Selçuklularda Kültür ve Medeniyet

[Sosyal Bilgiler1]

KÜLTÜR VE MEDENÝYET
■   Devlet Yönetimi: Tarihte kurulan Türk devletleri kendisinden önce kurulmuş Türk devletlerini örnek aldığı gibi. Türkiye Selçuklu Devleti de birçok alanda Büyük Selçuklu Devleti'nı örnek almıştır. Devlet yönetiminde de iki devlet arasında benzer özellikler görülmektedir. Ülke topraklarının hükümdar ailesinin ortak malı kabul edildiği veraset anlayışı, hükümdarın görev ve yetkileri, hükümdarlık alametleri, merkez, toprak ve eyalet yönetimi anlayışı her iki devlette de temelde aynı şekildedir. Ancak Türkiye Selçuklu Devleti'nde merkezi otorite daha güçlüydü. Türkiye Selçuklu sultanları Büyük Selçuklu hükümdarlarından farklı olarak Farsça unvanlar (keyhüsrev. keykavus, keykubat gibi) kullanmışlardır
Türkiye Selçuklu sultanları da hutbelerde halifenin adını kendi adlarından önce okuturlardı. Sultanın görevi ülkeyi en güzel şekilde idare etmekti.
Sultanlann çocukları melik unvanıyla eyaletleri yönetirlerdi. Meliklere yardımcı olarak atabey denilen devlet adamları görevlendirilirdi.
Türkiye Selçuklu Devleti'nde devlet işleri Büyük Selçuklu Devleti'nde olduğu gibi Büyük Divanda (Divan-ı Saltanat) görüşülürdü. Ayr ca bu divana bağlı olarak şu divanlar oluşturulmuştur: Divan-ıİstifa ( Malî işlerle ilgilenir.), Divan-ı Arz (Ordunun maaş. giyecek, yiyecek, teçhizat işleriyle ilgilenir.). Divan-ı Işraf (Askerî ve hukuki işler dışında devletin tüm işlerini teftiş eder.). Divan-ıİnşa (Ýç ve dış yazışmalarla ilgilenir.), Niyabet:i Saltanat (Hükümdar başkentte olmadığı zamanlarda devlet işleri ile ilgilenir). Pervaneci Divanı ( Ülke topraklarının kayıt defterlerini tutar, has ve ıktalara ait kararları düzenler.).

Türk-lslam devletlerinde daha önce oluşturulmuş olan memuriyetler aynı şekilde devam ettirildi. Bizansİmparatorluğu ve Ermeni sınırlarındaki "uc" denilen bölgeleri ise beyler yönetirdi. Uc beyleri sınırları korur, sultan sefere çıktığında onun yanında yer alırdı.
Selçuklular bakır, gümüş ve altın paralar bastırmışlardı. Paraların üzerine genellikle sultanların resimleri bulunurdu.İlk madenî parayı I. Mesut, ilk altın parayı ise II. Kılıç Arslan bastırmıştı.
■   Ordu Teşkilatı: Türkiye Selçuklularındaki askerî teşkilat, Büyük Selçuklu Devleti ordusunun devamı duru¬mundaydı. Fakat Türkiye Selçuklu Devleti deniz ticareti ve donanmaya verdiği önemle Büyük Selçuklu Devleti'nden ayrılmaktaydı.
Türkiye Selçuklu Devleti'nin ordusu Büyük Selçuklu Devleti'nde olduğu gibi beş ana gruptan oluşurdu:
Hassa askerleri (Hükümdarın şahsına bağlı askerlerdi.), Sipahi askerleri (Ikta sahiplerinin yetiştirdiği askerlerdi.), Türkmenler (uc bölgelerinde yaşayan ve her an savaşa hazır olan askerlerdi), ücretli askerler, bağlı devletlerin ve beyliklerin askerleri. Türkiye Selçukluları ordusunun silahları; ok, yay. kılıç, kargı, topuz. zırh. gülle, mancınık ve kalkandı. Savaş zamanında ordu merkez, sağ ve sol olmak üzere üç kola ayrılırdı. Ayrıca ordunun önünde öncü kuvvetler bulunurdu.
Türkiye Selçukluları, hem ticareti geliştirmek hem de denizlerde hâkimiyeti sağlamak için Sinop ve Alâiye (Alanya) gibi liman şehirlerinde tersaneler kurdu. Türkiye'de denizciliğin başlamasına öncü oldu. Türkiye Selçuklularında donanma komutanlarına Reısü'l bahr veya Melikü's sevahil adı verilirdi.
■   Sosyal Hayat: Malazgirt Savaşı'ndan sonra Anadolu'nun fethiyle başlayan Türkmen göçlen kısa sürede Anadolu'yu Türk yurdu hâline getirdi. Türkler. Anadolu'ya geldiğinde önce kırsal kesime yerleşerek tarım ve hayvancılıkla uğraştılar. Daha sonra şehirlere yerleşmeye başladılar. Cami. medrese, hastane, yol. köprü ve saraylar yaparak şehirleri bayındır hâle getirdiler. Anadolu'daki birçok şehir, kasaba, köy, nehir ve gölün adlarını Türkçe olarak değiştirdiler.
Türkiye Selçuklularında halk, Büyük Selçuklularda olduğu gibi yaşam şekillerine göre konargöçer, köylüler, şehirliler olmak üzere üç gruba ayrılıyordu.
Kaynak: 2008 Meb yayınları 9.Sınıf Ders Kitabı