OSMANLI-RUS İLİŞKİLERİ.
Yükselme Dönemi.
-II.Bayezid ve Kanuni zamanlarında ticari antlaşmalar yapılmıştır.Bu dönemde Osmanlılar,Ruslardan hayli güçlü oldukları için, Ruslar Osmanlılarla iyi geçinmeyi tercih etmişlerdir.
-Zaman zaman Ruslar,Osmanlılara Kırım Hanının kendilerine sert davrandığı,bu konuda onları uyarmaları için de
ricalarda bulunmuşlardır.
Duraklama Dönemi.
-Köprülü Fazıl Mustafa Paşa,Rusya’ya bir sefer yapıp Çehrin Kalesi’ni aldı. 1681’de yapılan Çehrin Antl. ile:
1.Dinyeper ırmağının doğusu Osmanlılarda,
2.Kiev Ruslarda kaldı.
–II.Viyana kuşatmasından sonra oluşturulan Kutsal İttifak’a katıldı. Rusların bu ittifaka katılmasının nedeni Çar I.(Deli)Petro’nun bazı gizli hesaplarına dayanır.
(Bu dönemde başa geçen Petro’nun bazı hesapları vardı: Sıcak Denizlere Ulaşmak…
Bunun için en büyük engel de Osmanlı toprakları idi.Bu nedenle yapılabilecek her şeyi yapmaya karar verdi.
Osmanlıların elindeki boğazları ele geçirmek,Balkan topraklarını gerek ortodoksları kışkırtarak ve gerekse savaşarak almak; veya Kafkaslar üzerinden Basra Körfezine inmek;başlıca planları idi. Petro bu planlarını gerçekleştirmek için Osmanlı Devleti’nin aciz duruma düşürülmesi gerektiğini de düşünüyordu.Hatta bu düşüncelerini 18 Maddelik vasiyet olarak daha sonraki Rus liderlerine devretmiştir.Bundan böyle Rus politikası bu şekilde gelişme göstermiştir.)
1700’de yapılan Istanbul Antlaşması ile:
1. Ruslara Azak Kalesi verildi.
2. Ruslar Istanbul’da elçi bulundurabileceklerdi
Önemi: Rusya bu antlaşma ile Karadenize inmiş oldu.
-Böylece Osmanlı Devleti,Karlofça ve Istanbul Antlaşmaları ile Gerileme Dönemine girmiş oldu.
Gerileme Dönemi.
–1.Ruslarla yaptığı 1709 Poltova Savaşı’nda yenilip Osmanlılara sığınan İsveç Kralı Demirbaş Şarl’ın kışkırtması,
2.İsveç Kralı’nı kovalayan Rus askerlerinin sınır Türk köylerini yakıp yıkması,
3.Rusların Balkanlardaki Ortodoksları kışkırtmaları,
4.Rusların Kırım’ı tehdit eden kaleler inşa etmeleri,
5.Istanbul Antlaşmasının öcünün alınmak istenmesi.
gibi sebeplerle Ruslara savaş açıldı.1711 Prut Savaşı yapıldı.
Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Rusları Prut Nehri kıyısında ablukaya aldı.Kurtuluş ümidi kalmayan Rus Çarı I.Petro,barış istedi.Yapılan 1711 Prut Antlaşması’na göre:
1.Azak Kalesi,Osmanlılara geri verildi,
2.Kırım’ı tehdit eden kaleler yıkılacak,
3.Ruslar Ortodoksları kışkırtmayacaklar,
4.İstanbuldaki Rus elçiliği geri gönderilecek,
5.İsveç Kralı Demirbaş Şarl ülkesine güvenle dönebilecekti.
Önemi: Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları ile kaybedilen toprakların geri alınabileceği umudu arttı.
–1736’da Rusların saldırısı ile başlayan Osmanlı-Rus savaşlarının sebepleri:
1.Rusların Prut Savaşı’nın öcünü almak istemeleri,
2.Kırım’ı alarak Karadenize inmek istemeleri,
3.Rusların Balkanlardaki Ortodoksları kışkırtmaları
Ruslar,Avusturya ile anlaşarak harekete geçtiler.1736-1739 arasında süren savaş,1739 Belgrad Antlaşması ile sonuçlandı.Buna göre:
1.Ruslar girdikleri toprakları boşalttılar,
2.Azak,kaleleri yıkılmak şartıyla Ruslara bırakıldı,
3.Rusya Karadenizde gemi bulunduramıyacaktı,
4.Rus Çarı,protokol bakımından Avusturya ve Fransa kralına eşit kabul edilecekti.
