ÜRETİM DAĞITIM VE TÜKETİM
Çevremizdeki Ekonomik Faaliyetler
Ekonomi: Bir ürünün üretiminden tüketiciye kadar ulaşmasını sağlayan faaliyetlerdir.
Ekonomik Faaliyetler: İnsanların yaşamlarını devam ettirebilmek ve geçimlerini sağlamak için yaptıkları faaliyetlere ekonomik faaliyetler denir.
Tüketim: Bir insanın tüm ihtiyaçlarını tek başına üretebilmesi mümkün değildir. Bu nedenle insanlar bazı ihtiyaçlarını, üretim yapan kişi ya da kurumlardan satın alırlar. Üretilen malın kullanılması veya hizmetten yararlanılmasına tüketim denir.
Oldukça büyük ve geniş bir alanı kaplayan ülkemizde de ekonomik faaliyetler göstermektedir. Bölgelerimize göre farklı iklim görülmesi, farklı yeryüzü şekilleri, nüfus yapılarının faklı olması farklı ekonomik faaliyetlerin oluşmasında etkili olmuştur.
Başlıca Ekonomik Faaliyetler
Tarım: Verimli topraklarda, uygun iklim koşullarda ve sulama imkânının olduğu yerler tarıma elverişli alanlardır.
Sanayi: Ulaşıma elverişli ve büyük şehirlere yakın yerler fabrika kurmak için daha elverişli olan yerlerdir.
Turizm: Yazların uzun sürdüğü, denize kıyısı olan, tarihi ve doğal güzellikleri olan yerlerde turizm gelişir.
Hayvancılık: Tarıma elverişli yerlerin olmadığı, geniş mera ve otlakların olduğu yerlerde hayvancılık yapılabilir.
Madencilik: maden bakımından zengin olan yerlerde madencilik faaliyetleri gelişmektedir.
Ormancılık: Orman olarak zengin olan yerlerde orman ürünlerine bağlı olarak ekonomik faaliyetler gelişir.
Ticaret: Nüfusun yoğun olduğu farklı ekonomik faaliyetlerin sürdürüldüğü yerlerde ticaret de buna bağlı olarak gelişir.
Ulaşım: Yeryüzü şekillerinin sade olduğu yerlerde ulaşım karayolu, denizyolu ve hava yolu olarak gelişir. Özellikle dağlık alanlarda kara ve demir yolu yol yapım masrafı yüksektir.
Hizmet: Nüfusu fazla olan yerlerde sağlık, eğitim, ulaşım gibi hizmet gerektiren sektörler daha yaygındır.
Bölgelerimize Göre Ekonomik Faaliyetler
İç Anadolu Bölgesi
Ekonominin temeli tarım ve hayvancılığa dayanır. Konya Ovası, Ankara Ovası gibi geniş düzlüklere sahiptir. İklime bağlı olarak buğday, arpa, patates, şekerpancarı, üzüm elma en önemli tarım ürünleridir. Yeryüzü şekillerine bağlı olarak koyun ve keçi en çok beslenen hayvanlardır.
Sanayi daha çok Ankara- Eskişehir- Kayseri ve Konya’da gelişmiştir. Gıda, makine, çimento, demiryolu araçları, petrol arama tesisleri başlıca sanayi tesislerdir.
Yeraltı kaynakları linyit, demir, krom, çinko, bor civadır.
Turistik ve tarihi yerler ise Peribacaları, Mevlana Müzesi, Tuz Gölü, Erciyes Dağı, Ihlara Vadisi, Anıtkabir, Çatalhöyük, Gordion’dur.
Karadeniz Bölgesi
Ekonomisi tarıma dayalıdır. Dağlık olması düz alanların azlığı tarımı etkilemiştir. İklime uygun olarak çay, mısır, fındık, sebze ve meyve tarımı, en çok yapılan tarım faaliyetidir. İç kısımlarda tütün ve pirinç tarımı da yapılır. En çok yapılan hayvancılık balıkçılık ve arıcılıktır.
Sanayi fazla gelişmemiştir. Ulaşım sorunu burada en çok etkili olan nedendir. Tarıma dayalı çay, fındık, orman ürünleri sanayisi gelişmiştir. Samsun, Karabük, Zonguldak sanayinin geliştiği şehirlerdir.
Yeraltı kaynakları bakımından zengin bir bölge değildir. Zonguldak taş kömürleri, Artvin (Borçka) ve Samsun (Küre) bakır madeni önemli yeraltı kaynağıdır.
