Nüfus Sınırları belirli bir alanda yaşayan insan sayısına nüfus denir. Nüfus sayısına göre yerleşim yerlerinin sıralanışı köy, kasaba, ilçe, il, büyükşehir şeklindedir. İnsanlar genellikle köylerden büyük şehirlere göç ederler. Yaşamlarını kolay sürdürecekleri yerleri tercih ederler. Bir yerin iklimi, yeryüzü şekilleri, yer altı ve yer üstü zenginlikleri, ticaret yollarına yakın olması yerleşmeyi etkiler. Ülkemizde nüfus genelde büyük şehirlerde toplanmıştır. Nüfus Yoğunluğunu Etkileyen Faktörler
• Ulaşım imkanlarının gelişmiş olması.
• Sanayi ve ticaretin gelişmiş olması.
• İş imkanlarının fazla olması.
• Tarım olanaklarının gelişmiş olması.
• Madencilik faaliyetlerinin gelişmiş olması.
• Turizm sektörünün gelişmiş olması.
• Eğitim imkânlarının fazla olması.
• Sağlık kuruluşlarının fazla olması.
Ülkemiz coğrafi özellikleri ile insanların yaşaması için oldukça elverişli koşullara sahiptir. Ancak nüfus, ülkemizin her tarafına eşit dağılmamıştır. Bazı alanlarda nüfus fazla iken bazı yerler tenhadır. Nüfusun dağılışını doğal ve insan kaynaklı etmenler etkilemektedir. Doğal etmenlerin arasında su durumu, yüzey şekilleri, iklim, bitki örtüsü ve toprak yapısı gibi etmenler yer alır. Yaşadığımız çevre koşullarını düşündüğümüzde yoğun veya tenha alanları tahmin edebiliriz. Örneğin akarsu vadileri, deniz ve göl kıyıları su imkânlarının varlığına bağlı olarak nüfusun yoğun olduğu yerlerdendir. Kızılırmak ve Yeşilırmak vadileri ile Ege kıyıları bu alanlara örnek verilebilir. Nüfus dağılışında rol oynayan bir diğer etmen de yüzey şekilleridir. Çukurova gibi verimli ovalarımız yoğun iken verimsiz araziler ile dağlık alanlarda nüfus azdır. Yer şekillerinin yapısı nedeniyle Toros dağ kuşağı ülkemizde nüfusun en az olduğu alanlardandır. Dağların uzanış doğrultusu da nüfus dağılışında etkilidir. Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde kıyıya paralel uzanan sıra dağlar, kıyı ile iç kısımlar arasında iklim farklılığına yol açar. Bu durum ekonomik faaliyetlerin de farklı olmasına neden olur. Kıyı bölgelerimizde denize dönük yamaçlar daha yoğun nüfusludur. İklim koşulları da nüfus dağılışını etkilemektedir. Örneğin düşük sıcaklıkların görüldüğü alanlar ile çok sıcak yerlerde nüfus azdır. Doğu Anadolu Bölgesi’nde kışlar çok soğuk ve sert geçer. Bu özelliği nedeniyle bölge az nüfuslanmıştır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yüksek sıcaklıklar, nüfusun belli alanlarda toplanmasına neden olmuştur. Ülkemizde nüfus dağılışında etkili olan bir diğer faktör de insan kaynaklı etmenlerdir. Bu etmenler arasında sanayi, madencilik, tarım, ulaşım ve ticaret gibi faktörleri sayabiliriz. Nüfusumuzun önemli bir kısmı ekonomik bakımdan gelişmiş yerlerde yaşar. Ankara, İzmir, İstanbul iş olanaklarının fazlalığı nedeniyle yoğun nüfusludur. Nüfus dağılışına etki eden faktörler içinde sanayi ve madencilik sektörü de önemlidir. Sanayi tesisleri iklimi ılıman, engebeli olmayan ve buna bağlı olarak ulaşım faaliyetlerinin kolay olduğu coğrafi alanlarda kurulur. Bu sanayi tesislerinin yoğun olduğu yerlerde çalışacak elemana olan talep nüfusun artmasını sağlamıştır. Özellikle İskenderun, Ereğli ve İzmit gibi yerleşim merkezlerinin gelişmesinde sanayi tesislerinin varlığı etkilidir. Zonguldak, Elbistan, Seydişehir ise madencilik ve buna bağlı sanayi tesislerinin varlığına bağlı olarak yoğun nüfuslanmıştır. Ülkemizde nüfusun önemli bir kısmı geçimini tarım üretiminden sağlar. Özellikle akarsu vadileri ve verimli ovaların yoğunlaştığı alanlarda ekonomik değeri yüksek tarım ürünleri yetiştirilmektedir. Tarım ürünlerinin ekim, dikim ve hasat işlerinde çalışacak insana olan talep, bu alanlarda nüfusun yoğunlaşmasını sağlamıştır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP)’nin hizmete girmesiyle ekonomik değeri yüksek tarım ürünleri yetiştirilmeye başlanmıştır. Göçün yoğun olduğu bölgede GAP’la birlikte tarıma bağlı olarak nüfusa olan talebin artmasıyla göç önlendiği gibi diğer bölgelerimizden göç almaya da başlamıştır. Nüfusun dağılışını etkileyen önemli faktörler arasında ulaşım ve ticareti de sayabiliriz. Ülkemizdeki ana yollar, yer şekillerine uygun olarak akarsu vadileri ve dağ eteklerini takip etmektedir. Ulaşım faktörüne bağlı olarak ana ulaşım güzergâhları üzerindeki yerler yoğun nüfuslanmıştır. İstanbul, Ankara, Afyonkarahisar, Eskişehir, Kayseri gibi şehirlerimizin gelişmesinde ulaşım faktörünün rolü büyüktür. Bilgi notu İnsanların doğada yaptıkları değişikliklere kanıt olarak ülkemizde çalışmaları devam eden Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) örnek gösterilebilir. GAP nedir? Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki halkın gelir düzeyi ve hayat standardını yükselterek, bu bölge ile diğer bölgeler arasındaki gelişmişlik farkını ortadan kaldırmak için hazırlanmış bölgesel bir kalkınma projesidir. Proje alanı Fırat ve Dicle akarsuları ile yukarı Mezopotamya ovalarında yer alan dokuz ili kapsamaktadır. (Bu iller Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak’tır.) Proje sulama, hidroelektrik (su gücü ile elde edilen elektrik enerjisi) enerji, tarım, ormancılık, eğitim, sağlık gibi sektörleri kapsamaktadır. Proje kapsamında 22 baraj, 19 hidroelektrik santral ve 2 milyon hektara yakın alanda sulama sistemleri yapımı öngörülmektedir
Kaynak:Tevfik FAKIOĞLU