Meslek Edindiren Kurumlar
Osmanlı Türkçesinde eğitime ‘terbiye’ denirdi. Sizce neden?
Kişinin mesleki eğitimi kadar meslek ahlakına(etiğine) sahip olmasına yönelik eğitim verilirdi. Zira bu şekilde hedeflenen iyi insan yetiştirilebilirdi. Osmanlıda Meslek Edindiren Kurumlar
Osmanlı ülkesinde, her mahallede bulunan sıbyan mekteplerine alınan 5-6 yaşındaki çocuklara, okuma-yazma, dört işlem matematik ve Kuran-ı Kerim öğretilirdi.
Ahi(Lonca) teşkilatı, 13.yy.da Anadolu’da kurulmuş esnaf ve sanatkârların birliğine denir. Bu teşkilat asırlarca esnaf ve sanatkârlara rehberlik ederek, çalışma ilkelerini belirlemiştir. Aynı zamanda mesleki eğitim/öğretim kurumu idi.
* Ahi teşkilatındaki eğitimin aşamaları nelerdir?
Yamaklık- Çıraklık – Kalfalık – Ustalık
Osmanlıda Meslek Edindiren Kurumlar
Ahiliğin temeli, mesleğin tüm inceliklerini öğretmek yanında üstün ahlaka sahip meslek erbabı yetiştirmektir.
Ahilikte usta-kalfa-çırak sistemi vardı. 12-13 yaşındaki çocuk, velisi tarafından yeteneklerine uygun bir zanaat faaliyeti gösteren ustanın yanına çırak olarak verilirdi. Çocuğu önceleri kolay işlerde görevlendiren usta, çırağın dürüstlüğü ve çalışkanlığı hakkında fikir sahibi olurdu.
Öte yandan ustalar, çıraklığın arkadaş seçimine de dikkat ederlerdi.. Sizce neden?
Arkadaş seçiminin çırağın ahlakına-dürüstlüğüne dair bir işaret olarak görürlerdi. Kötü-yanlış arkadaşların çırağı yanlış davranışlara sürükleyebileceğine inanırlardı.
“Ahi teşkilatının kurucusu olan Ahi Evran’ın yaşadığı dönemde, Kırşehir’de, Ayşe Hatun isimli kadın, oğlunu yanına alarak kunduracı çarşısına gider. Çarşıdaki Hasan Usta’nın dükkânından oğluna bir çift pabuç alır. Bir süre sonra pabucun dikişleri sökülmeye başlar. Ayşe Hatun pabucu aldığı gibi şehrin kethüdasına(Ahi şeyhi yardımcısı) gider. Hep birlikte Hasan Usta’nın dükkânına giderler. Kethüda Hasan Usta’yı uyarır, Ayşe Hatun’un oğluna yeni bir pabuç giydirir. Kethüda eski pabucu dama atar ve ustanın peştamalını da kapıya asar. Çarşıdaki tüm esnaf damdaki pabuçtan Hasan Usta’nın ayıplı mal sattığını, kapıdaki peştamaldan de kendisine kapatma cezası verildiğini anlar.
* Yukarıdaki hikâye Ahiliğin hangi özelliklerini vurgulamaktadır?
Tüketici haklarını koruduğuna, gerektiğinde esnaf-zanaatkârlara ceza verebildiğine, kaliteli ürün üretilmesine önem verildiğine… Osmanlıda Meslek Edindiren Kurumlar
Ahilikte sanatkârlar gündüzleri işyerlerinde mesleğin inceliklerini öğrenirler, akşamları toplandıkları zaviyelerde dini-ahlaki terbiye görürlerdi. Ahi Evran Zaviyesi
Bir meslek dalında çalışanlara(çırak-kalfa-usta) ödenecek ücretler, bir ustanın hangi mahallede dükkan açabileceği, ne cins malın hangi fiyata satılabileceği ahi teşkilatınca belirlenirdi. sizce neden?
Çalışanların haklarını korumak, esnaflar arasında haksız rekabeti önlemek, fahiş fiyatlara karşı tüketici haklarını korumak, esnaf-zanaatkârlar arasında dayanışmayı sağlamak…
Ahilikte ustalık töreni çok özenli olarak hazırlanırdı. Tören sonunda usta adayının kendi işyerini açabilmesi ve öğrendiği sanatıyla geçimini temin edebilmesi demek olan destur verilirdi.
