OSMANLI DEVLETÝNÝ PAYLAŞMA TASARILARI (GÝZLÝ ANTLAŞMALAR)

[Sosyal Bilgiler1]

  İtilaf devletleri savaş sırasında özellikle stratejik öneme sahip Osmanlı topraklarını kendi aralarında paylaşmak için gizli antlaşmalar imzalamışlardır.
Gizli antlaşmalar imzalanmasının başlıca nedenleri şunlardır:
•   Savaştan çekilmeyi düşünen itilaf devletlerinin savaşa devam etmelerini sağlamak
•   Bazı tarafsız devletlerin itilaf devletleri yanında savaşa katılmasını sağlamak
•   Osmanlı ülkesindeki farklı milletlerin ayaklanmasını sağlamak
•   Savaştan sonra kendi aralarında anlaşmalar çıkmasını önlemek
Bu amaçla imzalanan antlaşmalar şunlaradır:
1)Boğazlar Antlaşması(mart 1915):Çanakkale savaşlarının başlaması sonrasındaİngiltere,Fransa ve Rusya arasında imzalandı.Ýngiltere ve Fransa Boğazlar ve çevresini Rusya'ya verilmesini kabul ettiler.Buna karşılık Rusya'da bu iki devletin Osmanlı Devletinin diğer bölgeleri ile Asya'daki çıkarlarını kabul etti.
2)Londra Antlaşması(26 Nisan 1915):İngiltere, Fransa,Rusya veİtalya arasında imzalandı.On iki ada Antalya ve çevresiİtalya'ya bırakıldı.Ayrıca 1912 Uşi antlaşmasında Trablusgarp hakkında Osmanlı devletinin kazandığı ayrıcalıklarınİtalya'ya ait olduğu kabul edildi.Bu antlaşma sonrasındaİtalyaİttifak devletleri yanında savaşa girmeyi kabul etti.
3)Sykes-Picot Antlaşması(3 Ocak 1916):Ýngiltere ile Fransa arasında imzalandı.
•   Adana,Antakya,Suriye kıyıları ve Lübnan Fransa'ya bırakıldı.
•   Irak bölgesiİngiltere'ye bırakıldı.
•   Suriye'nin iç kesimleri ile Musul ve Ürdün deİngiliz ve Fransızların koruması altında bir Arap krallığı kurulması kararlaştırıldı.
•   Filistin'deİtilaf devletleri ile Şerif Hüseyin tarafından uluslar arası bir kurul oluşturulması istendi.
•   Arapların çoğunlukta olduğu yerlerde halifeliğin Araplarda kalması kabul edildi.
Bunlar Arapların Osmanlı devletine karşı ayaklanmalarında etkili oldu.
4)Petrograd Protokolü(mart 1916):Ýngiltere,Fransa ve Rusya arasında imzalandı.Rusya Trabzon'a kadar olan Doğu Karadeniz kıyıları ile Erzurum,Van ve Bitlis kendisine verilmesi karşılığında diğer Osmanlı topraklarınınİngiltere ve Fransa arasında Sykes-Picot antlaşması ile paylaşılmış şeklini kabul etti.
5)Saint-Jean de Maurienne Antlaşması(19 Nisan 1917):Ýtalya'nın Petrograd Protokolü ve Sykes-Picot antlaşmasından haberdar olması üzerineİngiltere,Fransa veİtalya arasında imzalandı. Antalya,Konya,aydın,Ýzmir ve çevresiİtalya'ya bırakıldı.Bazı limanlarınİngiliz,Fransız veİtalyanların yönetimine verilmesi kabul edildi.Antlaşmanın yürürlüğe girmesi için Rusya'nın onaylaması öngörüldü.Fakat Rusya'nın iç karışıklıklar yaşaması nedeniyle bu antlaşma onaylanmamasından dolayı yürürlüğe konulmadı.
6)Mac-Mahon Antlaşması(1916):Ýngiltere ile Hicaz emiri Şerif Hüseyin arasında imzalandı.Arapların  Osmanlı Devletine karşı ayaklanmaları karşılığında, bağımsız Arap devletinin tanınacağı belirtildi.Bu antlaşma sonrasında Araplar Osmanlı devletine karşı isyan ettiler.
   Gizli antlaşmalar sadece itilaf devletleri tarafından bilinmekteydi.Fakat Rusya'da yönetimi ele geçiren Bolşevikler bu antlaşmaları dünya kamuoyuna açıklayınca antlaşmaların uygulanmasında güçlükler ortaya çıktı.Rusya'nın savaştan çekilmesi de daha önce Rusya'ya verilmesi kararlaştırılan toprakların durumunun yeniden görüşülmesini gerekli kıldı.Ayrıca Wilson ilkelerinin yayınlanması da bu antlaşmaların uygulanmasını zorlaştırdı.
   Bütün bunlara rağmen gizli antlaşmalar Mondros ateşkes antlaşması sonrasında kısmen uygulanmaya başlanmıştır.I.Dünya savaşı sonrasındaki Orta doğu topraklarına bakıldığında gizli antlaşmaların büyük çapta uygulandığı görülür.