TBMM’ye Karşı Çıkan Bütün Ayaklanmalar

BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İSYANLARA KARŞI

KAZANIM: Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun çıkarılma gerekçelerini ve uygulama sürecini değerlendirir.
*TBMM’nin açılış hazırlıklarının yapıldığı dönemde Damat Ferit Paşa İtilaf Devletleri tarafından tekrar sadrazamlığa getirildi. Damat Ferit Paşa, Anadolu’daki Milli Mücadele’yi durdurmak için İngilizlerin de desteğini alarak harekete geçti. Şeyhülislam’dan Mustafa Kemal’i ve Milli Mücadele’ye katılanları padişaha karşı gösteren bir fetva aldı. Bu fetva Anadolu’nun her yerine dağıtıldı. Ayrıca yerel ayaklanmalar el altından desteklendi. Onlarından sonuç getirmeyeceği anlaşılınca Kuvay-ı İnzibatiye adı verilen bir ordu kurdu. Bu ordu Kuvay-ı Milliye engellemek, Kuvay-ı Milliye‟ye karşı ayaklananları desteklemek için kurulmuştu. Başlayan isyanlar TBMM’yi uzun süre uğraştırdı. Düşmanla mücadele edileceği yerde kardeşkanı dökülmesine ve Kurtuluş Savaşının kazanılmasının gecikmesine neden oldu.

Sebepleri

• İstanbul hükümetinin kışkırtması
• İtilaf devletlerinin kışkırtması ve desteklemesi
• Şeyhülislamın fetvasının rolü
• Halkın askerlikten ve savaştan bıkması
• Kuvayı milliye birliklerinin halka karşı bazı olumsuz davranışlarda bulunması
• Azınlıkların çalışmaları ve bağımsızlık istemeleri

AYAKLANMALAR

A) Doğrudan İstanbul Hükümeti Tarafından Çıkartılan Ayaklanmalar

1. Aznavur Ayaklanması: İngilizlerin teşviki ile güney Marmara, Manyas, Balıkesir ve Gönen’de çıkartılmıştır. Ayaklanma Çerkez Ethem ve kuvvetleri ile bastırılmıştır.

2.Kuva-yi inzibatiye Ayaklanması: Bu ordu İngilizlerin teşviki ve yardımı ile Osmanlı saltanatına bağlı olarak kurulmuştur. Ayaklanma İstanbul ve Anadolu arasında önemli bir geçit olan Geyve boğazının Kuvayı milliyetçilerin eline geçmesini önlemek için çıkartılmıştır. Geyve boğazındaki Kuvayı milliye birliklerine saldıran hilafet ordusunun er kadrosunun Ali Fuat Paşa komutasındaki Kuvayı milliye birliklerine katılmasıyla ayaklanma bastırıldı.
B) İstanbul Hükümeti ve İşgalcilerin Kışkırtmaları Sonucu Çıkan Ayaklanmalar: Anadolu’daki milli direnişi en çok bu ayaklanmalar uğraştırmıştır.

1. Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı ayaklanmaları: İngilizler boğazları elde tutmak için İstanbul hükümeti ile işbirliği yaptılar. Bölgedeki halk kışkırtıldı. Geyve’deki birliklerimizpusuya düşürüldü. Ayaklanma Ali Fuat Paşa ve Refet Paşa tarafından bastırıldı.

2. Yozgat Ayaklanması: Yozgat, Boğazlayan, Yeni han ve çevresinde Çapanoğlu, Aynacı oğlu gibi bölgenin ileri gelenleri, padişah ve halifeye bağlılık iddiasıyla ayaklandılar. Çünkü bu kişiler, meclisin açılışı ve yeni bir devletin kuruluşu ile otoritelerinin yok olacağından endişe etmekte idiler. Bu ayaklanmayı batı cephesinden çağrılan Çerkez Ethem ve birlikleri bastırmışlardır.

3. Konya – Bozkır Ayaklanması: Delibaş Mehmet tarafından bozkırda başlayan ayaklanma Konya ve çevresine yayıldı. Ayaklanmayı Refet paşa bastırdı. Delibaş Fransızlara sığındı.

4. Afyon’da Çopur Musa Ayaklanması: Halifelik elden gidiyor diye başlatılan ayaklanma, aslında yunan ajanlarının kışkırtması ile başlatıldı. Ayaklanma bastırılınca Çopur Musa Yunanlılara sığındı. Yunanlılar böylece Batı Anadolu’da daha rahat ilerleyeceklerini düşünüyorlardı.

5. Milli Aşireti Ayaklanması: Daha önce Kuvayı milliye tarafları olan bu aşiret, Fransızların kışkırtması ile Urfa ve civarında ayaklandı.

6. Koçkiri Ayaklanması: Erzincan, Sivas ve dolaylarında çıkartılmıştır. Ayaklanma, Amasya’da bulunan merkez ordusu tarafından bastırılmıştır.

7. Cemil Çeto Ayaklanması: Bahtiyar aşireti reisi olan Cemil Çeto, Garzan ve yöresinde ayaklanma çıkarmıştır. Bu ayaklanmalardan başka Ali Batı ve Şeyh Eşref ayaklanmaları da çıkmıştır.C) Önceden Kuva-yi Milliye Yanlısı Olup Sonradan Ayaklananlar: Düzenli ordunun kurulması ile bu ordunun emrine girmek istemeyen bazı Kuvayı milliye komutanları isyan etti. Bunların Başlıcaları;

1. Demirci Mehmet Efe Ayaklanması: Refet Paşa tarafından bastırıldı

2. Çerkez Ethem Ayaklanması: I. İnönü savaşı sonrası İsmet paşa tarafından bastırıldı.

D) Azınlıkların Çıkardıkları Ayaklanmalar: Ermeni ve Rumların yoğun olarak yaşadıkları yerlerde çıkardıkları ayaklanmalardır. Önemlileri şunlardır:

1. Pontus Rum Ayaklanmaları: Yunanlılarla işbirliği yapılarak ve itilaf devletlerinin desteği alınarak Karadeniz bölgesinde çıkarılmıştır. Rumların bölgede bağımsız bir Rum devleti kurmak için çıkarttığı bu ayaklanmalar ancak milli mücadelenin kazanılmasından sonra tamamen söndürülebilirdi.
2. Trakya ve Batı Anadolu’daki Rum Ayaklanmaları: Yunan işgallerinin başlaması ile çıkartılmıştır.

3. Ermeni Ayaklanmaları: Çukurova ve doğu Anadolu’da ermeni devletleri kurmak için Ermenilerce çıkarılmıştır.
Sonuçları

Milli mücadelenin kazanılmasını geciktirmiştir.
Anadolu’daki işgalleri kolaylaştırmıştır.
 Çok sayıda Müslüman Türk insanı şehit düşmüştür.
 Maddi yönden büyük kayıplara neden olmuştur
 Ayaklanmaların bastırılması TBMM’nin otoritesini ve gücünü artırmıştır.
 Düzenli ordunun kurulmasını hızlandırmıştır.
 Ayaklanmaların bastırılmasıyla milli birliğin sarsılıp yok olmayacağı anlaşılmıştır.
 Ayaklanmaların bastırılması hilafeti, saltanatı ve Osmanlı hükümetinin otoritesini zayıflatmıştır.