Doğal güzellikler ve tarihi yerler açısından turizm potansiyeli yüksektir. Ancak uzun deniz kıyısı olmasına rağmen her mevsim yağışlı olması deniz turizmini engellemiştir. Abant Gölü, Yedi Göller, Kaplıcalar, Ilgaz Dağları, Çoruh Vadisi, Ayder Yaylası, Sümela Manastırı, Sinop Kalesi önemli tarihi ve doğal güzelliklerdir.
Akdeniz Bölgesi
Tarım arazilerinin verimli olması (Çukurova), iklimin elverişli olması nedeniyle tarım potansiyeli yüksektir. Kış mevsiminin ılık geçmesi turfanda sebze ve meyve üretimini kolaylaştırmıştır. Muz, turunçgiller, pamuk, susam, yer fıstığı, soya fasulyesi en çok üretilen ürünlerdir. Muz ve gül üretiminin tamamı bu bölgededir.
Hayvancılıkta ise en önemlisi arıcılık ve kıl keçisidir.
Sanayi gelişmiştir. Mersin, Adana, İskenderun sanayinin en fazla geliştiği şehirlerdir. Dokuma, gıda, gübre, demir-çelik, petrol ürünleri en önemli sanayi faaliyetidir.
Yeraltı kaynakları olarak bölgede krom, kükürt, kurşun, çinko ve boksit madenleri çıkarılmaktadır.
Turizm, bölgenin en önemli geçim kaynağıdır. Kıyı şeride boyunca iklimin de etkisi ile deniz turizmi oldukça gelişmiştir. Antalya bölgenin turizm merkezidir. Antalya’nın ilçelerinde de turizm çok gelişmiştir. Deniz turizminin yanında Alanya Kalesi, Saklıkent, Damlataş Mağarası, İnsuyu Mağarası, Manavgat Şelalesi, Tarihi eserler bölgenin tarihi ve doğal değerleridir.
Doğu Anadolu Bölgesi
Hayvancılık bölgenin en önemli geçim kaynağıdır. Yeryüzü şekillerinin dağlık olması, iklimin çok soğuk ve kış mevsiminin uzun olması tarımın gelişmesini engellemiştir. Otlak ve meraların fazla olması ise hayvancılığın gelişmesini sağlamıştır. Bozkırlarda küçükbaş, çayırlarda ise büyükbaş hayvancılık yapılır.
Tarım ürünleri olarak tütün, patates, şekerpancarı üretilir. Malatya kayısı üretiminde birincidir.
Sanayi konusunda en geri kalmış bölgemizdir.
Yeraltı kaynakları bakımından maden çeşitliliği ve rezervi bakımından en zengin bölgemizdir. Demir, krom, bakır, kurşun, çinko, linyit en fazla çıkarılan madenlerdir.
Turizm olarak gelişmemiştir. Van Gölü, Palandöken, İshak Paşa Sarayı, Sarıkamış Kayak Tesisleri bölgenin başlıca tarihi ve doğal güzellikleridir.
Yüzölçümü bakımından ülkemizin en büyük bölgesidir.
Ege Bölgesi
Tarım açısından verimli ovaları, geniş düzlükleri, uygun iklimi nedeni ile tarımın en geliştiği bölgedir. Tarım ürünleri bakımından da zengindir. Zeytin, üzüm, pamuk, incir, sebze, meyve, haşhaş, buğday tarımı yaygındır. İç kısımlarında küçükbaş hayvancılık, büyük şehirlerde kümes hayvancılığı, Menteşe yöresinde ise arıcılık faaliyetleri yapılır.
Sanayi ulaşım kolaylığı, sermaye varlığı, ham madde imkânlarının fazla olması sanayinin gelişmesine imkân sağlamıştır. Marmara Bölgesi’nden sonra ikinci sıradadır. İzmir- Manisa başta olmak üzere sanayi gelişmiştir. Makine, gıda, dokuma, tekstil, petrokimya vb. sanayinin en yaygın alanlarıdır. Bölgeden yurt dışına ticaret de gelişmiştir.
Yeraltı kaynakları bakımından da zengindir. Linyitte ülkemiz birincisidir. Bunun dışında demir, krom, altın, cıva, mermer, tuz başlıca önemli yeraltı kaynakları arasında yer alır.
Turizmde ise iklimin elverişli olması, yaz aylarının uzun yağışsız olması deniz turizminin gelişmesini sağlamıştır. Birçok tarihi eser ve doğal güzellikleri de turizmin gelişmesini sağlamıştır. Ayvalık, Akçay, Altınoluk, Çeşme, Bodrum, Kuşadası, Datça yaz turizmi; Efes Antik Kenti, Milet Antik Kenti, Bergama Antik Kenti, Pamukkale Travertenleri, Şirince Köyü tarih ve doğa turizmini geliştirmiştir.
Güneydoğu Anadolu Bölgesi
Tarım ve hayvancılık bölgenin temel geçim kaynağıdır. Arazinin uygun olması tarımda makine kullanımını artırmıştır.
