Sivas Kongresi ( 4-11 Eylül 1919 ) : Kongre, Mustafa Kemal’in Amasya Genelgesi ile toplantıya çağrılmıştı ve bütün memleketin birliğini sağlamak için çareler arayacaktı. İstanbul hükümeti, kongrenin toplanmasına engel olmaya çalıştı ise de başarılı olamadı. Mustafa Kemal 2 Eylül 1919’da Sivas’a geldi. Kongre 4 Eylül’de Sivas Lisesinde 32 delege ve bir tıp fakültesi temsilcisinin katılımı ile toplandı. Bir grubun muhalefetine rağmen Mustafa Kemal, kongre başkanlığına seçildi.

Sivas Kongresinde, Erzurum Kongresinde alınan vatanın bütünlüğü ve milletin istiklali ile ilgili kararlar aynen kabul edilmiş ve Sivas Kongresinin de kararları haline getirilmiştir. Ayrıca Anadolu ve Rumeli’de bulunan Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri birleştirilerek “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı ile tek bir cemiyet haline getirilmiştir.

Kongrede manda kavramı ve özellikle Amerikan mandası olma isteği kabul görmemiştir. Sivas Kongresi de ihtilalci bir nitelik taşımakta olup, İstanbul hükümetinin muhalefetine rağmen toplanmıştır. Kongrede, Osmanlı Devleti tarafından kabul edilmiş olan Mondros Mütarekesinin uygulanması şekli reddedilmiş ve yabancı işgallerine karşı milletin direneceği ilan edilmiştir.

Sivas Kongresinde bütün milli cemiyetlerin birleştirilmesi ve “Anadolu Ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında toplanması kararlaştırılmıştır.

Sivas Kongresi Binası

Damat Ferit Paşa hükümeti, Kuva-yı Milliye hareketine her zaman ve her fırsatta karşı çıkmışsa da başarılı olamamıştır. Damat Ferit’in bu girişimleri, padişah nezdinde protesto edilmişse de bizzat sadrazam bu durumun padişaha iletilmesine engel olmuştur. Bunun üzerine meşru bir hükümet kurulana kadar, Anadolu’nun İstanbul ile her türlü bağlantısı kesilmiş, 20 gün kadar sonra Damat Ferit sadrazamlıktan istifa etmek zorunda kalmış ve yerine Ali Rıza Paşa kabinesi kurulmuştur. Bu hükümet değişikliği, milli hareket yanlılarının bir zaferi sayılabilir.

Ali Rıza Paşa, iktidara gelmesine sebep olan Kuva-yı Milliyecilerle iyi geçinme niyetinde olduğunu göstermek için Salih Paşa’yı görüşmeler yapmak üzere Amasya’ya gönderdi. Temsil heyetini Mustafa Kemal, Rauf ve Bekir Sami Beyler, İstanbul hükümetini de Salih Paşa temsil etti. 3 gün süren görüşmeler sonunda Amasya kararları adı altında bir protokol imzalandı.

Protokolde “Türk vilayetlerinin düşmana şu veya bu şekilde terk olunmaması, hiçbir himaye ve mandanın kabul edilmemesi, Müslüman olmayan topluluklara siyasi hakimiyet ve sosyal dengeyi bozacak ayrıcalık verilmemesi, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin bir siyasi teşekkül olarak İstanbul hükümetince tanınması, İtilaf Devletleri ile Osmanlı Devleti arasında yapılacak barış görüşmelerine Heyet-i Temsiliye tarafından da uygun görülecek kişilerin gönderilmesi, Osmanlı Mebuslar Meclisinin İstanbul’da toplanmasının doğru olmayacağı” biçiminde açık ve “İzmir’in Yunanlılar tarafından boşaltılması için hükümetçe girişimlerde bulunulması ve gizli talimatlarla halkın miting yapmaya teşvik edilmesi, İngiliz muhipleri cemiyetinin çalışmalarının sınırlandırılması, zararlı gazete yayınlarının durdurulması” gibi gizli kararlar yer almakta idi. Bu görüşme ve kararlar ile İstanbul hükümeti, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetini tanımış oluyordu.

Ali Rıza Paşa kabinesi görüşmeler sonrası imzalanan Amasya Protokolüne tam olarak uymadı. Ama asıl amaç olan Mebusan Meclisinin toplantıya çağrılması gerçekleşti.

Başlangıçta meclisin İstanbul’da toplanmasının yanlış olacağı kararlaştırılmıştı. Çünkü böyle bir meclis baskı altında doğru kararlar alamayabilirdi. Ancak meclisin toplanması bile önemli idi. Bu sebeple Mustafa Kemal ve arkadaşları, meclisin İstanbul’da toplanmasını kabule mecbur kaldılar. Mustafa Kemal de meclis ile daha yakın temaslarda bulunmak için 27 Aralık 1919 tarihinde Temsil Heyeti ile birlikte her bakımdan uygun gözüken Ankara’ya geldi ve coşkuyla karşılandı. Bundan sonra Ankara, Kurtuluş Savaşının merkezi olmuştur.

SİVAS KONGRESİ KARARLARI

•  Ulusal kongrenin toplanma kararı Amasya Genelgesinde alınmıştır.
• İstanbul hükümetinin  Sivas Kongresini engelleme çalışmaları sonucu kongre toplanılması biraz gecikti.
• Kongrenin başkanı Mustafa Kemal oldu. Başkan seçimi için Rauf Bey ile Mustafa Kemal yarıştı.
• Kongre başında manda ve himaye tartışması oldu ve manda himaye kesin olarak bir daha gündeme gelmemek üzere reddedildi.
• Sivas Kongresinde, Erzurum Kongresinde alınan kararlar olduğu gibi kabul edildi. (Böylece belgesel bir kongre olan Erzurum Kongresinin kararları ulusal hale getirildi)
• Bütün Cemiyetler tek bir çatı altında birleştirildi. Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumeli Müdafa i Hukuk Cemiyeti adı altında bütün cemiyetler birleştirildi. Böylece cemiyetler bölgesel kurtuluş gayeleri artık ulusun tamamının düşman işgalinden kurtuluşu gayesi oldu.
• Batı cephesine atama yapıldı(İlk kez temsil heyeti yürütme yetkisi kullandı)
• Erzurumda kurulan Temsil Heyeti yeni katılımlarla daha geniş ve ulusakhale getirildi.
• İradeyi Milliye gazetesi kuruldu. Kurtuluş savaşındaki gelişmeler halka anlatılmaya başlandı.Ulusal bir bilinç kazandırılması amaçlandı.

 SİVAS KONGRESİNE KATILANLAR

Kaynak:egitimhane