GÖKTÜRK DEVLETİ, HUN DEVLETİ KÜLTÜR VE MEDENİYET

GÖKTÜRK DEVLETİ (552-659)    KÜLTÜR VE MEDENİYET
▪ Türk adıyla kurulmuş ilk Türk devletidir
▪ Bumin Kağan, Avarlara karşı isyan ederek merkezi Ötüken olan devleti kurmuştur.
▪ Devletin batı kısımlarını, İstemi Yabgu yönetmiştir.
▪ İstemi Kağan, Akhun devletine son verdi ve İpek yolunu ele geçirdi.
▪ Bumin Kağan dan sonra yerine Mukan Kağan geçmiştir.
▪ En güçlü hükümdarı Mukan Kağan dır.
▪ Devlet Doğu ve Batı Göktürkleri diye ikiye ayrıldı. Bu kollar daha sonra Çin’in egemenliğini kabul etmişlerdir.
II.GÖKTÜRK DEVLETİ (Kutluk Devleti)
▪ Kutluk, Çin hakimiyetinden kurtularak Ötüken de devleti kurmuştur. Kutluk’a derleyip toparlayan manasında “İlteriş” ünvanı verilmiştir.
▪ İlterişten sonra yerine Kapkan Kağan geçti.Daha sonra
▪ Bilge Kağan, devleti kardeşi Kültiğin ve Vezir Tonyukuk’un yardımıyla yönetti. Devletin en parlak zamanı bu devirde yaşandı.
▪ -*Göktürklerden günümüzü kalan en önemli eser Orhun Yazıtlarıdır(Göktürk Kitabeleri). Bu kitabeler Bilge Kağan, Kültigin Kağan ile vezir Tonyukuk adına dikilmiştir.
-** Bunlar yazılı ilk Türk belgeleridir. Orhun alfabesi ile yazılmıştır.
-** Bu yazıtları Danimarkalı Wilhem Thomsen (Vilyım Tamsın) çözmüştür.
▪ Basmil, Karluk, ve Uygurlar birleşerek II. Göktürk Devletine son verdiler.
UYGURLAR (745-840)
▪ Karluk ve Basmiller’le birleşerek II.  Göktürk Devletini yıkan UYGURLAR Orhun bölgesinde UYGUR DEVLETİ’ni kurdular.(745)  Kurucuları KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN, merkezleri Ordubalık (Karabalsagun)’dur.
– Uygurlar Yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur.
– Manihizm’e inandılar. Bu inanışta et yemek günah sayıldığı için vücut yapıları değişti.  Ve savaşçı güçlerini kaybettiler.
-18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar.
– Cengiz Han‘ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar’ı devlet teşkilatı, ticaret, bilim, sanat, alfabe gibi konularda etkilediler.
-Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar. (Özbek ve Çağatay Türkleri)
-İlk Müslüman Türk Devleti  Karahanlılar‘la savaştılar.(Sebep Uygurların Budizmi, Karahanlıların  İslamiyeti yaymak istemeleri.)
-Tahta harflerden MATBAA’yı oluşturdular, pamuktan KAĞIT yaptılar.
– Kırgızlar tarafından 840 yılında yıkıldılar.

Devlet Yönetimi
▪ Devletin başında Hakan, Kağan, Han ünvanlarını taşıyan hükümdarlar vardı. Yabgu, Han dan  sonra gelen en  büyük  makamdır.
▪Türk hükümdarlarına yönetme hakkının Tanrı tarafından verildiğine inanılıyordu. Bu inanışa Kut denilmekteydi.
▪ Devlet işleri Kurultay denilen mecliste görüşülür karara bağlanırdı.
▪ Ülke hanedan üyelerinin ortak malı sayılırdı. (Osmanlıya kadar) Bu gelenek Türk devletlerinin kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.
Sosyal ve Ekonomik Yaşam

▪ Türkler göçebe bir hayat yaşarlardı.
▪ Geçim kaynakları hayvancılıktır.
▪ İlk yerleşik hayata geçen Türkler, Uygurlar dır. Yerleşik hayata geçişle beraber ticaret, tarım, mimari ve sanatta gelişmeler meydana geldi.
▪ Türkler pantolon, çizme, iç çamaşır giymişler ve bunları Avrupalılara öğretmişlerdir.
Dil, Edebiyat ve Yazı
▪ Eski Türklerde dil Türkçe idi. Asya Hunlarının Oğuz Kağan, Göktürklerin Ergenekon, Uygurların Türeyiş ve Göç, Kırgızların Manas destanları vardı.
▪ Kıpçak – Oğuz Türklerinin mücadelelerini konu alan Dede Korkut Hikayeleri de Türklerin önemli bir edebiyat ürünüdür.
▪ Türkler, Göktürk, Uygur, Arap, Latin alfabelerini kullanmışlardır. Orhun abideleri ilk yazılı eserlerdir. Bu yazıtlar Türk adının ilk geçtiği metinlerdir.
Din , Hukuk, Bilim ve Sanat
▪ Şamanizm  inancı çok yaygındı.Din adamlarına Kam ve Şaman, dini törenlerine Yuğ denirdi. Türkler ölüyle beraber eşyalarını da gömerler, mezarlarının başına da Balbal adı verilen taşları dikerlerdi. Mezarlarına Kurgan denilirdi. Maniheizm, Budizm, Musevilik, Hıris- tiyanlık ve Müslümanlık dinleri Türkler arasında yayıldı
▪ Yazılı hukuk gelişmemiş,  buna karşılık yazısız hukuk (töre) gelişmiştir.
▪ Türklerin Astronomi alanında geniş bilgi birikimi vardı. Bir yılı 365 gün  ve 5 saatten  biraz fazla olarak bulmaları, On İki Hayvanlı Türk Takvimi bunun kanıtıdır.
▪ Demircilik, maden işlemeciliği, süs eşyaları, dokumacılık san atları gelişmiştir.