Antep fıstığı (1), kırmızı mercimek(1), tahıllar, pamuk(1), tütün, zeytin, üzüm başlıca tarım ürünleridir.
GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) sulama yapmayı kolaylaştırmış, ürün çeşitliliği ve verimi artırmıştır. Bölgede yer şekilleri nedeniyle daha çok küçükbaş hayvancılık yaygındır.
Sanayi daha çok Gaziantep ilinde gelişme göstermiştir. Gıdaya dayalı sanayi, giyim, dokuma, petrol rafinerisi en önemli sanayi kuruluşlarıdır.
Yeraltı kaynaklarına baktığımızda ülkemizdeki petrol üretiminin tamamına yakını bu bölgeden sağlanır. Ayrıca krom, doğalgaz, linyit diğer önemli yeraltı kaynaklarıdır.
Turizm konusunda zengin tarihi eserlere sahip olmasına rağmen yeteri kadar gelişmemiştir. Nemrut Dağı, Zeugma Antik Kenti, Hasankeyf, Mardin Evleri, Balıklı Göl, Diyarbakır Surları, Ulu Camii önemli turizm merkezleridir.
Marmara Bölgesi
Tarım arazilerinin uygunluğu ve geniş alan kaplaması, iklim çeşitliliği, iklimin uygunluğu tarım ürünlerinde çeşitliliği ve verimi artırmıştır. Pirinç, mısır, tütün, zeytin, sebze, meyve, keten en önemli tarım ürünleridir. Ayçiçeği üretiminde birincidir. Ahır ve kümes hayvancılığı gelişmiştir. Bölge en fazla et ve süt üretilen bölgedir. Ayrıca balıkçılık ve ipekböcekçiliği de yapılmaktadır.
Sanayinin en fazla geliştiği bölgemizdir. İstanbul, İzmir, Sakarya, Bursa başlıca sanayi merkezleridir. Otomotiv, petro-kimya, elektronik, gıda, tekstil, gemi yapımı, lastik en fazla gelişen sanayi kollarıdır. Bölge yurt dışına en fazla ihracat yapan bölgemizdir.
Turizm özellikle doğal güzellikleri ve tarihi eserleri bakımından çok zengin olması turizmi de geliştirmiştir. Turizm gelirlerinin en fazla olduğu bölgedir. İstanbul en fazla turistin ziyaret ettiği şehirdir. Osmanlı Devleti’ne başkentlik yapan Bursa, Edirne ve İstanbul’daki tarihi eserler turist çekmektedir. Sultan Ahmet Camii, Selimiye Camii, Ayasofya Müzesi, Topkapı Sarayı, Galata Kulesi, Kız Kulesi, Yerebatan Sarnıcı, Mısır Çarşısı, Uludağ, Manyas Kuş Cenneti, Çanakkale Şehitliği, Truva Antik Kenti bölgenin en önemli turistik yerleridir.
Uyarı: Marmara Bölgesi sanayi, tarım, hizmet, turizm, hayvancılık alanlarında çok geliştiği için en fazla göç alan ve ülkemizde nüfusu en fazla olan bölgemizdir.
Ekonomik Faaliyetler Meslekleri Etkiler
Meslek: İnsanların geçimlerini sağlamak için belli bir eğitim ile kazanılan, mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kurallara belirlenmiş işe denir.
Ücret: çalışanın yaptığı hizmetler karşılığında elde ettiği kazançtır.
- Meslek istek ve ihtiyaçlarımızdan doğmuştur.
- İhtiyaçlarımız zaman içinde değişebilmektedir. Bundan dolayı bazı meslekler unutulurken bazı yeni meslekler de hayatımıza girmektedir.
- Meslekler genellikle yaşadığımız bölgenin coğrafi ve ekonomik özellikleriyle bağlantılıdır.
- Toplumun ihtiyaçlarının değişmesi ve teknolojinin gelişmesi gibi nedenlerden dolayı bazı mesleklerin önemi azalmıştır. Örneğin bakırcılık, çömlekçilik.
Bazı meslekler ve ihtiyaç alanları
- Eğitim= Öğretmen
- Sağlık= Doktor, Hemşire
- Gıda= Çiftçi, Manav, Pazarcı
- İnşaat= İnşaat Mühendisi, Duvar Ustası
- Teknoloji= Makine Mühendisi
- Ulaşım= Şoför
Meslek Seçimi ve Meslek Seçimini Etkileyen Faktörler
Meslek seçimi insan hayatını etkileyen önemli bir konudur. Çünkü seçtiğimiz meslek ömür boyu bizi mutlu, huzurlu yapabileceği gibi tam tersi bir duruma da neden olabilir.