-1768-1774 Osmanlı-Rus savaşlarının sebepleri:
- II.Katerina’nın Çar I.Petro’nun Akdeniz’e inme politikasını sürdürmesi,
- Rusların Balkanlarda kendine taraftar devletler oluşturmak istemesi,
- Rusların Lehistan’ın iç işlerine karışması,
- Osmanlılara sığınan Lehlileri izleyen Rusların,Osmanlı topraklarına girmesi.
gibi nedenlerle savaş açıldı.
1768’de başlayan savaşlar, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile sonuçlandı.Buna göre:
1. Kırım’a bağımsızlık verildi.Ancak Kırım halkı dini bakımdan Osmanlılara bağlılığını sürdürecekti.
2.Ruslar,Eflak,Boğdan ve Ege Adalarından geri çekilecekti.
3.Ruslar,Karadenizde donanma bulundurabilecek,Boğazlardan serbestçe geçebilecekleri.
4.Ruslar’a Kapütilasyonlar verildi.
5.Ruslara,Osmanlı topraklarında yaşayan Ortodoksların haklarını koruma yetkisi verildi.
6.Ruslar,istedikleri yerde konsolosluklar açabilecek,devamlı elçilikler bulundurabileceklerdi.
7.Osmanlılar savaş tazminatı ödeyecekti.
8.Kerç,Yenikale,Azak Ruslara bırakıldı.
9.Her iki ülke,sınırlarında kale inşasında serbest olacaktı.
10.Rus hükümdarlarına”imparator”ünvanı ile hitap edilecekti.
Bu antlaşma ile:
- İlk kez halkı Türk ve Müslüman olan bir ülke-Kırım-bağımsız oluyordu.
- Ortodoksların haklarını koruma hakkı ile Ruslar,bundan sonra rahatça Osmanlı iç işlerine karışabileceklerdi.
- Osmanlı Devleti ilk defa savaş tazminatı ödemiş oldu.
- Karadeniz,bir Türk gölü olmaktan kesin olarak çıkmıştır.
-Rusların Karadenizde etkin olabilmesi için kendi hesaplarına göre Kırım’ı alması şarttı.Ancak Kırım’ı doğrudan alamayacakları için öncelikle Osmanlılardan ayırıp-Bağımsız olmasını sağlayarak-daha sonra kolayca ele geçirmeyi düşündüler.
İşte K.Kaynarca’da Kırım’ın bağımsızlığında diretmelerinin nedeni budur.
K.Kaynarca’dan hemen sonra vakit kaybetmeden Kırım’ın iç işlerine karıştılar.Ve hatta işgal de ettiler.
Bunun üzerine Osmanlılar,K.Kaynarcada da belirtildiği gibi,Kırım Müslümanlarının koruyuculuğu hakkına dayanarak harekete geçti.Fransızların aracılığı ile 1779’da Aynalıkavak Sözleşmesi yapıldı.Buna göre:
1.Ruslar Kırım’dan askerlerini geri çekecek,
2.Osmanlılar,Rusların adayı Şahingiray’ı Kırım hanı olarak kabul edecekti.
-Rusların kendi adaylarını Kırım hanı yapmaları, Kırım’ın yavaş yavaş Ruslara yaklaşması demekti.Nitekim Avusturya ile Osmanlı topraklarının paylaşımı konusunda anlaşıp,istediği ortamı elde eden Ruslar,bir bahane ile Kırım’ı işgal etti
Ve kendisine bağladığını ilan etti.1783.
1.Rusların Kırım’ı işgali,
2.Rusların Avusturya ile anlaşıp,Osmanlıların Balkan topraklarında”Dakya”adında bir devlet kurmak istemeleri,
3.İstanbul’u alıp,yeniden Bizans’ı kurmayı planlamaları,
gibi gelişmeler üzerine Osmanlılar harekete geçti.1787’de başlayan savaşlar,1792 Yaş Antlaşması ile sonuçlandı.
Buna göre,Osmanlılar Kırım’ın Ruslara ait olduğunu kabul etti.
Bu olaydan sonra Osmanlılar Dağılma Dönemi’ne girdi.