Ahilikte kalfalıktan ustalığa geçiş töreni: Şet (?) kuşatma
Osmanlı padişahları da yöneticilik yanında zaanat öğrenmeye olmaya önem vermişlerdi. Ör; II. Mehmet(Fatih) bahçıvan, I. Süleyman(Kanuni) kuyumcu,
II. Abdülhamit Marangoz…
Teşkilat, devlet otoritesinin zayıf olduğu Moğol istilasında kentlerdeki asayişi sağlamış, Osmanlı devletinin kuruluşunda da etkili olmuştur. Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Bey’in de Ahi şeyhi olan Edebali’nin damadı olduğu ve ondan aldığı destekle otoritesini çevresine kabul ettirdiği unutulmamalıdır.
* Günümüzde lonca(Ahi) teşkilatının yaptığı işi hangi kurum-kuruluşlar yürütmektedir?
Meslek Odaları -Birlikleri, Meslek Liseleri -Üniversiteler
Medrese(?) İslam ülkelerindeki lise ve yükseköğretim kurumudur. Geleceğin bilim adamı, müderris(?), kadı(?), imam, müftü, kâtip gibi meslek erbabı, bu okuldan yetiştiriliyordu.(İlmiye)
Medreseler, ……………… tarafından yaptırılıp, öğrencilerin ihtiyaçları( yeme-içme, barınma, müderris ücretleri, bina onarımı…) bu kurumlarca karşılanıyordu. Osmanlıda Meslek Edindiren Kurumlar
.
Türk tarihindeki ilk medreseler ……………………. Devletinde kuruldu.
Osmanlı ülkesinde ilk medrese Orhan bey tarafından İznik’e yaptırılmış, devrin en ünlü bilgin ve düşünürlerinden Davud-i Kayseri baş müderris olarak atanmıştır.
Osmanlı’da başta hükümdarlar olmak üzere vezirler, hanedan ailesi ve varlıklı kişiler kendi vakfiyeleri içinde pek çok medrese inşa ettirilmişti. Fatih döneminde yaptırılan Sahn-ı Seman Medreseleri, Kanuni döneminde yaptırılan Süleymaniye Medreseleri en önde gelen medreseler arasında sayılabilir. Paragraf neyi kanıtlar?2
Osmanlıların eğitime önem verdiklerini, çağında en ileri eğitim sistemine sahip olduklarını
Kuruluş döneminde daha çok İslami ilimler olan Kuran, fıkıh, kelam, hadis, tefsir… gibi derslerin yoğun olarak okutulduğu medreselerde, Fatih döneminden sonra astronomi, tıp, matematik, fizik gibi fen(pozitif) bilim dersleri de okutulmaya başlandı.
Zaman içerisinde(17.yy.dan sonra) çağın gerisinde kalan medreselerden bağımsız olarak Tanzimat döneminde batılı tarzda eğitim veren pek çok meslek okulu (Mekteb-i Tıbbiye, Mekteb-i Harbiye….) açıldı. Osmanlıda Meslek Edindiren KurumlarDini ağırlıklı eğitim veren okullara dönüşen medreseler, Cumhuriyet döneminde kapatılmıştır.
Enderun: Devlet teşkilatında görev yapacak üst düzey yönetici(sadrazam, vezir, sancakbeyi…) ve ordu komutanı ile sanatçı(şair, mimar, müzisyen…) yetiştiren okuldur.
II. Murat tarafından kurulmuştur, Bir yerin-şeyin iç kısmı, iç yüzü anlamına geldiğinden Enderun denilirdi, Topkapı Sarayı içinde bulunurdu.
Öğrencileri, ihtiyaca göre 3-5 yılda bir toplanan 8-20 yaşları arasındaki sağlıklı-zeki-ahlaklı gayrimüslim çocuklar seçilirdi(?). Önce Türkçeyi – İslam’ı öğrenmesi için bir Türk ailenin yanına yerleştirilirdi. Daha sonra Acemi Ocağı’na yollanan çocuklardan başarılı olanlar Enderun’a alınırdı. Diğerleri ise ………………… ………………..’da görevlendirilirdi.
Kuruluşundan itibaren çok sayıda sadrazam, vezir, şeyhülislam, komutan ve Kaptan-ı Derya gibi üst düzey devlet yöneticileri yanında birçok hattat, şair, müzisyen, minyatür ustası… vb sanatçılar yetiştirmiştir.
̶ Ayarı bozuk kantar kullanan oduncunun, boynuna kullandığı kantar asılıp, çarşı pazar dolaştırılması, ………………… ile ilgilidir, zira buradaki eğitimin temelinde helal kazanç için çalışmak ve ………………. olmak vardır.
– Enderun, …………………………….. yetiştiren okul olarak ön plana çıkmış, öğrencilerini …………………………. ile seçmiş bir okuldur. Osmanlıda Meslek Edindiren Kurumlar