaşın denizlere de yayılmasına neden olmuştur.

Almanya Atlas Okyanusunda İngiliz donanmasıyla iyi mücadele edebilmek için Uzakdoğu’ daki donanmasının büyük bir kısmını Atlas Okyanusuna çekmiştir.Bu nedenle Almanya’nın Uzakdoğu’daki sömürgelerinin güvenliği zayıflamıştır.Avrupa’daki bu karışıklıklardan yararlanan Japonya kısa sürede Uzakdoğu’daki Alman sömürgelerini ele geçirmiştir.Böylece Japonya savaş sırasında en kısa zamanda amacına ulaşan devlet olmuştur.