İSLAMİYET ÖNCESİ KÜLTÜR VE MEDENİYET
A) DEVLET YÖNETİMİ:
En küçük sosyal yapı ailedir. Aileler obaları, obalar oymakları, oymaklar Boyları meydana getirirdi. Bütün boyların birleşmesi milleti meydana getirirdi. Bir boyun diğer boyları hakimiyet altına alması ile devlet oluşuyordu. Devlete il yada el deniyordu. Devletin başında han, hakan, kağan, şanyü, idilkut unvanlarıyla anılan hükümdar bulunuyordu. Devlet yönetme yetkisi Gök tanrı tarafından veriliyordu. Buna kut denirdi. Ülke hükümdar ailesinin ortak malı sayılırdı. Ülke doğu ve batı olarak ikili teşkilat şeklinde yönetilirdi. Hakan Ötükende otururdu. Hanedan üyelerinden erkek üyelere tiğin denirdi. Bunlardan biri yabgu ünvanı ile ülkenin batısını yönetirdi. Önemli devlet işleri Kurultay denilen meclislerde görüşülürdü.
B) ORDU:
Eli silah tutan herkes asker sayılırdı. Bu sebeple Türk ordusu ordu-millet özelliği taşırdı. Tamamen atlı birliklerden oluşmuş ve onluk sisteme göre düzenlenmiştir. Orduya hakan komuta ederdi. En büyük birlik tümen olup on bin kişiden oluşuyordu. Bu onlu sistem birçok devlet tarafından örnek alınmıştır. En yaygın savaş taktiği turan taktiğidir. (sahte geri çekilme) başlıca silahları; ok, yay, mızrak, kılıçtır.
C) YAZI, EDEBİYAT, BİLİM VE SANAT:
- İlk ürünler yazısız edebiyat ürünü olan destanlardır. Başlıcaları; İskitlerde Şu ve Alper Tunga, Hunlarda Oğuz Kağan, Göktürklerde Ergenekon (Bozkurt=Türeyiş), Kırgızlarda Manas destanıdır. Türklerin hayat tarzlarını anlatan savlar, ölen büyükler için söylenen sagular, akınlarda, savaşlarda ve eğlencelerde söylenen koşuklar diğer sözlü edebiyat ürünleridir.
- Göktürk ve Uygur alfabeleri kullanılmıştır. En eski kitabeler Yenisey Kitabeleridir. Orhun kitabeleri; Bilge Kağan, Kültiğin ve vezir Tonyukuk’a aittir.
- On iki hayvanlı Türk takvimini kullandılar. Sanat eserleri taşınabilir malzemedendi. Uygurlar mimari eseri bırakmıştır.
- Minyatür sanatını bulanlar Uygurlardır. Milli çalgımız kopuzdur.
D) DİN VE İNANIŞ:
En yaygın inanç Gök Tanrı dinidir. Tek tanrılı bir dindir. İslamiyet’e benzer özellikleri vardır. Şamanizm diğer inançtır. İyi ve kötü ruhlara inanırlar. Din adamlarına şaman, baksi, kam gibi unvanlar verilmiştir.
Ölümden sonra ahirete inanırlar. Ölen kişileri kıymetli eşyalarıyla birlikte gömerler. Cenaze törenlerine yuğ denir. Hayattayken öldürdüğü kadar insanı temsilen taş dikilir buna balbal denirdi. Cenaze töreninden sonra ölü aşı denilen yemek verilirdi.
E) HUKUK:
Töre adı verilen yazısız hukuk kuralları uygulanmaktaydı. Hükümdar dahil hiç kimse töreye aykırı davranamazdı. Aykırı davrananlar cezalandırılırdı. Yargan denilen yargıçlar mahkemede görev yapardı. Hapis cezaları en fazla 10 gündü.