1¬ SULEYMANŞAH DÖNEMİ (1075-1086) :
Anadolu Selçuklu Devleti‘nin kurucusu Tuğrul Bey’e karşı saltanat savaşı veren Kutalmış’ın oğlu Süleymanşah‘tır. Sü¬leymanşah Alparslan’ın ölümü üzerine taht’a çıkan Melikşah’a isyan ederek Anadolu’ya geldi ve Anadolu’nun fethine girişti. Urfa civarına yerleşen Süleymanşah. önce Halep’i ele geçirdi. Daha sonra da Antakya’yı aldı.Bizans’ın içinde bulunduğu ka¬rışıklıklardan yararlanarak 1O75’te İznik’i alıp başkent yaptı.
Süleymanşah. Devleti kurduktan sonra yavaş yavaş sınırlarını genişletmeye başladı ve bir süre sonra da Bizans’taki taht kavgalarına karıştı. Bu dönemde Selçuklular Üsküdar’a kadar bütün Bizans topraklarını ele geçirdiler.
Selçukluların genişleme çabaları Bizans ile aralarının bozulmasına neden oldu. Bizans İmparatorluğu Türk ilerleyi¬şini durdurmak ve zaman kazanmak amacıyla Süleymanşah ile bir anlaşma yaptılar. 1081 yılında yapılan Drakon Çayı Ant¬laşmasına(Maltepe-Dragos’un batısından Marmara’ya dökülen dere) göre Drakon Çayı iki Devlet arasında sınır olacak. belli bir miktar para tazminat olarak Selçuklulara verile¬cek. Selçuklular Bizans topraklarına saldırmayacak. buna karşılık Bizans. bütün Anadolu’yu Türklere bırakacaktı.
Drakon Çayı Antlaşması ile batı sınırını güvenceye alan Süleymanşah. tüm Çukurova’yı kendine bağladı. Musul’u aldık¬tan sonra Halep’e geçti. 1O86’da Artuk Bey ile birlikte Büyük Selçuklu Ordusuna komuta eden Tutuşla yaptığı savaşı kaybetti. Kendisi de savaş sırasında öldü.
Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah. Süleymanşah’ın kendi yanına getirtti.
Süleymanşah. Doğu Seferine çıkarken yerine İznik’te Ebul Kasım’ı bırakmıştı. Ebul Kasım’ın Büyük Selçuklu komutanı Bozan tarafından 1O86’da öldürülmesi üzerine yerine Ebul Gazi geçti. Ebul Gazi ülkeyi I.Kılıç Arslan Taht’a çıkıncaya ka¬dar yönetti. yenilince daha doğuya çekilmek zorunda kaldı.Başkent Konya’ya taşındı. Kılıç Arslan Danişmentlilerle birleşerek Haçlılara ağır kayıplar verdirdi. Ancak Antakya’nın Haçlıların eline geçmesini engelleyemedi.
2-¬ I.KILIÇ ARSLAN (1O92-1107) :
Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah’ın ölümü üzerine serbest kalan Süleymanşah’ın çocuklarından Kılıç Arslan taht kavgalarını fırsat bilerek Anadolu’ya geldi ve Devlet’in yönetimini Ebul Gazi’den geri aldı. Bozulmuş olan Türk bir¬liğini yeniden sağladı. Bizanslıları Marmara sahillerinden uzaklaştırdı. Anadolu Selçukluları aleyhine genişlemeye baş-layan Çaka Beyliği‘ni Bizans ile anlaşarak ortadan kaldırdı. Daha sonra Doğu seferine çıktı.Danişmentlilerin elindeki Malatya’yı kuşattı.B u kuşatma İznik’in Haçlıların eline geçme¬si üzerine yarım kaldı. Kılıç Arslan İznik’i Haçlılardan ala¬madı ve Eskişehir dolaylarına çekildi. Burada da Haçlılara yenilince daha doğuya çekilmek zorunda kaldı.Başkent Konya’ya taşındı. Kılıç Arslan Danişmentlilerle birleşerek Haçlılara ağır kayıplar verdirdi. Ancak Antakya’nın Haçlıların eline geçmesini engelleyemedi.¬
Kılıç Arslan Haçlı tehlikesini savuşturduktan sonra Bi¬zans’la anlaşarak tekrar Danişmentliler üzerine yürüyüp Malatya’yı aldı. Irak Selçuklularının zayıflamasından da yarar-lanarak Musul’u ele geçirdi. 1107’de Büyük Selçuklular ile yaptığı savaşta yenilerek Habur Çayı’nda boğuldu. I.Kılıç Arslan’ın ölümü üzerine çocukları arasında taht kavgaları çıktı. Bu mücadeleden I.Mesut galip çıkarak Anadolu Selçuklularının başına geçti(1116).