Meslek seçerken dikkat edilecek faktörler
- İlgi ve istek
- Yetenek
- Mesleğin gerektirdiği beceriler
- Cinsiyet
- Fiziki özellikler
- Mesleğe ülkenin duyduğu ihtiyaç
- Mesleğin maddi getirisi
- Meslek ile ilgili okul var mı?
- Toplumsal değerler dikkate alınmalıdır.
Ülkemizde seçiminde genellikle kendimiz dışındaki faktörler de etkili olur. Ailenin etkisi, çevre etkisi, maddi durumun yetersiz olması bunların başında gelir.
Meslek seçimini etkileyen faktörlerden biri de yaşadığımız çevre ve bölgenin özellikleridir. Yaşadığımız çevre ve bölgenin özellikleri meslek seçimini etkiler.
Bölgelere Göre Yaygın Meslekler
Marmara Bölgesi: Fabrika işçisi, bankacı, öğretmen, tüccar, şoför, müteahhit, inşaat mühendisi gibi.
Karadeniz Bölgesi: Ormancılık ahşap işleri, marangozluk, orman mühendisliği, balıkçılık gibi.
Akdeniz Bölgesi: Turizm işletmeciliği, turist rehberi, aşçılık, tercümanlık, çiftçilik (Seracılık), otel işletmeciliği gibi.
Ege Bölgesi: Otel işletmeciliği, tercümanlık, aşçılık, mühendis, fabrika işçisi gibi.
İç Anadolu Bölgesi: Çiftçilik, ziraat mühendisi, çobanlık gibi.
Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Maden İşçisi, maden mühendisliği, aşçılık, restoran işletmeciliği gibi.
Doğu Anadolu Bölgesi: Veteriner, hekimlik, çobanlık, mandıracılık gibi.
Not: Yaşadığımız bölgenin yeryüzü şekilleri, iklimi, bitki örtüsü, yeraltı ve yer üstü kaynakları, ekonomik faaliyetlerimizi etkiler. Ekonomik faaliyetler de mesleklerimizi etkiler.
Meslekler üç ana bölüme ayrılır
Tarım, sanayi ve hizmet sektörleridir.
Tarım: Çiftçi, çoban, balıkçı, ormancı vb.
Sanayi: Marangoz, fabrika işçisi, mühendis, oto boyacısı vb.
Hizmet: Öğretmen, polis, doktor, avukat vb.
Üretim, Dağıtım ve Tüketim Ağı
Kullandığımız ürünlerin bazıları bizlere ham olarak gelirken bazıları da işlenmiş olarak gelmektedir. Kullandığımız bütün ürünler bize ulaşması da dâhil olmak üzere üretim, dağıtım ve tüketim aşamalarından geçer.
Mal: Ekonomide insanların ihtiyaçlarını ve isteklerini karşılamak amacıyla alınıp satılan, somut varlıklara mal denir.
Üretim: Ekonomik faaliyetler sonucunda yeni bir mal elde edilmesine üretim denir.
Dağıtım: Üretilen mal ve hizmetlerin tüketicilere ulaştırılması aşamasına dağıtım denir.
Tüketim: Üretilen malların ihtiyacı olan insanlar tarafından satın alınması ve kullanılıp harcanmasına tüketim denir.
Not: Üretim sadece ham olan bir ürünün işlenmesi demek değildir. Daha önce işlenmiş bir ürünün geri dönüşüm sağlanarak tekrar üretim aşamasına geri dönebilir.
Kullandığımız ama işe yaramayan kâğıt, plastik ve camları geri dönüşüm kutusuna atarak onları dönüşmek üzere üretim aşamasına gönderebiliriz.
Yeni Fikirler Geliştirelim
Girişimcilik: Yeni iş alanları oluşturarak veya mevcut işleri daha kazançlı duruma getirerek mal veya hizmet üretmeye girişimcilik denir.
Girişimci: Yeni iş alanı kurarak veya mevcut işleri geliştirerek mal veya hizmet üreten kişilere girişimci denir.
Sermaye: Bir ticaret girişiminin gerçekleştirilmesi ve yürütülmesi için gerekli olan, bu işte kullanılan para ve paraya çevrilebilecek malların tümüdür.
Ham madde: Genellikle doğadan elde edilen ve sanayide işlenen bir ürün, bir mal üretmekte kullanılan maddelerin işlenmeden önceki doğal durumudur.
İş Gücü: Ekonomik faaliyetlere katılan üretime katkıda bulunan insan emeğinin tümüdür.
Verimlilik: Kaynak, sermaye ve emek kullanılarak yapılan bir yatırımın gelir sağlayabilme olanağına verimlilik denir.
Kaynak:Mehmet ÇELİK