3¬ 1. MESUT (1116-1155) :
I.Mesut başa geçtikten sonra Danişmentlilerle işbirliği yaparak düzeni yeniden sağladı. Bizanslıların ele geçirdiği toprakları geri aldı. 1140’da Danişmentli Mehmet Gazi ölünce bu Beyliği ele geçirmeye başladı. Kastamonu. Kayseri. Çankırı ve Ankara’yı aldı. Böylece Anadolu Türk Birliğini gerçekleş¬tirdi
Mesut 1147’de Alman ve Fransızların önderliğindeki Haçlıları bozguna uğrattı. Tarsus ve çevresindeki Ermenileri kendine bağladı. I.Mesut 1155’te ölünce yerine oğlu II.Kılıç Arslan geçti
4¬- II.KILIÇ ARSLAN (ıı55-ıı92)
I.Mesut ölmeden önce ülkeyi üç oğlu arasında paylaştır¬mış yerine de II.Kılıç Arslan’ı seçmişti. Ancak I.Mesut’un ölümünden sonra çocukları arasında saltanat kavgası çıktı. Bu savaştan II.Kılıç Arslan galip çıkarak Taht’ı ele geçirdi
I.Kılıç Arslan başa geçer geçmez karışıklıklara son ve¬rerek Musul’u. Ermenileri ve Danişmentlileri yeniden kendisi¬ne bağladı.
-MİRYAKEFALON SAVAŞI (ıı76)
II.Kılıç Arslan’ın giderek güçlenmesinden çekinen Bizans İmparatoru Manuel. Macar. Peçenek ve Sırplardan yardım alarak Türkleri Anadolu’dan atmak amacıyla harekete geçti. II.Kılıç Arslan. Bizans Ordusunu Isparta’nın Gelendost-Kumdanlı (Mir¬yakefalon) bölgesinde büyük bir bozguna uğrattı. Bizans İm¬paratoru Manuel Batı Anadolu’daki savunma hatlarını kaldırmak ve tazminat ödemek koşulu ile İstanbul’a dönebildi
Bu savaştan sonra Anadolu’da Türk egemenliği kesinleşti. Bizans’ın Anadolu’yu Türklerden kurtarma ve geri alma ümitle¬ri tamamen ortadan kalktı. Bundan sonra Bizanslılar savunmaya geçerek ellerindeki toprakları korumaya çalıştılar
Miryakefalon Savaşı‘ndan sonra Bizans ve Avrupa Anadolu için ‘Turkia’. ismini kullanmaya başladılar
II.Kılıç Arslan Bizans’ı 1176’da yendikten sonra Daniş¬mentlilere son verdi(ıı78).
II.Kılıç Arslan ölmeden önce ülkeyi Türk Töresi gereği 11 oğlu arasında paylaştırdı. Ancak oğullarının saltanat kav¬gasına girişmeleri üzerine ikinci kez Taht’a çıktı. Bu sırada Anadolu’ya girmeye başlayan III.Haçlılara karşı önlemler al¬maya çalıştı(ıı90). Alman İmparatoru Frederik Barbaros komu¬tasındaki Haçlılarla savaşırken ıı92’de öldü. Yerine oğlu Gıyaseddin Keyhüsrev geçti
II.Kılıç Arslan zamanında Venedikliler ve Kıbrıs Kral¬lığı ile ticari anlaşmalar imzalandı. Ticaret yolları güven¬ceye alındı. Büyük ”Kervansaraylar” yapıldı. Anadolu Selçuklu Devleti’nde ilk altın para bastırıldı.